Της Ζωής Τόλη
Παρακολουθήσαμε τις «Επικίνδυνες σχέσεις» του Πιερ Σαντερλό ντε Λακλό στο θέατρο «Άλμα», σε διασκευή και σκηνοθεσία Γιώργου Κιμούλη. Είναι ένα επιστολικό μυθιστόρημα (αποτελείται από τέσσερα μέρη) που δημοσιεύθηκε το 1782 με υπότιτλο «Επιστολές που συλλέγονται από μία κοινωνία και δημοσιεύονται για τη διδασκαλία κάποιων άλλων κοινωνιών».
Ο σκηνοθέτης προτίμησε να μεταφέρει τη δράση του δραματοποιημένου μυθιστορήματος στις 27.3.1933, ημέρα εμπρησμού της Γερμανικής Βουλής (σχέδιο Χίτλερ), στο μεσοπόλεμο. Έξυπνο ως ιδέα, θα δούμε όμως πώς λειτούργησε δραματουργικά στο όλο θεατρικό εγχείρημα.
Τοποθετώντας το έργο σε μια συγκεκριμένη περίοδο, συνειδητοποιούμε πόσο σημαντικό και ταυτόχρονα καταστροφικό είναι να κλείνεται ο άνθρωπος στην ευτυχία ενός μικρόκοσμου (υποστηρίζει ο σκηνοθέτης). Η υπόθεση διαδραματίζεται στη Γαλλία και αφορά την ιστορία δύο διεφθαρμένων πρώην εραστών της αριστοκρατικής τάξης, της μαρκησίας ντε Μερτέιγ (Παπούλια) και του υποκόμη Βαλμόν (Κιμούλης), οι οποίοι με άκρατη ματαιοδοξία ποδηγετούν και ξελογιάζουν ανθρώπους του περιβάλλοντός τους, επιδίδονται σ’ ένα παιχνίδι κυνισμού και εκδίκησης και καρπώνονται την όποια σαγήνη παράγεται απ’ αυτό. Μέσα σ’ ένα επικίνδυνο και πνιγηρό κοινωνικοπολιτικό κλίμα μία ομάδα ανέμελων/αδιάφορων αστών μάς μεταφέρει σε μια ατμόσφαιρα όπου κυριαρχεί η απατηλή λάμψη της ξεπεσμένης αριστοκρατίας, με ανελέητες προσωπικές ίντριγκες και ερωτικές πλεκτάνες. Ο αμοραλισμός στο αποκορύφωμά του!
Το κείμενο είναι εμπνευσμένο, βρίθει κωμικών στοιχείων, σαρκαστικών υπαινιγμών και πικρού χιούμορ. Έρωτας και πολιτική μπλέκονται με παρακινδυνευμένο τρόπο και ο Βαλμόν γίνεται αρχηγός σε παιχνίδια αποπλάνησης. Η Μαρτέιγ τον προκαλεί να διαφθείρει την αθώα Σεσίλ ντε Βολάνζ πριν από την πρώτη νύχτα του γάμου της, ενώ εκείνος παράλληλα έχει βάλει στόχο την υποδειγματικά ηθική και πανέμορφη κυρία Τουρβέλ. Μέσα από αυτό το απάνθρωπο ψυχολογικό παιχνίδι, στο οποίο διακυβεύονται η φήμη και τα συναισθήματα του σατανικού ντουέτου, τα υποψήφια θύματα ανταποκρίνονται με φοβερές και θανατηφόρες καταληκτικές συνέπειες. Επιβεβαιώνεται συνεπώς πως τα πάθη και οι εμμονές ενός ανθρώπου μπορούν να καθορίσουν τη μοίρα άλλων. Όταν οι ισορροπίες ανατρέπονται και αποδεικνύονται εύθραυστες, το τίμημα είναι πολύ ακριβό ακόμα και για τους θύτες.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου προβάλλονται videos με τον Γκέμπελς και τον Χίτλερ που διαρκoύν συνολικά 45 λεπτά (η μεγάλη διάρκεια, το μειονέκτημα) και που εν τέλει δεν δένουν ολοκληρωτικά με το δραματικό πυρήνα του θεατρικού έργου. Τη μεταφορά επομένως του έργου στη δεκαετία του ΄30 μπορείς να την αποκαλέσεις ευφυή επινόηση, στην εκτελεστική διαδικασία όμως χωλαίνει.
Ο ακόλαστος Βαλμόν και η δαιμονική Μαρτέιγ ακυρώνουν κάθε έννοια συνείδησης, συναισθήματος και έρωτα. Απογυμνωμένοι, το μόνο που παράγουν είναι ο εκμαυλισμός και η χειραγώγηση, στυγνά προϊόντα ενός ολοκληρωτικού τρόπου θέασης/αντίληψης των πραγμάτων, όπου η μονάδα ως ανάξια λόγου συνθλίβεται παραπλανημένη. Η επιβολή του καθορισμού της ανθρώπινης ζωής από τη μεριά του ανήθικου ζευγαριού συνδέεται ιδεολογικά με την ενδυνάμωση του εθνικισμού και την κατοπινή εδραίωση του φασισμού στην Ευρώπη. Ο Γιώργος Κιμούλης διασκεύασε ένα έργο στα μέτρα του, πράγμα που φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τα εκφραστικά μέσα (ατάκες κ.λπ.).
Χειμαρρώδης, σβέλτος, χωρίς καμία επιτήδευση ανεβάζει την ένταση και με την αφοπλιστική γοητεία του Δον Ζουάν που υποδύεται καταφέρνει να διανθίσει ένα δραματικό κείμενο με κωμικά στοιχεία, σκορπώντας αβίαστα το γέλιο στην αίθουσα. Αυτοσχεδιάζει, χρησιμοποιεί τη φάρσα έντονα μέσα στο έργο, ώστε ενίοτε η θεατρική πράξη να διακρίνεται από ακρότητες και υπερβολή! Ο τρόπος που αντιμετώπισε όλες τις γυναίκες του θιάσου δεν είναι και ο καλύτερος, εν πολλοίς τις υποτιμά κάνοντάς τες να φαίνονται γελοίες και στρεβλές, μέσα από καυστική ειρωνεία και μαύρο χιούμορ. Η σκηνή με τη Μάρα Δαρμουσλή με τα ανοιχτά πόδια είναι εξευτελιστική και κακόγουστη. Αυτή η δόμηση της παρωδίας μπορεί να θεωρηθεί λειτουργική μόνο εάν αυτό ακριβώς επιδιώκει εξαρχής, δηλαδή την απόλυτη προβολή των επικίνδυνων σχέσεων που προκαλούν όσοι αδυνατούν να ξεπερνούν την ανία τους. Αυτό βέβαια αποβαίνει αυτόματα και τραγικό, γιατί έχουν ήδη απολέσει ολόκληρο ή κομμάτι του εαυτού τους χωρίς να το γνωρίζουν.
Οι συντελεστές της παράστασης αξιόλογοι. Μάρω Κοντού ως θεία του Βαλμόν, η προσωποποίηση της αυθεντικότητας, η Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους ως κυρία Τρουβέλ, υποκριτικά δωρική παρουσία δεν ξέφυγε καθόλου, η Μάρα Δαρμουσλή ως θεία της νεαρής Σεσίλ, ικανοποιητική, η Νάνσυ Μπουκλή (Σεσίλ), χαριτωμένη και ταλαντούχα, και φυσικά η αξεπέραστη Εβελίνα Παπούλια, μέσα στο ρόλο βοήθησε πολύ στο στήσιμο αυτής της θεατρικής δουλειάς με τη συνειδητοποιημένη σκηνική δεινότητά της, συνδυάζει και το δαιμονικό του χαρακτήρα αλλά και το ευάλωτο κομμάτι της μπροστά στο φόβο να χάσει τον Βαλμόν, αφού ζουν συμπληρωματικά.
Ξεχώρισαν ο Σπύρος Σαραφιανός με την ώριμη ερμηνεία του, πολύ καλός επίσης και ο νεαρός Λάμπρος Κτεναβός. Τα εντυπωσιακά σκηνικά και οι φωτισμοί είναι του Pawel Dobrzycki και τα φανταστικά κοστούμια της Σοφίας Νικολαΐδη, που σε ταξιδεύουν στην εποχή. Επίσης η υπέροχη μουσική με αποσπάσματα από την κλασική.
«Το έργο παρουσιάζει μια διαχρονικότητα, αφού μοιάζουμε με εκείνους τους ανέμελους/ανεύθυνους αστούς του ΄30, με κύρια χαρακτηριστικά μας γνωρίσματα την αδιαφορία και την αναλγησία μπροστά σε κάθε τι κοινωνικό – πολιτικό ή πνευματικό διέπει τη ζωή μας. Η ευτυχία του μικρόκοσμου είναι καταστροφική, γιατί καταστρέφει και τη μονάδα και το σύνολο. Ένα πράγμα αξίζει στη ζωή τελικά, ο ΕΡΩΤΑΣ» (Γιώργος Κιμούλης).
Μια παράσταση που τη συστήνω ανεπιφύλακτα.
