Ένα μεγάλο τμήμα από μια υπέροχη μαρμάρινη σαρκοφάγο, που αναπαριστά μάχη μεταξύ Ελλήνων και Τρώων και η οποία εξήχθη παράνομα από τη χώρα μας, βρίσκεται τώρα σε μία από τις δύο μεγαλύτερες γκαλερί αρχαιοτήτων της Νέας Υόρκης, προς πώληση.
Το εξαιρετικό αυτό έργο ρωμαϊκής περιόδου ταύτισε ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης από το πανεπιστήμιιο του Κέιμπριτζ, με τα προς πώληση αρχαία που είχε στο αρχείο του ο Ιταλός αρχαιοκάπηλος Τζιανφράνκο Μπεκίνα. Στην έγγραφη αναφορά του προς τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών ο κ. Τσιρογιάννης αναφέρει ότι η νεοϋορκέζικη γκαλερί «Royal-Athena Galleries», ιδιοκτησίας του δόκτορος Jerome Eisenberg, βγάζει στην ιστοσελίδα της το εν λόγω αρχαίο σαν να πρόκειται για καθαρής προέλευσης (https://www.royalathena.com/PAGES/RomanCatalog/Marble/HB1601C.html), ενώ εμφανίζεται σε τέσσερις φωτογραφίες τύπου Polaroid και σε τρία χειρόγραφα σημειώματα, όλα προερχόμενα από το κατασχεμένο το 2001 (από τις ιταλικές και ελβετικές αρχές) αρχείο του Μπεκίνα.
Θυμίζει στις ελληνικές αρχές ο κ. Τσιρογιάννης ότι «ο Gianfranco Becchina έχει ήδη καταδικαστεί, τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ελλάδα, για αποδοχή και διακίνηση κλεμμένων έργων τέχνης (αρχαιοτήτων), ενώ δεκάδες αρχαιότητες που απεικονίζονται στο αρχείο του έχουν ήδη ταυτιστεί και επαναπατριστεί στην Ιταλία, αλλά και στην Ελλάδα (π.χ. το χρυσό μακεδονικό στεφάνι που επαναπατρίστηκε από το μουσείο Getty το 2007, υπόθεση της μαρμάρινης κεφαλής Ερμού που επαναπατρίστηκε το 2015), ενώ άλλες ακόμη εκκρεμούν στην Ελλάδα (υπόθεση των τριών αρχαιοτήτων που ταύτισα στο μουσείο Michael Carlos στην Ατλάντα των Ηνωμένων Πολιτειών και ενημέρωσα σχετικά το ΥΠ.ΠΟ. τον Ιούνιο του 2007)».
Είναι γνωστή η γκαλερί «Royal-Athena Galleries» της Νέας Υόρκης για την ανάμειξή της στην πώληση παράνομων αρχαιοτήτων, όπως π.χ. στην πώληση αγγείων προερχόμενων από τη μεγάλη κλοπή του μουσείου της Κορίνθου το 1990, αρχαιότητες που τελικά σχεδόν όλες επαναπατρίστηκαν στην Ελλάδα. Ο ιδιοκτήτης της γκαλερί, Jerome Eisenberg, έχει αναγκαστεί να επιστρέψει στην Ιταλία αρχαιότητες που απεικονίζονται στα κατασχεμένα αρχεία Mέντιτσι και Μπεκίνα.
Η διδακτορική μελέτη του κ. Τσιρογιάννη, που ολοκληρώθηκε το 2013 στο πανεπιστήμιο του Cambridge, αποδεικνύει, μεταξύ άλλων, ότι ο Eisenberg ήταν σταθερός αγοραστής αρχαιοκαπηλικών αντικειμένων από τον Μπεκίνα. Το τμήμα της μαρμάρινης σαρκοφάγου απεικονίζεται σε τέσσερις Polaroid φωτογραφίες που περιέχονται σε διαφορετικούς φακέλους του αρχείου Μπεκίνα. Την πρώτη φωτογραφία ανακάλυψε, όπως σημειώνει, «σε ένα φάκελο αφιερωμένο από τον Μπεκίνα στις δοσοληψίες που είχε με Έλληνα αρχαιοκάπηλο, γνωστό στο τμήμα δίωξης αρχαιοκαπηλίας της Ελληνικής Αστυνομίας, οποίος αναφέρεται από τον Μπεκίνα ως «ΖΕ» ή «ΖΕΝΕ» (η αρχή του επωνύμου του) ή «Giorgio» (Γεώργιος). Ο αρχαιοκάπηλος αυτός έχει αποβιώσει».
«Σε άλλο χειρόγραφο σημείωμα, ο Μπεκίνα καταγράφει ότι παρέλαβε το τμήμα της σαρκοφάγου («1 Frto. [meaning ‘Fragment’] di sarcofago») από τον Έλληνα αρχαιοκάπηλο στις 25 Μαΐου 1988, πληρώνοντας 60.000 ελβετικά φράγκα. Η αρχαιότητα αυτή έχει καταγραφεί ως το ένατο αντικείμενο που περιλαμβάνεται στην τριακοστή τέταρτη ομάδα αντικειμένων που ο ‘ΖΕΝΕ’ έστειλε στον Μπεκίνα. Καταγράφονται επίσης σε άλλο χειρογραφο σημείωμα οι αρχαιότητες που ο Μπεκίνα αγόρασε από τον ‘ΖΕΝΕ’ (συμπεριλαμβανομένου και του μαρμάρινου τμήματος της σαρκοφάγου), μεταξύ Νοεμβρίου 1986 και Οκτωβρίου 1988, συνολικά για περισσότερες από 250.000 δολάρια. Το πέμπτο συνημμένο είναι ένα φωτοαντίγραφο μιας Polaroid φωτογραφίας που απεικονίζει την ίδια αρχαιότητα. Αυτή η φωτογραφία παρουσιάζεται κολλημένη σε μία λευκή σελίδα διαστάσεων Α4, όπου έχουν κολληθεί φωτογραφίες και άλλων αρχαιοτήτων που ο ‘ΖΕΝΕ’ εξήγαγε λαθραία από την Eλλάδα στον Μπεκίνα. Η σελίδα αυτή φέρει τον τίτλο ‘PF’, που σημαίνει ότι αυτές οι αρχαιότητες (συμπεριλαμβανομένου και του τμήματος της σαρκοφάγου με αριθμό 21) είχαν αποθηκευθεί από τον Μπεκίνα στις αποθήκες που διατηρούσε στο Port Franc της Βασιλείας».
Τέλος, ο Ελληνας αρχαιολόγος-ερευνητής προωθεί στη ΓΑΔΑ ένα ακόμα χειρόγραφο σημείωμα του Μπεκίνα με το οποίο ζητά από τον Andre Lorenceau, έναν από τους συντηρητές με τους οποίους συνεργαζόταν για τον καθαρισμό των αρχαιοτήτων πριν διοχετευθούν στο διεθνές εμπόριο, να καθαρίσει («Reinigen») το τμήμα της σαρκοφάγου και να προθέσει μία βάση σε αυτό («sockeln»), τρυπώντας το.
«Το χειρόγραφο αυτό σημείωμα το ανακάλυψα στον φάκελο του αρχείου Μπεκίνα που είναι αφιερωμένος στη συνεργασία του με τον Lorenceau».
Η γκαλερί Royal-Athena Galleries παρουσιάζει το τμήμα της σαρκοφάγου με εισηγητικό σημείωμα του ειδικού στις ρωμαϊκές σαρκοφάγους δόκτορα Guntram Koch ως προερχόμενο από σαρκοφάγο που δημιουργήθηκε προφανώς από το ίδιο εργαστήριο που δημιούργησε άλλη σαρκοφάγο που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
«Το κομμάτι μας προέρχεται πιθανότατα από το ίδιο εργαστήριο» επισημαίνει η γκαλερί.
Ο κ. Τσιρογιάννης, εκτός από τις ελληνικές αρχές, έχει ενημερώσει την ΙΝΤΕΡΠΟΛ και τον ειδικό εισαγγελέα της Νέας Υόρκης. Τα αδιάσειστα στοιχεία που παραθέτει με τις ταυτίσεις του έχουν σχεδόν πάντα ευτυχή κατάληξη για τα αρχαία. Κλείνει την αναφορά του με την ευχή να επαναπατριστεί τάχιστα η συγκεκριμένη αρχαιότητα στην πατρίδα μας.
