Επί 20 χρόνια ο συγγραφέας και μελετητής της στρατιωτικής ιστορίας, Νίκος Γιαννόπουλος, μάζευε το υλικό του για τις σπουδαιότερα γεγονότα της Επανάστασης του 1821. Η προσπάθειά του κατέληξε στις 16 σημαντικότερες μάχες, νικηφόρες ή μη, μέσα από τις οποίες τελικά κερδήθηκε η ελευθερία των Ελλήνων.
Οι μάχες αυτές κυκλοφόρησαν σε βιβλίο που κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα από τις εκδόσεις «Historical Quest». Το βιβλίο ισορροπεί με θαυμαστό τρόπο στην επιστημονική ακρίβεια και στην αφηγηματική χάρη. Δεν αποκρύπτει τα «δυσάρεστα» ούτε ηρωοποιεί τους πρωταγωνιστές.
Η επίσημη παρουσίασή του έγινε προχθές το βράδυ σε ειδική εκδήλωση σε βιβλιοπωλείο του κέντρου της Αθήνας. Το βιβλίο παρουσίασαν ο συγγραφέας και οι Διονύσης Ν. Μουσμούτης, συγγραφέας, κριτικός, διευθυντής του περιοδικού Ιστορία «Εικονογραφημένη» και ο Αρτέμης Ψαρομήλιγκος, δημοσιογράφος, τέως διευθυντής σύνταξης του ένθετου περιοδικού Ε-«Ιστορικά» της «Ελευθεροτυπίας». Εκεί ήταν και το enetpress.gr που μίλησε με το συγγραφέα.
– Γιατί ακόμα ένα βιβλίο για το 1821; Δεν τα έχουμε μάθει όλα; Τόσα βιβλία, θεατρικά, ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου;
«Και όμως, δεν θα βρείτε βιβλίο το οποίο να περιέχει και τις 16 σημαντικότερες μάχες του αγώνα μαζί. Είναι για πρώτη φορά, μπορεί να τις δείτε διάσπαρτες σε άρθρα, σε επιμέρους βιβλία, θεατρικά έργα, κινηματογραφικές ταινίες, αλλά όλες μαζί με συγκεκριμένη ανάλυση και με συγκεκριμένο τρόπο σκέψης δεν θα τις βρείτε, είναι το πρώτο βιβλίο, ακριβώς αυτό ήταν το καινούργιο που προσφέρω».
– Δηλαδή υπάρχουν ακόμα κενά στις γνώσεις μας για τις μάχες; Δεν έχουν καλυφθεί τα θέματα αυτά;
«Θα κάνω μερικές απλές ερωτήσεις και ας δούμε ποιοι από τους αναγνώστες σας μπορούν να απαντήσουν. Τι γύρευε ο Παπαφλέσσας στο Μανιάκι; Ποια είναι η μάχη η οποία θεωρείται ως ένα σύμβολο της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας -όχι μόνο του ΄21; Ποια είναι η μάχη η οποία έχει τη μεγαλύτερη αναλογία μεταξύ εχθρικών δυνάμεων, όταν εννοώ τη μεγαλύτερη αναλογία καταλαβαίνετε εννοώ μεγάλη, τεράστια διαφορά δυνάμεων».
– Ποια είναι αυτή;
«Η Κλείσοβα, την ξέρει κάνεις; Κανένας. Είναι βέβαια μια μάχη αδικημένη γιατί έχει καλυφθεί από την πτώση του Μεσολογγίου, που ακολούθησε. Και όμως, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ιστορικοί τη θεωρούν ως μια από τις θρυλικότερες μάχες της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. (Σ.σ. Στο νησάκι του Μεσολογγίου Κλείσοβα, 130 άνδρες οχυρώθηκαν και νίκησαν τον πολυάριθμο στρατό του Κιουταχή). Και ακόμα: ποιος σκότωσε τον Καραϊσκάκη; Δεν το απαντώ, δεν μπορώ να το απαντήσω, αν το απαντούσα θα είχα γίνει ήδη διάσημος».
– Είναι από «φίλια πυρά»;
«Αν το ήξερα πραγματικά, όπως σας είπα θα είχα γίνει διάσημος. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι υπάρχουν ακόμα άγνωστες πτυχές που εμείς οι μελετητές δεν τις έχουμε αναλύσει επαρκώς, π.χ. μπορεί για κάποιους να θεωρεί βλασφημία ότι η θυσία του Διάκου στην Αλαμάνα ήταν άχρηστη και ουσιαστικά ότι ο Διάκος έπρεπε να φύγει -θα μπορούσε να φύγει πολύ άνετα, είχε πολλές ευκαιρίες να φύγει, έπρεπε να το κάνει και δεν έπρεπε να στερήσει τον εαυτό του από τον αγώνα. Πολύ μεγάλο λάθος».
– Βλέπουμε ότι δεν γίνεται εκτενής αναφορά στις εσωτερικές διαμάχες, στις λεγόμενες εμφύλιες συγκρούσεις.
«Δεν τις αποφεύγω, θα δείτε ότι πολλές ήττες ή ημιτελείς νίκες, π.χ. στα Δερβενάκια, οφείλονται ακριβώς στις εσωτερικές διαμάχες. Δεν τις αποκρύπτω καθόλου. Δεν είναι αυτός ο σκοπός μου, εξάλλου δεν γίνεται, οι σπουδαιότεροι ιστορικοί του ΄21 τις αναφέρουν. Είναι γελοίο εγώ να τις αποκρύψω.
Θα σας πω ότι φυσικά αναφέρω πως -σας ανέφερα για τα Δερβενάκια, είναι μία ημιτελής νίκη- ακριβώς εξαιτίας των εσωτερικών αντιδράσεων, η μη κατάληψη της Πάτρας είναι ακριβώς ένα ζήτημα στο οποίο οι Έλληνες επέδειξαν διχόνοια για άλλη μια φορά, το γεγονός ότι επετράπη στον Ιμπραήμ να αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο επίσης οφείλεται στον εμφύλιο. Οι καπεταναίοι είχαν και τις σκοτεινές τους πλευρές. Πότε άγγελοι και πότε διάβολοι, που έλεγε και ο Καραϊσκάκης. Ολα αυτά αναφέρονται».
– Οι μάχες που περιγράφονται, σταματούν μέχρι τη Στερεά Ελλάδα. Στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα τι γίνεται;
«Σε αυτό έχετε απόλυτο δίκιο, δεν το αποκρύπτω, είναι ένα κενό το οποίο δεν το έχω δημιουργήσει εγώ, αλλά οι παλαιότεροι μελετητές. Έχουμε λίγα στοιχεία, αλλά σας πληροφορώ σχετικά σύντομα ότι θα καλύψω αυτό το κενό με τις ξεχασμένες μάχες του ΄21 στις περιοχές οι οποίες δεν είχαν την τύχη να απελευθερωθούν. Θεωρήστε ότι η επανάσταση του ΄21 είναι ένα ημιτελές έργο, το οποίο θα ολοκληρωθεί με τους Βαλκανικούς πολέμους».
– Θέλετε να σχολιάσετε λίγο την κριτική των αριστερών ιστορικών, που εμμένουν περισσότερο στην ταξική και κοινωνική διάσταση της Επανάστασης του 1821;
«Για μένα δεν υπάρχει καμία ταξική διάσταση της Επανάστασης -εάν υπήρχε, η τουρκική εργατική τάξη -που δεν υπάρχει καν στην Ελλάδα-, έστω η αγροτική τάξη, φτωχοί Τούρκοι, θα υπήρχαν και τέτοιοι και Αλβανοί, θα συμμετείχαν ενεργά και ολόψυχα στον Ελληνικό αγώνα. Αντιθέτως βλέπουμε όλες τις τάξεις των υποδούλων Ελλήνων να συμμετέχουν στον αγώνα. Θα μου πείτε με κάποιες παλινωδίες, δισταγμούς, σίγουρα, αλλά θα δείτε από τον τελευταίο βοσκό μέχρι τον πιο πλούσιο πρόκριτο της Πελοποννήσου ή έμπορο των νησιών του Αιγαίου».
-Ποιες είναι οι προσωπικότητες που ξεχωρίζετε;
«Δεν θα μπορούσα παρά να τοποθετήσω στην κορυφή τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Θεωρώ ότι το μυαλό του στην κυριολεξία έσωσε την Επανάσταση τη στιγμή εκείνη που έσβηνε. Πολύ ψηλά στην ιεραρχία θα τοποθετήσω τον Ανδρούτσο για την ορμητικότητά του, τον Νικηταρά για το πολεμικό του μένος και ακόμη το Παπαφλέσσα. Μπορεί να σας ξενίσει αυτό που θα πω, δεν τον θεωρώ μεγάλο στρατιωτικό ηγέτη, όμως η Επανάσταση αλλιώς δεν θα γινόταν. Μπορεί χάρη στον Κολοκοτρώνη να πέτυχε, αλλά ο Παπαφλέσσας είναι αυτός που με το θράσος του, με τα ψέματά του, με τις ραδιουργίες του κατάφερε να ξεσηκώσει έναν ολόκληρο λαό στην Επανάσταση. Είναι αυτός που άναψε τη φλόγα. Νομίζω ότι δεν υπάρχει πιο δίκαιος χαρακτηρισμός από το μπουρλοτιέρης».
– Πολλές μάχες αλλά καμία ναυμαχία, θα ασχοληθείτε με αυτές στο μέλλον;
«Έχω ασχοληθεί αλλά δεν τις έχω καλύψει όλες σε μορφή αρθρογραφίας, υπενθυμίζω ότι αυτό είναι μία εργασία 20 ετών, σίγουρα υπάρχουν κενά, υπάρχουν κι άλλες μάχες. Υπάρχουν μάχες που δεν τις είχα γράψει, όπως στη Βόρεια Ελλάδα. Θεωρώ πως είναι οι σημαντικότερες χερσαίες επιχειρήσεις».
– Μέχρι να φτάσουμε στο Ναβαρίνο, ποια γεγονότα τάραξαν τους Ευρωπαίους ώστε να πουν «να βοηθήσουμε την Ελλάδα να ελευθερωθεί»;
«Καταρχήν δεν θεωρώ ότι μας ελευθέρωσαν, άλλωστε θα δείτε ότι το βιβλίο κλείνει με έναν πρωτότυπο τρόπο, αντί επιλόγου παραθέτω ένα υποθετικό σενάριο –η Ιστορία δεν γράφεται με αν και θα, αλλά νομίζω ότι όποιος είναι ιστορικός δεν μπορεί παρά να σκεφτεί τι θα γινόταν. Οπότε και με αδιάσειστα στοιχεία προσπαθώ να αποδείξω -βέβαια η τυχαιότητα είναι μέρος της ιστορίας όλα αυτά που λέω θα μπορούσαν να ανατραπούν- αλλά αν βάλουμε κάτω τα στοιχεία και μελετήσουμε, θα δούμε ότι η αποχώρηση του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο ήταν θέμα χρόνου, ανεξαρτήτως της καταστροφής ή όχι του τουρκοαιγυπτιακού στόλου.
Υπενθυμίζω ότι ο Ιμπραήμ καλείται πίσω από τον πατέρα του για να ετοιμάσουν την απόσχιση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επιπλέον οι απώλειες που του έχει προκαλέσει ο Κολοκοτρώνης με τον κλεφτοπόλεμο είναι τόσο σημαντικές, όπου δεν μπορούν πλέον να αναπληρωθούν. Ο Ιμπραήμ είναι ήδη ηττημένος πριν από το Ναβαρίνο».
Κλείνοντας, ο Νίκος Γιανόπουλος είναι κατηγορηματικός: «Η ελευθερία των Ελλήνων δεν κερδήθηκε, όπως πολλοί πιστεύουν και θέλουν να το πιστέψουμε και εμείς, στα σαλόνια της ευρωπαϊκής διπλωματίας, αλλά στα πεδία των μαχών. Γιατί, αντίθετα με τις απόψεις ειδικών και μη, εκεί γράφεται η ιστορία των λαών».
Το Βιβλίο «1821 – Οι μάχες των Ελλήνων για την ελευθερία» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Historical Quest» (Χρυσηίδος 66, Ίλιον, Αθήνα, Τ.Κ. 131 22, τηλ.: 210.26 11 832).
Περιέχει ακόμα 71 έγχρωμες και 12 ασπρόμαυρες εικόνες και χάρτες.
Κώστας Καρτάλης – Ειρήνη Μιλλή
