Κείμενο: Παύλος Μεθενίτης
Φωτογραφίες: Ίκαρος Μεθενίτης Βενάρδος
Πριν από δυο μήνες, αρχές καλοκαιριού, βρήκαμε έξω από την εξώπορτά μας μια κακοποιημένη χελώνα. Λες και μας περίμενε να την περιμαζέψουμε.
Το «κακοποιημένη» είναι ευφημισμός, μιας και το ζώο είχε φριχτές, βαθιές, ανοιχτές πληγές στα δυο του μπροστινά πόδια, ενώ το καβούκι του στο μπροστινό μέρος ήταν κυριολεκτικά μασημένο – κάποια ζώα, ίσως σκυλιά, κυριολεκτικά τον είχαν τραγανίσει, τον καημένο τον Ισίδωρο, όπως, τελικά, ονομάσαμε το ερπετό.
Τον πρώτο καιρό δεν καταλάβαμε τη σοβαρότητα των τραυμάτων του. Αφενός γιατί η χελώνα κινούνταν, με τον αρχέγονο, γήινο ρυθμό της πάνω – κάτω στην αυλή βοσκώντας χορταράκια και τις φλούδες φρούτων και κηπευτικών που της δίναμε (με ιδιαίτερη προτίμηση στην ντομάτα και στο καρπούζι), και αφετέρου γιατί εμείς οι ίδιοι θέλαμε να πιστέψουμε πως εντάξει, δεν είχε και κάτι σοβαρό, άσε που οι χελώνες είναι ανθεκτικά και μακρόβια πλάσματα, ψέματα;
Χώρια που όσο περνούσε ο καιρός όλο και συνηθίζαμε τη διακριτική παρουσία του Ισίδωρου. Μας κοιτούσε με το αρχαίο, σοφό κεφάλι του, καμιά φορά έβγαζε ένα αστείο, σιγανό συριστικό ήχο, όταν του δίναμε τις φλούδες του, και το βράδυ ησύχαζε με τη μύτη κολλημένη σε μια γωνιά του σκαλοπατιού της αυλής. Η ερπετική του γαλήνη μας είχε κερδίσει και παραβλέπαμε τα τραύματά του. Κι αν πονούσε; αναρωτιόμασταν καμιά φορά, ανήσυχοι. Και πού να το ξέρουμε εμείς; Μήπως οι χελώνες σκούζουν, μήπως κλαψουρίζουν;…
Ωστόσο κάποια στιγμή που τη βρήκαμε αναποδογυρισμένη, με τα άκρα της τεντωμένα και απολύτως εκτεθειμένα, αποφασίσαμε πως η ιστορία δεν πήγαινε άλλο. Όσο κι αν μας κόστιζε να τον αποχωριστούμε, έπρεπε να πάμε τον Ισίδωρο στο γιατρό. Αλλά ποιος νοσηλεύει χελώνες στην Αθήνα; Βλέποντας από κοντά τα τραύματά του, σκεφτήκαμε πως η καημένη μας η χελώνα δεν είχε τόσο ανάγκη από ένα γιατρό, όσο από έναν Άγιο…
Ο Θεός αγαπάει τα σκυλιά, αγαπάει όμως και τις χελώνες, και μας έστειλε το Γιατρό και τον Άγιο στο ίδιο πρόσωπο. Τον λένε Γιάννη Πουλόπουλο, και είναι η ψυχή -και το μεγαλύτερο μέρος του σώματος…- του Ελληνικού Κέντρου Περίθαλψης Άγριων Ζώων στην Αίγινα.
Φτάσαμε στο Μετόχι της Αίγινας στα μέσα Αυγούστου – όταν ο ήλιος έψηνε την πέτρα. Το πρώτο άτομο που είδαμε στις εγκαταστάσεις, σε μια πλαγιά ενός λόφου, ήταν μια κοπελιά, ξένη, που κρατούσε έναν κουβά γεμάτο μπούτια από κοτόπουλο. Ρωτήσαμε για τον Γιάννη, και η εθελόντρια, όπως μάθαμε τελικά πως ήταν, μας έδειξε πού να τον βρούμε, προς τα συγκροτήματα των κλουβιών όπου φιλοξενούνταν τα πουλιά: «ένας κύριος με γενειάδα», μας είπε στα αγγλικά χαμογελώντας.
Με το που είδα τον γεωπόνο Γιάννη Πουλόπουλο να ξεναγεί μια ομάδα επισκεπτών στο ΕΚΠΑΖ, αμέσως κατάλαβα πώς θα έμοιαζαν οι βιβλικοί Προφήτες. Αυτός ο πενηντάρης, με τα ακούρευτα μούσια και τα μαλλιά, που φορούσε μόνο ένα πολυφορεμένο παντελόνι φόρμας και κάποιες ταλαιπωρημένες σαγιονάρες («καλοκαιρινές γαλότσες», όπως τις χαρακτήρισε), με τα δυο τηλέφωνα, κινητό και ασύρματο παραχωμένα στο λάστιχο της φόρμας, ήταν ένας άνθρωπος που ήταν φανερό πως είχε μια αποστολή. Ένα όραμα, όπως οι προφήτες που λέγαμε.
Τον εαυτό του ναι μεν τον είχε παραμελημένο, αλλά ήξερε την ιστορία και του καθενός από τα 1.000 -περίπου- πουλιά, ερπετά και θηλαστικά που φιλοξενούνταν στις εγκαταστάσεις του Κέντρου εκείνη τη στιγμή. Ήξερε το λατινικό όνομα και όλες τις σχετικές επιστημονικές πληροφορίες για το κάθε είδος. Πόσα, ας πούμε, ζεύγη έχουν μείνει και πού ζουν στην Ευρώπη και τον κόσμο, ήξερε τις διατροφικές και τις άλλες συνήθειές τους, τις ευπάθειες και τις ιδιαιτερότητές τους, αλλά και τις προσωπικές περιπέτειες του κάθε ζώου.
Αυτός ο φιδαετός πυροβολήθηκε εκεί, αυτή η γερακίνα έχει πρόβλημα στην ουρά της, αυτό τον αργυροπελεκάνο τον είχανε σ’ ένα κλουβί και τον ταΐζανε καλαμπόκι, και κόντεψε να πεθάνει από πείνα, αυτό το αγριογούρουνο των τριακοσίων κιλών, ο Οβελίξ, είναι πανέξυπνο και ευαίσθητο, αυτός ο μπούφος έχει τόσο οξεία ακοή που ακούει την καρδιά του ποντικού που είναι χωμένος στο χιόνι καθώς πετάει αθόρυβα από πάνω, αυτός ο πελαργός μην έχοντας φωνητικές χορδές, όπως όλοι της ηλικίας του, επικοινωνεί με το ταίρι του κροταλίζοντας το ράμφος του, αυτή η αλεπού μεγάλωσε εδώ με κατσικίσιο γάλα από κουτάβι, κι αυτός ο ψόφιος ποντικός των αγρών, εάν τον βάλεις στην κατάψυξη και πεθάνουν τα παράσιτά του, μπορεί να γίνει ένα ωραιότατο γεύμα για κάποιο πουλί…
Τον έβλεπα να περπατά, ελαφρύς και ευέλικτος στο λιοπύρι, να αστειεύεται, σχολιάζοντας την κοινωνία των ανθρώπων και των ζώων, να διηγείται παραμύθια που είχε επινοήσει για τα αγαπημένα του ζώα, να απαντά σε ερωτήσεις φοιτητών κτηνιατρικών σχολών ή απλών ανθρώπων, που η φιλοζωία τους τούς είχε οδηγήσει εκεί με τα παιδιά τους, να δίνει στατιστικά στοιχεία για το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Αγρίων Ζώων «που είναι το πρώτο κέντρο περίθαλψης στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο», μιλώντας συγχρόνως στο κινητό του (στον «μαρτυριάρη» του, όπως το χαρακτήριζε) για να κανονίσει ακόμα μία παραλαβή, με το καράβι της γραμμής, ακόμα ενός κακοποιημένου πουλιού ή θηλαστικού απ’ όλη την Ελλάδα.
Τον παρατηρούσα να κινείται πάνω – κάτω, οιστρηλατημένος, ελαφρύς, απόλυτα αφοσιωμένος στο έργο του, και ένα πελώριο «γιατί» έκανε την εμφάνισή του στο μυαλό μου. Γιατί ένας επιστήμονας, από το να κυνηγήσει μια καριέρα, μια θέση στην κοινωνία, αποφάσισε να τραβηχτεί στις ερημιές εδώ και τριάντα χρόνια, θέτοντας απολύτως και ολοκληρωτικώς τον εαυτό του στην υπηρεσία των ζώων που τον έχουν ανάγκη; Τι τον κρατά ενεργό, τον Γιάννη Πουλόπουλο, στον καύσωνα και στον χιονιά, εδώ και δεκαετίες, τι του έχει δώσει κουράγιο ώστε να έχει περιθάλψει, απ’ ό,τι μου είπε ο ίδιος, γύρω στις εκατόν είκοσι χιλιάδες ζώα όλα αυτά τα χρόνια μέχρι σήμερα;…
Ο Γιάννης, λέει, πάντα βοηθούσε τα ζώα, αλλά η ένταξή του στην υπόθεση της ενεργού περίθαλψής τους, ξεκίνησε όταν είδε, στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, κάποια ζώα στον ζωολογικό κήπο της Θεσσαλονίκης. Όπως επιβεβαιώθηκε στο μέλλον, ελάχιστοι στην Ελλάδα ήξεραν να φροντίζουν τα ζώα που εξέθεταν προς τέρψιν του φιλοθεάμονος κοινού. Τα εγκληματικά λάθη των υπευθύνων διαφόρων δημοτικών ζωοολογικών κήπων ώθησαν τον Γιάννη Πουλόπουλο να πάρει την κατάσταση στα χέρια του.
Έτσι το ΕΚΠΑΖ στήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 στην Αίγινα, στις παλιές φυλακές του νησιού. Στο Μετόχι της Αίγινας μπήκε το 2001, σε εγκαταστάσεις που κατασκεύασε η Νομαρχία Πειραιά με προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έκταση 20 στρεμμάτων που παραχωρήθηκαν από την Ιερά Μονή Παναγίας Χρυσολεόντισσας -το πρώτο ζώο που εγκαινίασε τις τωρινές εγκαταστάσεις ήταν ένα ελάφι από την Πάρνηθα χτυπημένο από αυτοκίνητο…
Μέχρι το 2003 το ΕΚΠΑΖ έπαιρνε μια ενίσχυση από δημόσιους φορείς, για να φέρει εις πέρας ένα έργο περίθαλψης και φιλοξενίας τεραστίου όγκου. Κάθε χρόνο, λέει ο Γιάννης, καταφτάνουν στο Κέντρο γύρω στις 2.500 ζώα, τα οποία περιθάλπονται, και εάν ανανήψουν απευλευθερώνονται σε βιότοπους σε όλη την Ελλάδα. Εάν δεν είναι απελευθερώσιμα, ασφαλώς και δεν τους γίνεται ευθανασία, αλλά παραμένουν στο Κέντρο για την υπόλοιπη ζωή τους – άρα το ΕΚΠΑΖ δεν είναι μόνο νοσοκομείο, αλλά και οίκος ευγηρίας και τελευταίο καταφύγιο για πολλά άγρια ζώα που δεν θα κατάφερναν να επιβιώσουν μόνα τους στη φύση.
Από το 2003 λοιπόν όλα τα έξοδα του Κέντρου (λειτουργικά έξοδα, τροφές, φάρμακα, συμπληρώματα διατροφής, κλουβιά και αναλώσιμα) καλύπτονται από εισφορές – ένα ευρώ το άτομο η ξενάγηση για τους ενηλίκους, τα παιδιά δωρεάν. Και βέβαια, το ΕΚΠΑΖ ενισχύεται από δωρεές ιδιωτών, ενώ όλες οι εργασίες, τόσο οι βαριές δουλειές όπως το τάισμα και το καθάρισμα των κλωβών, όσο και οι επιστημονικές, όπως η περίθαλψη των ζώων από κτηνιάτρους, γίνονται από εθελοντές. Στο ΕΚΠΑΖ έρχονται φοιτητές κτηνιατρικών σχολών για τρίμηνη εκπαίδευση, από πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Γένοβα κι η Μπαρτσελόνα. Όταν πήγαμε εμείς δούλευαν επτά εθελοντές – όταν χρειάζονται τουλάχιστον 30, όπως λέει ο Πουλόπουλος.
Βλέπαμε τον Γιάννη να ξεναγεί το επόμενο γκρουπ κάτω από το δυνατό μεσημεριάτικο ήλιο και μας ήρθε στο νου ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, που κήρυττε το λόγο του Θεού στα πουλιά. Ό,τι πιο κοντινό στον καθολικό άγιο (το βίο του οποίου έγραψε κι ο Καζαντζάκης στον «Φτωχούλη του Θεού»), είναι για μας ο Γιάννης, στα χέρια του οποίου παραδώσαμε τον καημένο τον Ισίδωρο, τη χελώνα μας την τραυματισμένη.
Αν και η κατάστασή της είναι σοβαρή, ο Γιάννης θα κάνει ό,τι μπορεί – θα τη βάλει στην Εντατική, λέει. Σίγουρα πάντως, ο Ισίδωρός μας θα παραμείνει κάποιους μήνες στο Κέντρο στην Αίγινα, για να ανανήψει. Θα μας λείψει, αλλά θα έχει καλή παρέα: τους γύπες, τους βαλτόκιρκους, τα φοινικόπτερα, τους βουβόκυκνους, τους νανόκυκνους, τους χρυσούς φασιανούς, τους ροδοπελεκάνους και τα ξαδέρφια του, τις νεροχελώνες, που τρώνε από το χέρι του Αγίου Ιωάννη της Αιγίνης, κατά κόσμον Γιάννη Πουλόπουλου.
