Της Ρεβέκκας Ερμείδου
Η προοπτική ο Ντόναλντ Τραμπ να πάρει τα ηνία των Ηνωμένων Πολιτειών στις 20 Ιανουαρίου, και μάλιστα με τη στήριξη ενός ρεπουμπλικανικού Κογκρέσου, έχει πυροδοτήσει έναν καταιγισμό καταστροφολογικών προβλέψεων σχετικά με το μέλλον της Αμερικής.
Ταυτόχρονα, όμως, έχει ανοίξει και μια συζήτηση για τους πιθανούς ελέγχους που ίσως συγκρατήσουν το θερμοκέφαλο νεοεκλεγέντα, τα λεγόμενα πολιτικά αντίβαρα.
Οι αλλαγές στις δημοκρατίες τείνουν να… παίρνουν το χρόνο τους
Ως δημοκρατία, τα πολιτικά αντίβαρα των Ηνωμένων Πολιτειών υποτίθεται πως είναι ισχυρά και οι θεσμοί της ανθεκτικοί. Ως εκ τούτου, η ικανότητα ενός δημοκρατικού ηγέτη να εφαρμόσει αλλαγές -είτε καλές είτε κακές- εξ ορισμού περιορίζεται.
Για να δοκιμάσουμε αυτή τη θεωρία, μπορούμε να εξετάσουμε τη μία περιοχή της δημόσιας πολιτικής στην οποία η αλλαγή είναι σχετικά πιο εύκολο να μετρηθεί: την οικονομική πολιτική. Σε περίπτωση που τα αντίβαρα εμποδίζουν τους δημοκρατικούς ηγέτες να εφαρμόζουν δραματικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις σε μικρό χρονικό διάστημα, τότε τα δημοκρατικά καθεστώτα -τουλάχιστον τα παγιωμένα- θα πρέπει να έχουν ένα ιστορικό σταθερής ανάπτυξης και όχι δραματικών σκαμπανεβασμάτων.
Ακριβώς αυτό είναι που εξηγεί ο Ruchir Sharma, fund manager της Morgan Stanley και από τους επιφανέστερους πρωτοπόρους της Wall Street, στο βιβλίο του «The Rise and Fall of Nations». Εξετάζοντας 150 χώρες την περίοδο 1950-2015, ο επενδυτής μετρά 36 χώρες που έχουν βιώσει πολυάριθμους κύκλους απότομης ανάπτυξης και βαθιάς ύφεσης. Μεταξύ αυτών, μόνο δύο -η Ισλανδία και η Ελλάδα- είναι ανεπτυγμένες δημοκρατίες.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Sharma έχει επανειλημμένως επιχειρηματολογήσει πως μια νίκη Τραμπ δεν θα εκτροχιάσει τη θετική οικονομική πορεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Και παρότι τα επιχειρήματά του αφορούν την οικονομική πολιτική, τα ίδια αντίβαρα ισχύουν και στις υπόλοιπες περιοχές της πολιτικής.
Ακόμη και με ρεπουμπλικανικό Κογκρέσο ο Τραμπ αντιμετωπίζει έλεγχο
Καθώς το αμερικανικό πολιτικό σύστημα δεν μοιάζει με τα κοινοβουλευτικά συστήματα των περισσότερων δημοκρατιών του κόσμου, όπου τα νομοθετικά σώματα έχουν τη δυνατότητα να ανατρέψουν τον πρωθυπουργό, τίθεται το ερώτημα του ποιος κρατά τα χαλινάρια στον απεριόριστα πιο ισχυρό Αμερικανό πρόεδρο.
Πράγματι, ο καθηγητής Νομικής στο UCLA, John Michaels, δεν υποβαθμίζει τον πιθανό αντίκτυπο μιας προεδρίας Τραμπ και επιβεβαιώνει πως ακόμη και χωρίς τη στήριξη του Κογκρέσου ο Ντόναλντ Τραμπ έχει τη δυνατότητα να ακυρώσει όλες ανεξαιρέτως τις εκτελεστικές διαταγές του προέδρου Ομπάμα με μία μόνο υπογραφή. Προβλέπει, δε, ως πιθανότερο πρώτο «θύμα» την οδηγία του 2012, η οποία γλίτωσε από την απέλαση τους παράνομους μετανάστες που είχαν φτάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν ήταν παιδιά.
Ωστόσο ο νέος πρόεδρος, όπως και όλοι οι προκάτοχοί του, θα πρέπει σε αυτή την περίπτωση να τα βάλει με την ομοσπονδιακή γραφειοκρατία και το νομικό σύστημα. Προκειμένου να εφαρμόσει νομοθεσία ή προεδρικές ντιρεκτίβες, θα πρέπει να δικαιολογήσει τις αποφάσεις του. Και σε περίπτωση που δεν το κάνει, αφήνει τους κανόνες ευάλωτους σε νομικές προκλήσεις.
Ιστορικά υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια δεδικασμένα, με μία από τις γνωστότερες περιπτώσεις να είναι εκείνη του Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο οποίος προσπάθησε να ακυρώσει ρυθμιστικούς κανόνες της βιομηχανίας αυτοκινήτου, που απαιτούσαν από τα αυτοκίνητα να φέρουν είτε ζώνες ασφαλείας είτε αερόσακους.
Ο Ρέιγκαν διέταξε την αρμόδια αρχή (National Highway Traffic Safety Administration – NHTSA) να αλλάξει το νόμο. Ωστόσο μια σειρά οργανώσεων κινήθηκε νομικά κατά της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα το ομοσπονδιακό εφετείο να αναιρέσει το μέτρο του τότε προέδρου.
Το ανώτατο δικαστήριο μάλλον θα γίνει όσο συντηρητικό ήταν και πριν, αλλά όχι περισσότερο
Ένας συντηρητικός υποψήφιος για το ανώτατο δικαστήριο θα οδηγούσε και πάλι το δικαστικό σώμα στην ισορροπία -μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων- που υπήρχε πριν από το θάνατο του Άντονιν Σκαλία, ακόμη και στην περίπτωση που ο Τραμπ προχωρήσει με την απειλή του να επιλέξει ένα δικαστή που θα είναι πρόθυμος να ανακαλέσει την απόφαση-ορόσημο του 1973 που κατέστησε νόμιμη την άμβλωση.
Αλλά ακόμη κι αν ο νέος πρόεδρος έχει την ευκαιρία να επιλέξει και δεύτερο υποψήφιο -σε περίπτωση που ένας φιλελεύθερος δικαστής αποσυρθεί ή πεθάνει στη διάρκεια της θητείας του- το δικαστήριο δεν θα αρχίσει απαραίτητα να ακυρώνει τις ίδιες τις δικές του προηγούμενες αποφάσεις. Σε παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν, υπενθυμίζει ο Michaels, το δικαστήριο έχει αποπειραθεί να περιορίσει το εύρος προηγούμενων αποφάσεων και όχι να τις καταστείλει, κάτι που συνέβη και με το νόμο για τα εκλογικά δικαιώματα (Voting Rights Act) το 2013.
Ο Τραμπ και το Κογκρέσο δεν θα «τα βρούνε» απαραιτήτως
Μόνο μυστικό δεν είναι ότι το Ρεπουμπλικανικό κόμμα και ο Ντόναλντ Τραμπ έχουν τις διαφορές τους. Και οι Δημοκρατικοί ήδη αναζητούν τρόπους για να επωφεληθούν από αυτές. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, οι Δημοκρατικοί ίσως έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν ιδεολογικά ρήγματα προκειμένου να απομακρύνουν ακόμη περισσότερο τον επερχόμενο πρόεδρο από τους Ρεπουμπλικάνους του Κογκρέσου. Κάνοντας τα δύο αυτά μέρη να δείχνουν είτε «πουλημένα» είτε υπερβολικά προσκολλημένα στο κόμμα τους, ενδέχεται να επιτύχουν αρκετούς από τους στόχους τους.
Ο Τραμπ δεν… «φέρνει» σε ιδεολόγο
Στην πραγματικότητα, το τι θα κάνει ή δεν θα κάνει ο νεοεκλεγείς στη διάρκεια της θητείας του μόνο να το υποθέσουμε μπορούμε. Αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι ότι αυτά που λέει δεν είναι απαραίτητο ότι θα τα κάνει κιόλας. Κάποιοι, περιλαμβανομένου και του προέδρου Ομπάμα, τον έχουν χαρακτηρίσει ρεαλιστή. Ο ίδιος ήδη δείχνει να κάνει πίσω σε κάποιες από τις πλέον αμφιλεγόμενες προεκλογικές του δεσμεύσεις, μεταξύ των οποίων οι υποτιθέμενες ποινικές διώξεις κατά της Χίλαρι Κλίντον, η απόσυρση από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και η επαναφορά του βασανιστηρίου του εικονικού πνιγμού (waterboarding).
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα προσπαθήσει να υλοποιήσει άλλες, επικίνδυνες υποσχέσεις του, αλλά δίνει ένα βάσιμο «πάτημα» για να εικάσουμε υπέρ του αντιθέτου.
Κάποιοι υποστηρικτές του νέου προέδρου δεν είναι ακραίοι, απλά αναποφάσιστοι
Όπως έχουν επισημάνει παρατηρητές των αμερικανικών προεδρικών εκλογών, πολλοί από τους λευκούς άνδρες που ψήφισαν τον Τραμπ στο Ουισκόνσιν, το Μίσιγκαν και την Πενσιλβάνια, είχαν προηγούμενα στηρίξει τον Μπαράκ Ομπάμα -και στις δύο εκλογικές νίκες του, μάλιστα.
Ως εκ τούτου, το γεγονός ότι ο Τραμπ εξασφάλισε περισσότερες ψήφους έναντι του Μιτ Ρόμνι μεταξύ των μειονοτήτων, καταδεικνύει μάλλον ότι οι Αμερικανοί τον στήριξαν ανεχόμενοι τη δηλητηριώδη ρητορική του και όχι χάρη σε αυτή. Αυτό με τη σειρά του υπονοεί, αφενός ότι ο Τραμπ δεν έχει εντολή να εφαρμόσει ακραία ρατσιστική ατζέντα, αφετέρου ότι οι Δημοκρατικοί ίσως ανακτήσουν ένα μέρος αυτών των ψήφων το 2020.
