Ενας βασικός λόγος για τον οποίο οι ανεπτυγμένες οικονομίες δεν έχουν την αναμενόμενη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια είναι οι δημογραφικές μεταβολές, σύμφωνα με τη Wall Street Journal. Έχουμε την αντιστροφή ενός φαινομένου ταχύτατης αύξησης του πληθυσμού της Γης, το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, σήμερα λιγοστεύουμε ραγδαία.Αν δεν επιλύσουμε αυτά τα αγκάθια ,θα θέσουμε σε μεγάλο κίνδυνο την επιβίωση μας στον πλανήτη.
Το 2016 στις ανεπτυγμένες οικονομίες θα συρρικνωθεί, για πρώτη φορά από το 1950, ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται σε ηλικία κατάλληλη για εργασία (15 μέχρι 65 ετών). Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ ο αριθμός τους θα εξακολουθήσει να περιορίζεται και το 2050 ο πληθυσμός τους θα είναι κατά 5% μικρότερος απ’ ό,τι είναι σήμερα. Ταυτόχρονα, αυτό θα παρατηρηθεί και σε αναπτυσσόμενες οικονομίες-κλειδιά, όπως η Κίνα και η Ρωσία.
Την ίδια στιγμή θα αυξάνεται με πολύ μεγάλο ρυθμό το ποσοστό των ανθρώπων που θα είναι 65 ετών και άνω.Στη χώρα μας το 2015 προκύπτει ότι ο αριθμός των συνταξιούχων της χώρας ανέρχεται σε 2.657.649 άτομα.Το μηνιαίο ποσό που καταβλήθηκε ανήλθε σε 2.345.167.828 ευρώ.
Παρατηρείται, ότι οι γυναίκες συνταξιούχοι είναι 1.391.878 ενώ οι άνδρες 1.261.335.
Αναλύοντας τα δεδομένα του εισοδήματος των συνταξιούχων σε κλίμακες, προκύπτει ότι ένας μεγάλος αριθμός συνταξιούχων γήρατος λαμβάνουν εισόδημα που κυμαίνεται στο εύρος 500-1000 ευρώ. Ο ίδιος περίπου αριθμός βρίσκεται στο εύρος 1.000-2.000 ευρώ.
Το 25% των συνταξιούχων είναι ηλικίας άνω των 81 ετών, το 32% κυμαίνεται μεταξύ 71 και 80 ετών, το 38% μεταξύ 51 έως 70 ετών ενώ μόλις το 1% είναι συνταξιούχοι ηλικίας μικρότερης των 25 ετών. Συνταξιούχοι ηλικίας μεταξύ 56-65 ετών λαμβάνουν τα υψηλότερα ποσά σύνταξης.
Ηλικίας άνω των 60 ετών θα είναι το 2050 τέσσερις στους δέκα Ελληνες, ως αποτέλεσμα της ταχύτατης δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού. Στη χώρα μας τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών αποτελούν σήμερα το 27% του πληθυσμού, ποσοστό που εκτιμάται ότι θα φτάσει στο 33% το 2030 και στο 40,8% το 2050. Αντίστοιχα, τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών στη χώρα μας από 19,3% του πληθυσμού που είναι σήμερα θα φτάσουν να αντιπροσωπεύουν το 30% το 2030.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων, η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία, η Ελλάδα είναι μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τον υψηλότερο ρυθμό γήρανσης του πληθυσμού: το διάστημα 2001-2006 αυξήθηκε ο αριθμός των ηλικιωμένων κατά 21,4%, έναντι 17,2% που ήταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε.
Οι αιτίες
Οι ανησυχητικές αυτές εξελίξεις είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων που παρατηρούνται εδώ και χρόνια: της αύξησης του χρόνου ζωής των ανθρώπων και της μείωσης της γεννητικότητας. Ωστόσο, μόλις σήμερα αρχίζουν να γίνονται προφανείς οι συνέπειες. Με απλά λόγια, οι εταιρείες δεν έχουν αρκετούς εργάτες να προσλάβουν, δεν έχουν αρκετούς πελάτες ή και τα δύο. Σε όλες τις περιπτώσεις προκαλείται πρόβλημα στην οικονομία διότι, όπως είχε προβλέψει από το 1938 ο Αμερικανός οικονομολόγος Αλβιν Χάνσεν, όταν περιορίζεται ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, τότε οι επιχειρήσεις επενδύουν λιγότερο αφενός διότι πρέπει να εξοπλίσουν λιγότερους εργάτες και αφετέρου διότι αλλάζουν οι καταναλωτικές τάσεις και ευνοείται η παροχή υπηρεσιών προς πιο ηλικιωμένους ανθρώπους, ενώ περιορίζεται η κατανάλωση διαρκών αγαθών και πλήττεται ο κατασκευαστικός τομέας. Το αποτέλεσμα είναι «αρρωστημένη και θνησιγενής ανάκαμψη, αυτοτροφοδοτούμενες υφέσεις που αφήνουν πίσω τους έναν σκληρό και φαινομενικά αμετακίνητο πυρήνα ανεργίας» είχε πει ο κ. Χάνσεν σε μια ιστορική του διάλεξη το 1938.
Μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών, ο πληθυσμός που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας θα περιοριστεί σημαντικά μέχρι το 2015, κατά 26% στη Νότιο Κορέα, κατά 28% στην Ιαπωνία, κατά 23% σε Γερμανία και σε Ιταλία, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ. Στις χώρες μεσαίου εισοδήματος ο αριθμός των ανθρώπων που θα βρίσκονται σε ηλικία εργασίας θα αυξηθεί κατά 23% και στην Ινδία κατά 33%. Ωστόσο, στη Βραζιλία θα αυξηθεί μόλις κατά 3% και σε Ρωσία και σε Κίνα θα περιοριστεί κατά 21%. Μέχρι το 2050 σε ολόκληρο τον κόσμο ο συνολικός πληθυσμός θα αυξηθεί κατά 32%, αλλά ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας θα αυξηθεί μόλις κατά 26%.
Ο ρυθμός ανάπτυξης
Το πρόβλημα για την οικονομία, κατ’ επέκταση και για τους ανθρώπους, είναι πως ο μακροπρόθεσμος δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης εξαρτάται από δύο παράγοντες: τον αριθμό των εργατών και πόσο παραγωγικοί είναι. Ο χαμηλότερος ρυθμός αύξησης του πληθυσμού περιορίζει άμεσα τον αριθμό των εργατών. Παράλληλα αλλάζουν οι καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων, καθώς αυτοί μεγαλώνουν σε ηλικία και παράλληλα αυξάνεται ο βαθμός αποταμίευσης εις βάρος της κατανάλωσης, κάτι που εξηγεί εν μέρει την πτώση των αποδόσεων τα τελευταία χρόνια.
Βέβαια οι πληθυσμιακές τάσεις αλλάζουν, ωστόσο απαιτείται μεγάλη προσπάθεια, χρήματα και πολύς χρόνος. Τον Οκτώβριο η Κίνα ήρε την απαγόρευση απόκτησης δεύτερου παιδιού, ωστόσο τα παραδείγματα της Αυστραλίας και του Καναδά αποδεικνύουν ότι πρέπει να περάσουν χρόνια από την υιοθέτηση μέτρων αύξησης της γεννητικότητας μέχρι να αρχίσει να αυξάνεται το ποσοστό της.
Οι λύσεις
Οι εταιρείες μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους αντικαθιστώντας τους εργάτες με ρομπότ. Ενας άλλος τρόπος αύξησης του πληθυσμού είναι μέσω της μετανάστευσης. Ωστόσο, το ΔΝΤ προβλέπει ότι για να σταθεροποιηθεί το ποσοστό των ηλικιωμένων στις ανεπτυγμένες οικονομίες, απαιτείται ο οκταπλασιασμός της μετανάστευσης, κάτι που από πολιτικής απόψεως φαντάζει σήμερα αδύνατο. Πιθανότατα, ο πιο πολλά υποσχόμενος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος είναι η παράταση του χρόνου παραμονής στην εργασία πάνω από τα ….80 χρόνια.
