Του Συμεών Σολταρίδη
Η σχολή που έχει πια περάσει στη σφαίρα του μύθου και αποτελεί σημείο αναφοράς για την Πόλη και τη Ρωμιοσύνη είναι η σχολή που με γαλούχησε στο πνεύμα της Ορθοδοξίας, αλλά συγχρόνως μου έδωσε τα μεγαλύτερα μαθήματα ζωής.
Αυτό που για πολλούς είναι ιδανικό κι όνειρο, για μένα υπήρξε η πραγματικότητα της ζωής μου. Γιατί εκεί ψηλά στο λόφο της Ελπίδας, στις αίθουσες και τους κοιτώνες, στη βιβλιοθήκη και το αναγνωστήριο, στο ναό και τους κήπους της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης έζησα τα χρόνια της εφηβείας μου, της πρώτης νιότης μου, αυτά που σηματοδότησαν την πορεία μου στη ζωή.
Η κοινοβιακή ζωή της αδελφότητάς μας απαιτούσε πολλές ώρες εργασίας πέραν των μαθημάτων και της μελέτης. Η ζωή μας ήταν συνυφασμένη με τη Σχολή. Αυτή ήταν το σπίτι μας, που το αγαπούσαμε και το φροντίζαμε. Ο καταμερισμός των εργασιών σήμαινε και καταμερισμό ευθυνών. Η καθαριότητα του Ναού, το κτύπημα της καμπάνας, το αναλόγιο, το Ιερό Βήμα ήταν κάποιες από τις αρμοδιότητες των ομάδων μας. Αμέλειες, λάθη ή παρατυπίες δε συγχωρούνταν. Η ομαδική ζωή απαιτεί σωστή τήρηση των κανόνων.
Ίσως το τυπικό μιας κοινοβιακής ορθόδοξης αδελφότητας να φαίνεται δύσκολο κι πολλές φορές σκληρό για παιδιά της ηλικίας μας. Για μας όμως, καθώς ήταν επιλογή μας, ήταν κομμάτι είτε της πορείας μας προς την τάξη των κληρικών είτε της προετοιμασίας μας για την επόμενη βαθμίδα εκπαίδευσης και το άνοιγμά μας στη ζωή. Η Σχολή της Χάλκης δεν μας πρόσφερε αυστηρά και μόνο θεολογική κατάρτιση, ήταν ένα σχολείο ανοιχτό στον κόσμο και τη γνώση. Έτσι το αγαπήσαμε γιατί έτσι το ζήσαμε.
Αυτό όμως που ζούσαμε με ιδιαίτερη ένταση ήταν οι μέρες πριν από τις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης. Χριστούγεννα, αλλά κυρίως Πάσχα, η Σχολή γινόταν το κέντρο των εορτασμών με πλήθος ακολουθιών και λειτουργιών. Τότε δεν ήταν μόνο οι μαθητές της Σχολής μας ή οι Χαλκιανοί που αποτελούσαν το πλήρωμα της εκκλησίας μας. Ρωμιοί από όλες της κοινότητες της Πόλης θεωρούσαν χρέος και τιμή να παρακολουθήσουν την ακολουθία των Παθών, την περιφορά του Επιταφίου ή τον Εσπερινό της Αγάπης. Η σχολή μας έπρεπε να είναι πανέτοιμη για να υποδεχτεί τους πιστούς που ανέβαιναν στο λόφο της Ελπίδας. Δικό μας χρέος όλη η προετοιμασία και η άψογη τέλεση των ακολουθιών.
Οργασμός επικρατούσε μια βδομάδα πριν! Η ομάδα καθαριότητας έπρεπε να λάμψει όλο το ναό! Από τα τζάμια και τα πατώματα μέχρι τα καντήλια και τα μανουάλια. Άπλωναν τα λάστιχα του νερού, έπαιρναν το αράπ σαπούνι και το κάολ, τα πανιά και τις βούτσες κι ο ναός γινόταν καινούργιος. Καινούργια κεριά και καλύμματα της Αγίας Τράπεζας, ιερά σκεύη κι άμφια τοποθετούνταν με ξεχωριστή επιμέλεια στη θέση τους. Το Μεγάλο Ευαγγέλιο ερχόταν από το σκευοφυλάκιο για να αναγνωστεί με περισσή κατάνυξη. Απ’ άκρη σ’ άκρη όλα έπρεπε να λάμπουν και να μοσχοβολούν. Κι όταν η τέλεση των ακολουθιών άρχιζε, μέσα στο ιερό, σ΄ ένα μικρό κατσαρολάκι με ροδόνερο, τρία μήλα γεμάτα μοσχοκάρφια σιγόβραζαν. Οι ατμοί αναδύονταν από το ιερό και σκορπούσαν σε όλο το ναό την ευωδιά τους, που καλωσόριζε τους πιστούς δημιουργώντας μαζί με το θυμίαμα, τις φλόγες των κεριών και τις φωνές των ψαλτάδων κατανυκτική ατμόσφαιρα.
Ψάλτες, αυτή η τόσο εξαιρετική ομάδα ανθρώπων της Πόλης. Ξεχωριστοί, μελωδικοί, ακολουθούν ακόμα και τώρα μια μοναδική παράδοση διατηρώντας το ύφος και το ήθος του Πατριαρχείου.
Σ΄ αυτήν την ομάδα της Σχολής μας μπήκα από την πρώτη στιγμή. Από μικρό παιδάκι στον Ταξιάρχη του Μεγάλου Ρεύματος στο χωριό μας έδινα το παρών στο αναλόγιο. Δίπλα στον Ιωσηφίδη και τον Παϊκόπουλο, στον Στανίτσα και τον Δανιηλίδη, στον Μαγούρη και τον Κεχαγιόπουλο στάθηκα στα αναλόγια της Πόλης τα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Τα ακούσματά τους, βαριά κληρονομιά για μένα. Στη Σχολή αργότερα, δίπλα στον Νικολαΐδη, έκανα τα πρώτα θεωρητικά μουσικά μαθήματα. Έμαθα πολλά.
Έτσι έπρεπε να σταθώ αντάξιος μαθητής τους όταν μαθητής της Δευτέρας Λυκείου ανέλαβα το δεξί αναλόγιο. Ατελείωτες ώρες μελέτης και ψαλμών. Οι μέρες πριν από τις γιορτές του Πάσχα γέμιζαν από φωνές και μελωδίες. Ψαλμοί και τροπάρια, κοντάκια και δοξαστικά, απόστιχα και αίνοι γέμιζαν τα δωμάτια και τις αίθουσες της σχολής. Η προσπάθεια για ένα τέλειο αποτέλεσμα, συνεχής. Ξανά και ξανά μέχρι να βρεθεί ο ήχος, το μέλος, μα πάνω από όλα το ύφος, καθώς το πλήρωμα του ναού της Σχολής μας είχε άριστη γνώση των μαθημάτων και ακούσματα από τα ιερά τέρατα της ψαλτικής. Ο Σταυρουπόλεως Μάξιμος, ο Πέργης Ευάγγελος, ο Λύστρων Καλλίνικος ήταν παρόντες μαζί με όλους τους καθηγητές μας, όπως τον Βασίλη Αναγνωστόπουλο, τον Βασίλη Σταυρίδη και τον Κωνσταντίνο Καλλίνικο.
Το τυπικό της κάθε ακολουθίας ήταν απαρέγκλιτο. Ο ψάλτης έπρεπε να το εφαρμόσει ακολουθώντας το κατά γράμμα. Ο σχολάρχης μας από το νάρθηκα ή από το θρόνο, με ένα χτύπημα στο τζάμι ή με ένα αυστηρό βλέμμα επεσήμαινε άμεσα το λάθος μας. Οι γνώσεις της θεωρίας μάς βοηθούσαν στα λεγόμενα μαθήματα, τα αντίφωνα όμως απαιτούσαν εμπειρία και ακούσματα που ανακαλούνταν συνεχώς. Έτσι μαθαίναμε την ψαλτική από τους μεγάλους δασκάλους μας. Η θεωρία και η πράξη πήγαιναν πάντα μαζί.
Μέσα σ’ ένα τέτοιο κλίμα έπρεπε να ανεβαίνω στο αναλόγιο και να στέκομαι στο ύψος της παράδοσης και των δασκάλων μου. Βαρύ το φορτίο, γλυκιά όμως η εμπειρία. Όταν η εκκλησία μας πλημμύριζε από κόσμο κι οι μόνες φωνές που αντηχούσαν ήταν αυτές του σχολάρχη και του ψάλτη, η κατάνυξη δεν άφηνε κανέναν άλλο να αρθρώσει κουβέντα. Όλοι γινόντουσαν μέτοχοι των ακολουθιών.
Και η κορύφωση ερχόταν με την περιφορά του Επιταφίου. Ο κυρ Ξένος ο μπαξεβάνης μας από το έμπα της άνοιξης φρόντιζε τους κήπους της Σχολής. Κι όταν ερχόταν Μεγάλη Πέμπτη βράδυ, μετά την Ακολουθία των Παθών, ο κυρ Ξένος έφερνε τα λουλούδια του κήπου μας κι όλοι μαζί στολίζαμε τον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή, τη μέρα κορύφωση του Θείου Δράματος, σχολάρχης, κληρικοί, όπως ο σημερινός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, μαθητές και πλήθος Ρωμιών συμμετείχαν στην περιφορά που τελούνταν στην αυλή της Σχολής μας.
Ο λόφος της Ελπίδας αντηχούσε ψαλμούς και θαρρούσες πως όλη η θάλασσα του Μαρμαρά συμμετείχε στο θρήνο. Με τη δύση του ήλιου τα βαπόρια της γραμμής έφευγαν από το νησί κι έπαιρναν μαζί τους το σιωπηλό πλήθος. Η Σχολή στην κορυφή του λόφου ξανάβρισκε την ηρεμία της κι εμείς περιμέναμε τη Δεύτερη Ανάσταση για να τσουγκρίσουμε το κόκκινο αβγό με το σχολάρχη σε κλίμα χαράς κι αναστάσεως. Τότε πια μπορούσαμε να γυρίσουμε για τη διακαινήσιμο εβδομάδα στα σπίτια μας και να τσουγκρίσουμε το κόκκινο αβγό τώρα πια με τους δικούς μας.
Η εβδομάδα που ξεκινούσε με το δοξαστικό των Βαΐων «προ εξ ημερών του Πάσχα» είχε ολοκληρωθεί με το «Χριστός Ανέστη». Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Σχολή της Χάλκης αναδύεται όχι από τη μνήμη μου αλλά από τα βάθη της ψυχής μου κάθε χρόνο τις μέρες που πλησιάζει το Πάσχα. Είναι σαν όλα αυτά που σηματοδοτούν τη ζωή του κάθε ανθρώπου και τον ακολουθούν μέχρι το τέλος του βίου του.
