Mια δεύτερη Δήλος αποκαλύπτεται λίγο λίγο τα τελευταία χρόνια στο ακατοίκητο νησάκι Δεσποτικό, απέναντι από την Αντίπαρο.
Πρόκειται για ένα μεγάλο αρχαϊκό ιερό, που σε λίγο θα μεταμορφωθεί σε ένα πρότυπο αρχαιολογικό πάρκο των Κυκλάδων με την ανάρτηση ενημερωτικών πινακίδων και εποπτικού υλικού, με χάραξη διαδρομών περιήγησης σε όλο το νησί, καθώς εκτός του αρχαιολογικού του ενδιαφέροντος διαθέτει και ιδιαίτερο φυσικό κάλλος. Το σημαντικότερο είναι ότι έχει πλέον ανοίξει ο δρόμος για την ανάδειξη αυτού του αρχαιολογικού χώρου, που μέχρι πρόσφατα ο ανασκαφέας του Γιάννος Κουράγιος αγωνιζόταν να λάβει ακόμη και την πολυπόθητη άδεια συνέχισης των ανασκαφών.
Προχθές όμως το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τη μελέτη αναστήλωσης δύο σημαντικών κτηρίων που έχουν αποκαλυφθεί στο σύνολό τους: του ναού και του τελετουργικού εστιατορίου. Υπάρχει πλούσιο διάσπαρτο αρχαίο υλικό γι΄ αυτή την αναστήλωση, ενώ τα κενά θα καλυφθούν από νέο. Έτσι, θα αποκτήσουν τα δύο κτήρια την τρίτη τους διάσταση, η οποία είναι απαραίτητη για να αντιληφθεί ο επισκέπτης το μέγεθος που είχαν και την εντύπωση που προκαλούσαν στους προσκυνητές όταν τα αντίκριζαν ερχόμενοι διά θαλάσσης.
Στη συζήτηση, που έγινε στο ΚΑΣ, αναφέρθηκε ότι από το αρχαίο υλικό έχουν διασωθεί αρκετά. Άλλα τόσα όμως έχουν διαρπαγεί τόσο από τους Πάριους όσο και από τους Βενετούς.
«Πρόκειται για το μεγαλύτερο σε έκταση ιερό μετά απ’ αυτό της Δήλου» είπε ο κ. Κουράγιος. Και εξήγησε πως το ιερό στο Δεσποτικό, αφιερωμένο στον Απόλλωνα και στη θεά Εστία με την επωνυμία «Ισθμία», χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ. Υπάρχουν όμως ίχνη λατρείας πρωιμότερα, που ανάγονται στη γεωμετρική εποχή. Ο ίδιος εκτιμά ότι το Δεσποτικό αλλάζει ριζικά την εικόνα που έχουμε για τη λατρεία των γεωμετρικών και αρχαϊκών Κυκλάδων.
Σύμφωνα με την μελέτη αναστήλωσης, η πρώτη φάση της οποίας έχει ήδη ξεκινήσει με βάση την εγκεκριμένη προμελέτη, θα σηκωθούν τρεις κίονες του ναού κι άλλοι τρεις του τελετουργικού εστιατορίου που βρίσκεται σε επαφή με το ναό. Επ΄ αυτών θα τοποθετηθούν κιονόκρανα και επιστύλια, τρίγλυφα, μετόπες, γείσα όπου υπάρχουν. Θα αναστηλωθούν επίσης τοίχοι και η μεσοτοιχία σε ύψος περίπου 5 μέτρων. Την αντισεισμική επάρκεια του μνημείου μελέτησε ο πολιτικός μηχανικός Δημήτρης Εγγλέζος.
