Tης Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Με την πρόταση οδηγίας η Ε.Ε. αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης των αλιέων που εργάζονται σε πλοία τα οποία φέρουν τη σημαία κράτους-μέλους της Ε.Ε., καθιερώνοντας ένα ενοποιημένο νομικό πλαίσιο το οποίο είναι κατάλληλο για τις συνθήκες εργασίας στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας.
Όπως επισημαίνεται στο αιτιολογικό της πρότασης οδηγίας, τα ανεπαρκή πρότυπα υγείας και ασφάλειας και οι κακές συνθήκες εργασίας αποτελούν τόσο κίνητρο όσο και μία από τις συνέπειες της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας.
Αφενός, οι αλιευτικές επιχειρήσεις ενδέχεται να επιλέγουν να επιδίδονται σε παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία λόγω του χαμηλότερου κόστους των περιορισμένων ελέγχων για την υγεία και την ασφάλεια και άλλων ελέγχων σχετικά με τις συνθήκες εργασίας. Αφετέρου, οι εργαζόμενοι σε πλοία που εμπλέκονται σε παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία είναι ευάλωτοι στην εκμετάλλευση, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλιστούν αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας σε ένα πλοίο που ασκεί παράνομες δραστηριότητες.
Η βελτίωση της κοινωνικής κατάστασης των αλιέων αναμένεται να μειώσει τον κίνδυνο κακομεταχείρισης και να αυξήσει το κόστος της άσκησης παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας, καθιστώντας την λιγότερο ελκυστική επιλογή. Η πλήρης εφαρμογή των συμβάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) σε ολόκληρο τον κόσμο αναμένεται, ως εκ τούτου, να έχει θετικό αντίκτυπο τόσο στις συνθήκες εργασίας των αλιέων όσο και στα ποσοστά εμφάνισης παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας.
Ενσωματώνοντας τη συμφωνία των κοινωνικών εταίρων για τη σύμβαση της ΔΟΕ σχετικά με την εργασία στον τομέα της αλιείας στη νομοθεσία της Ε.Ε., η Ένωση θα είναι σε ισχυρότερη θέση ώστε να προωθήσει την εφαρμογή της στις χώρες εταίρους σε ολόκληρο τον κόσμο.
Σημειώνεται, πως το άρθρο 155 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ε.Ε. προβλέπει ότι «οι συμφωνίες που συνάπτονται σε επίπεδο της Ένωσης εφαρμόζονται είτε σύμφωνα με τις διαδικασίες και πρακτικές των ενδιαφερομένων κοινωνικών εταίρων και κρατών-μελών είτε σε τομείς που εμπίπτουν στο άρθρο 153, όταν το ζητούν από κοινού τα υπογράφοντα μέρη, με απόφαση του Συμβουλίου που λαμβάνεται μετά από πρόταση της Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τηρείται ενήμερο».
Η Σύμβαση της ΔΟΕ – Προβλήματα
Η σύμβαση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) σχετικά με την εργασία στον τομέα της αλιείας (σύμβαση C188) εκδόθηκε το 2007 με σκοπό τη συμπλήρωση και την επικαιροποίηση των διεθνών προτύπων που διέπουν τις συνθήκες εργασίας στο συγκεκριμένο τομέα. Το ίδιο έτος, η Επιτροπή δρομολόγησε την πρώτη φάση διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους της Ε.Ε. σύμφωνα με το άρθρο 154 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Οι κοινωνικοί εταίροι της Ε.Ε. κλήθηκαν να «εξετάσουν τις δυνατότητες για μια κοινή πρωτοβουλία όσον αφορά την προώθηση της εφαρμογής των διατάξεων της πρόσφατης σύμβασης της ΔΟΕ για την αλιεία στην Ε.E.».
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Ενώσεων Εργαζομένων στις Μεταφορές (ETF), η Ένωση Εθνικών Οργανώσεων Επιχειρήσεων Αλιείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Europêche) και η Γενική Συνομοσπονδία Γεωργικών Συνεταιρισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (COGECA) προέβησαν στις 8 Μαΐου 2013 σε σύναψη συμφωνίας και στις 10 Μαΐου 2013 ζήτησαν από την Επιτροπή να μεταφέρει τη συμφωνία στη νομοθεσία της Ε.Ε. (μέσω οδηγίας). Με τη συμφωνία, οι κοινωνικοί εταίροι της Ε.Ε. επεδίωκαν τη συγχώνευση των διατάξεων του κεκτημένου της Ε.Ε. και της σύμβασης C188 της ΔΟΕ.
Τα κυριότερα προβλήματα που διαπιστώθηκαν αφορούν τον υψηλό βαθμό των κινδύνων και της σοβαρότητας των ατυχημάτων και των ασθενειών στο χώρο εργασίας, καθώς και το γεγονός ότι η συχνότητα εμφάνισής τους είναι σαφώς υψηλότερη από ό,τι σε άλλους κλάδους της οικονομίας.
Η κατάσταση αυτή συνεπάγεται την απουσία από την εργασία και την πρόωρη αποχώρηση από τον κλάδο, με συνέπεια την αύξηση του κόστους για τους εργοδότες και για τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Τα βασικά αίτια είναι τα εξής:
1. Παράγοντες σχετικοί με την εργασία: τα ατυχήματα προκαλούνται συχνά λόγω κόπωσης, η οποία οφείλεται στο παρατεταμένο ωράριο εργασίας, καθώς και στις ανεπαρκείς συνθήκες υγείας και ασφάλειας ή εργασίας.
2. Αργή διαδικασία κύρωσης: οι υφιστάμενες διεθνείς συνθήκες σχετικά με την ασφάλεια στα πλοία δεν έχουν τεθεί σε ισχύ λόγω της αργής διαδικασίας κύρωσης. Η Γαλλία είναι το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ που έχει κυρώσει τη σύμβαση C188.
3. Κατακερματισμός: οι διατάξεις του εργατικού δικαίου και της νομοθεσίας της Ε.Ε. για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, οι οποίες προβλέπουν κανόνες που πρέπει να ισχύουν για όλους τους εργαζόμενους, παρέχουν ένα κατακερματισμένο πλαίσιο, το οποίο δεν είναι απολύτως κατάλληλο για τις συγκεκριμένες συνθήκες εργασίας ενός δεδομένου τομέα. Σε ζητήματα που δεν καλύπτονται από το κεκτημένο της Ε.Ε., τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν θεσπίσει εθνικά πρότυπα τα οποία παρουσιάζουν πολύ μεγάλες αποκλίσεις.
Τι αναμένεται να επιτευχθεί με την παρούσα πρωτοβουλία;
Γενικός στόχος: η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης για τους αλιείς που εργάζονται σε πλοία τα οποία φέρουν τη σημαία κράτους-μέλους της Ε.Ε. Ειδικοί στόχοι: 1) η βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία για τους αλιείς εντός της Ε.Ε. και 2) η καθιέρωση κατάλληλου ενοποιημένου νομικού πλαισίου για τις συνθήκες εργασίας στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας.
Ποια είναι η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο Ε.Ε.;
Αναμένεται η δημιουργία ενοποιημένου νομικού πλαισίου της Ε.Ε. για τον τομέα της θαλάσσιας αλιείας, το οποίο θα είναι εναρμονισμένο με τα διεθνή πρότυπα και θα περιλαμβάνει στοιχεία που δεν ρυθμίζονται επί του παρόντος σε επίπεδο Ε.Ε., όπως η έκδοση ιατρικού πιστοποιητικού για τους αλιείς ή το δικαίωμα ιατρικής περίθαλψης επί του πλοίου. Το πλαίσιο αυτό βασίζεται σε υφιστάμενα διεθνή και ενωσιακά πρότυπα κατά την εφαρμογή των Συνθηκών της Ε.Ε. Η καθιέρωση ενός πλαισίου της Ε.Ε. αναμένεται να εξασφαλίσει ισότιμους όρους ανταγωνισμού στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η συμφωνία θα συμβάλει στην επιτάχυνση της διαδικασίας κύρωσης διεθνών συνθηκών. Θα ενισχύσει επίσης τον ηγετικό ρόλο της Ε.Ε. έναντι τρίτων χωρών και διεθνών οργανισμών όσον αφορά τη βελτίωση της συμμόρφωσης προς διεθνή μέτρα, μεταξύ των οποίων και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η διατήρηση και διαχείριση των έμβιων θαλάσσιων πόρων.
Κόστος και οφέλη για όλους
Όσον αφορά τους εργοδότες, η μείωση της συχνότητας εμφάνισης ατυχημάτων, τραυματισμών και ασθενειών που συνδέονται με την εργασία θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητας, μείωση των δαπανών για αποζημίωση και περιορισμό της εναλλαγής του προσωπικού.
Όσον αφορά τους εργαζομένους, θα μειώσει τον κίνδυνο ατυχημάτων και/ή ασθενειών και, κατ᾽ επέκταση, τον κίνδυνο απώλειας της ικανότητας βιοπορισμού. Επιπλέον, θα διευκολύνει τη μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής τους στον κλάδο. Θα αυξήσει επίσης την ελκυστικότητα του κλάδου για τους νέους και τους ειδικευμένους εργαζομένους.
Όσον αφορά τις εθνικές αρχές, θα έχει αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών κοινωνικής ασφάλισης και ιατρικής περίθαλψης. Τα συνολικά οφέλη για τους εργαζομένους, τους εργοδότες και τις εθνικές αρχές εκτιμώνται μεταξύ 1,2 εκατ. ευρώ και 19,7 εκατ. ευρώ σε χρονικό διάστημα πέντε ετών.
Η συμφωνία δεν εφαρμόζεται σε ιδιοκτήτες που χειρίζονται οι ίδιοι το σκάφος τους καθώς αυτοί θεωρούνται αυτοαπασχολούμενοι.
Σχεδόν το 90% των επιχειρήσεων στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις με ένα μόνο σκάφος. Βάσει των διαθέσιμων δεδομένων, μπορεί να υποτεθεί ότι σημαντικό ποσοστό των σκαφών αυτών είναι σκάφη τα οποία χειρίζεται ο ιδιοκτήτης ή σκάφη που τα χειρίζεται πλοίαρχος με έναν ή δύο ακόμη υπαλλήλους ή αυτοαπασχολούμενους που εργάζονται επί του σκάφους. Η συμφωνία δεν εφαρμόζεται σε ιδιοκτήτες που χειρίζονται οι ίδιοι το σκάφος τους καθώς αυτοί θεωρούνται αυτοαπασχολούμενοι.
Λόγω της ιδιαίτερης δομής του κλάδου της θαλάσσιας αλιείας, η συμφωνία θα έχει αντίκτυπο κυρίως σε πολύ μικρές επιχειρήσεις που απασχολούν υπαλλήλους ή στις οποίες εργάζονται αυτοαπασχολούμενοι μαζί με υπαλλήλους. Ωστόσο, είναι απίθανο να επηρεαστεί αρνητικά η ανταγωνιστικότητά τους σε σύγκριση με την τρέχουσα κατάσταση. Ο καθορισμός ελάχιστων προτύπων σε επίπεδο Ε.Ε. θα συμβάλει στην εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού και κατά συνέπεια θα βελτιώσει την ανταγωνιστική τους θέση. Οι καλύτερες συνθήκες εργασίας θα έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της παραγωγής, τη μείωση των δαπανών για αποζημιώσεις σε περίπτωση τραυματισμού, ασθένειας ή ατυχήματος κατά την εργασία και τη μείωση του ρυθμού εναλλαγής του προσωπικού.
Επιπλέον, η συμφωνία παρέχει στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα σταδιακής εφαρμογής της συμφωνίας σε χρονικό διάστημα πέντε ετών για ορισμένες κατηγορίες αλιέων ή σκαφών.
