Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Οι οικογενειακές σχέσεις μέσα από τον επικείμενο θάνατο ενός νέου σχετικά νέου σε ηλικία πατέρα είναι στο επίκεντρο της ταινίας «Τότεμ» της Μεξικανής Λίλα Αβίλες, που είδαμε σήμερα στο διαγωνιστικό τμήμα του 73ου κινηματογραφικού φεστιβάλ του Βερολίνου.
Τα γενέθλια, μαζί και τον αποχαιρετισμό του άρρωστου, με εξασθενημένο, αδύνατο να σταθεί όρθιο, σώμα, Τόνα, ετοιμάζονται να γιορτάσουν οι συγγενείς και φίλοι (αδέρφια, θείοι, ο αφοσιωμένος στα μπονσάι δέντρα του, πατέρας του), ανάμεσά τους και η 7χρονη κόρη η του, που το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας το παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια της.
Μέσα από το 24ωρο που διαρκεί η ταινία, και με φιλμ γυρισμένο στο παλιό φορμά τω 4:3, η Αβίλες, γνωστή από την προηγούμενη, πρώτη της ταινία, «Η καμαριέρα» (2018), που έχει προβληθεί σε περισσότερα από 50 φεστιβάλ, χρησιμοποιεί την προετοιμασία της γιορτής των γενεθλίων για να δώσει μια εικόνα της ψυχικής και πνευματικής κατάστασης που επικρατεί:
Με τα διάφορα σημάδια και τον τρόπο ζωής (τα μάγια που χρησιμοποιεί η ειδική σ’ αυτά γυναίκα για να διώξει το κακό από το σπίτι, τα δώρα που προσφέρουν οι καλεσμένοι, μαζί και το μπονσάι μικροσκοπικό δέντρο που φτιάχνει ο παππούς, ακόμη και ο ρόλος των πουλιών και των εντόμων – με άλλα λόγια, η φύση – στη ζωή τους), αλλά και την αγάπη και τη στοργή που προσφέρει ο καθένας με το δικό του τρόπο, μέσο αποχαιρετισμού στον απερχόμενο πατέρα.
Μπορεί ο θάνατος να είναι το κυρίαρχο θέμα της ταινίας, η Αβίλες όμως κατάφερε, με μια φαινομενικά απλή σκηνοθεσία, με ειλικρίνεια, ζεστασιά και αληθινή συγκίνηση, με επιμονή στις λεπτομέρειες, και τη δημιουργία ενός κλίματος λυρισμού (στην οποία συμβάλλουν τόσο η φωτογραφία όσο και η μουσική), και με ωραίες ερμηνείας (ιδιαίτερα της Νάιμα Σεντίες στο ρόλο της 7χρονης Σολ), να φτιάξει μια ταινία όπου ο θάνατος τελικά δίνει τη θέση του σε καθημερινές, ευχάριστες, πλημμυρισμένες από ένα ουμανισμό, σκηνές.
Ο θάνατος, η απώλεια, το πένθος, αλλά και η φιλιά και ο έρωτας είναι τα θέματα της γαλλικής ταινίας «Το αλέτρι» (Le grand chariot), του Φιλίπ Γκαρέλ («Η γέννηση της αγάπης», «Συνήθεις εραστές», «Ένα καυτό καλοκαίρι»). Τρία αδέρφια, ο Λουί, η Μάρθα και η Λένα (που ερμηνεύουν τα τρία παιδιά του Γκαρέλ, ο Λουί η Εσθέρ και η Λένα Γκαρέλ), λειτουργούν, μαζί με τον πατέρα (που είναι και ο ιδιοκτήτης) και τη γιαγιά τους, ένα θίασο μαριονετών. Ένα θέατρο που το αγαπούν, αν και, σε περίοδο που το είδος έχει αρχίσει να εξαφανίζεται, δεν τους αποδίδει οικονομικά. Στην ομάδα θα προστεθεί και ένας άστεγος ζωγράφος που η οικογένεια θα τον δεχτεί με αγκαλιές.
Με τον Γκαρέλ, μέσα από σκηνές εικαστικά εξαιρετικές (η φωτογραφία είναι του Ρενάτο Μπέρτα), να χρησιμοποιεί την οικογένεια σαν το κύτταρο εκείνο που κρατάει και, παρά τις οποίες δυσκολίες, διατηρεί τις σχέσεις, απαραίτητες για τη λειτουργία μιας κοινωνίας που κινδυνεύει να οδηγήσει το άτομο στην αποξένωση. Σ’ αυτά προσθέτει τον έρωτα και την καλλιτεχνική δημιουργία που, με το δικό τους ρόλο, κάνουν τη ζωή πιο πολύπλοκη, άλλοτε ευχάριστη κι άλλοτε θλιβερή.
Στους «Ενήλικες» («Συναντήσεις») του Αμερικανού Ντάστιν Γκάι Ντέφα («Πρόσωπο με πρόσωπο»), τρία αδέρφια συναντιούνται ξανά, όταν ο τρίτος, ο Έρρικ, απομακρυσμένος για χρόνια από τους άλλους δυο, εμφανίζεται ξαφνικά στη γενέτειρα τους. Μια αρχικά σύντομη συνάντηση που θα διαρκέσει πολύ περισσότερο και θα φέρει στην επιφάνεια, ζήλιες και καταπιεσμένα μυστικά, αποκαλύπτοντάς μας τη μοναξιά και τα ψυχολογικά και άλλα προβλήματα του καθενός.
Συνάντηση που με τις συγκρούσεις, τις αποκαλύψεις και τις αποδοχές, θα βάλει βάλσαμο στις σχέσεις και τις ψυχές των τριών βασικά μοναχικών, βασανισμένων προσώπων. Με μια μινιμαλιστική σκηνοθεσία και εξαίρετη διεύθυνση των τριών του ηθοποιών (Μάικλ Σέρα, Χάνα Γκρός και Σόφη Λίλις), ο Γκάι Φέρα έφτιαξε μια αξιόλογη, δοσμένη με συγκίνηση, ταινία.
