«Το ταγκό και ο έρωτας είναι από τα πιο πολύτιμα πράγματα», λέει σε κάποια στιγμή ο Ελ Πέπε (ο πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης), στο ντοκιμαντέρ «El Pepe: Una vita suprema», του Εμίρ Κουστουρίτσα, που προβλήθηκε σήμερα, εκτός συναγωνισμού, στο 75ο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Βενετίας.
Ενα εξαιρετικά ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ που, μέσα από επίκαιρα της εποχής αλλά και μια μεγάλη συνέντευξη του Βόσνιου σκηνοθέτη με τον θρυλικό «Ελ Πέπε», μας δίνει μια εικόνα της προσωπικότητας του φλογερού αγρότη αντάρτη των Τουπαμάρος, φυλακισμένου για 14 χρόνια από το δικτατορικό καθεστώς που επιβλήθηκε το 1973, αργότερα υπουργού γεωργίας στην κυβέρνηση του αριστερού προέδρου Βάσκες και, στη συνέχεια, προέδρου της χώρας από το 2009 μέχρι το 2015.
Με το ταγκό και τον έρωτα του Ελ Πέπε για την αντάρτισσα γυναίκα του, και μετέπειτα γερουσιαστή, Λουσία Τοπολάνσκι, να παίζει σημαντικό ρόλο στο ρυθμό και την ατμόσφαιρα της ταινίας. Συνάντησα τον Χοσέ Μουχίκα λίγο πριν από τη συνέντευξη Τύπου, που έδωσε μαζί με τον σκηνοθέτη του.
Με χαμόγελο, ιδιαίτερα συμπαθητικός και ευχάριστος, μου μίλησε με πάθος για τη χώρα του και την πολιτική του, αλλά και για διάφορα άλλα ενδιαφέροντα θέματα.
– Πώς προχωρήσατε στο πρόγραμμα μείωσης της φτώχειας στη χώρα σας, που ήταν και ένας από τους πιο σημαντικούς σας στόχους;
– Εκείνο που προσπάθησα να κάνω είναι να αλλάξω την ανακατανομή του πλούτου όσο μπορούσα. Αυτό βέβαια στηριζόταν στις αγορές γι’ αυτό χρειαζόντουσαν επενδύσεις και έγινε μια προσπάθεια, που πετύχαμε πιστεύω μέχρι σε ένα βαθμό, να βρούμε μια ισορροπία. Δεν ήταν βέβαια εύκολο και, συχνά, στις προσπάθειες αυτές, δημιουργούσες και εχθρούς.
– Πόσο πιστός παραμείνατε στις σοσιαλιστικές σας απόψεις;
– Μπορεί να υπάρχει κάποια απογοήτευση, είναι επόμενο, αλλά πάντα υπάρχουν πράγματα που πρέπει ακόμη να γίνουν. Η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχε κάνει τις αλλαγές που χρειαζόταν η χώρα. Υπάρχουν σίγουρα εντάσεις, αλλά οι αλλαγές συνεχίζονται, οι μισθοί αυξάνονται σιγά-σιγά. Όλα δεν έχουν γίνει. Ακόμη και με τη Γαλλική Επανάσταση δεν έγιναν όλα όσα ήθελαν, σίγουρα η επανάσταση συνέβαλε, αλλά πολλά άλλα άλλαξαν στην πορεία, βήμα με βήμα. Είμαι σοσιαλιστής αλλά δεν είμαι μοιρολάτρης. Ακόμη και οι επιχειρήσεις, τα εργοστάσια, χρειάζεται να τα διαχειρίζονται οι εργάτες. Δεν μπορεί αυτό να το κάνει το κράτος.
– Υπάρχει απογοήτευση για τη σημερινή κατάσταση στη Βενεζουέλα;
– Σίγουρα, αλλά δεν πρέπει να κριτικάρουμε αλλά να κάνουμε κάτι. Όλα εκεί έγιναν εξαιτίας της τιμής του πετρελαίου. Αλλά νομίζω πως αυτό ξεκίνησε από πιο πριν, όταν είχαν αρχίσει να εισάγουν τα περισσότερα προϊόντα τους, επειδή τότε είχαν πολλά χρήματα, Ακόμη και το ρούμι το εισήγαγαν ενώ είχαν πολύ καλό δικό τους ρούμι. ‘Οπως έκαναν και εισαγωγές ζυμαρικών από την Ιταλία. Η υπερβολή προκαλεί συχνά προβλήματα, όπως έγινε και με τη Βενεζουέλα.
– Στο χώρο της Λατινικής Αμερικής, όπου οι περισσότερες χώρες έχουν υποστεί επεμβάσεις από ΗΠΑ καθώς και δικτατορίες, πώς κατάφερε η Ουρουγουάη να είναι τόσο μπροστά από πλευράς δημοκρατικών ελευθεριών; Είναι η πρώτη χώρα στη Λατινική Αμερική που έχει νομιμοποιήσει τις αμβλώσεις, το γάμο των γκέι, την πώληση της μαριχουάνας…
– Όλα δεν ξεκίνησαν στις μέρες μας. Το 1910, ο τότε πρόεδρος έγραφε το όνομα του Θεού με μικρό θήτα, το 1912 εισαγάγαμε τη ψήφο στις γυναίκες, το 1915 μειώθηκαν οι ώρες εργασίας, στη δεκαετία του ’40 εισάγαμε νόμο για την αποικιοκρατία, ενώ, αργότερα έγιναν ορισμένες κρατικοποιήσεις, όπως στην ενέργεια και στο τραπεζικό σύστημα, δεν είμαστε χώρα θρησκευτική, οι μισθοί των εργατών αναθεωρούνται κάθε δυο-τρία χρόνια.
Υπάρχουν βέβαια ακόμη πολλά προβλήματα, υπάρχει φτώχεια, αλλά παράγουμε αρκετά προϊόντα για να ταΐσουμε πληθυσμό 30 εκατομμυρίων. Έχουμε και πρόβλημα γεννήσεων, που έχουν δυστυχώς μειωθεί. Ευτυχώς όμως πρόσφατα έχουμε την άφιξη αρκετών μεταναστών. Από πλευράς όμως δημοκρατικότητας πιστεύω πως αν η Ουρουγουάη ήταν μεγαλύτερη χώρα θα ήταν σήμερα η χώρα που θα εκπροσωπούσε και θα επανεφεύρε τη δημοκρατία. Δυστυχώς είμαστε μικρή χώρα, έχουμε πληθυσμό μόνο 3 εκατομμυρίων ανθρώπων και 13 εκατομμυρίων αγελάδων.
– Ως Πρόεδρος ποια θεωρείται πως ήταν η μεγαλύτερή σας επίτευξη;
– Πρώτα-πρώτα πιστεύω πως ήταν η σημαντική μείωση της φτώχειας, αλλά υπήρχαν και άλλα πολλά θέματα που θα μπορούσα να κάνω και δεν μπόρεσα, γιατί δώσαμε μεγάλο χρόνο και έμφαση στη μείωση της φτώχειας. Εχεις πολλά όνειρα στο νου σου όταν ξεκινάς και δεν μπορείς δυστυχώς να τα υλοποιήσεις όλα. Από αυτά που κάναμε, αξίζει να αναφέρω τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας, θέλαμε ο κόσμος να καταλάβει το λόγο, γιατί πολλοί στην αρχή φοβόντουσαν και ήταν εναντίον, αν και, τώρα, η πλειοψηφία είναι υπέρ.
Επίσης, νομιμοποιήθηκε η πορνεία από τη δεκαετία του ’50, γιατί αναγνωρίστηκε πως αυτό υπάρχει. Οπως και στην περίπτωση της άμβλωσης, που ήταν κάτι που γινόταν αλλά δεν είχε νομιμοποιηθεί και τώρα μπορέσαμε να τη νομιμοποιήσουμε και να βοηθήσουμε τις γυναίκες εκείνες το ζητούσαν.
– Όλοι αναζητούμε καλούς πολιτικούς αρχηγούς στις χώρες μας. Μπορείτε να μας πείτε πώς μπορούμε να βρούμε αυτούς τους καλούς πολιτικούς αρχηγούς;
– Ισως πρέπει να το ζητήσεις από το θεό, αν υπάρχει πράγματι θεός. Η πολιτική είναι μια ανάγκη ανθρωπολογική. Όπως αναφέρει και ο Αριστοτέλης, ο άνθρωπος είναι πολιτικό ζώο. Οι άνθρωποι είναι άτομα αλλά χρειάζεται να ζήσουν σε μια κοινωνία. Κατ’ ανάγκην υπάρχουν και εντάσεις μέσα στην κοινωνία και σε μια κοινωνία με εντάσεις ο καλός πολιτικός πρέπει να κρατάει μια ισορροπία.
Στη σημερινή κοινωνία υπήρχε η θεωρία πως αν θέλεις να επιτύχεις στην κοινωνία πρέπει να είσαι πλούσιος. Αυτό που λέω εγώ είναι πως ο πολιτικός πρέπει να ζει όπως ζει η πλειονότητα των πολιτών, να τρώει το ίδιο φαγητό που τρώνε κι αυτοί, και όχι όπως κάνει η προνομιούχος μειονότητα. Αν στόχος του πολιτικού είναι η επιδίωξη του χρήματος τότε δεν είναι καλός πολιτικός. Η επιδίωξη του πλούτου στην κοινωνία μας ανήκει σε μια λανθασμένη κουλτούρα, γιατί το να είσαι πλούσιος δεν είναι το καλύτερο που μπορεί να σου συμβεί, γιατί όλη την ώρα το μόνο που κάνεις είναι να ανησυχείς και να μην ενδιαφέρεσαι για τους συνανθρώπους σου.
