Της Ευάννας Βενάρδου
Ποιος δεν θυμάται τη μεγάλη περιπέτεια των μουσικών συνόλων της ΕΡΤ; Στα δακρυσμένα πρόσωπά τους αποτυπώθηκε όλο το σοκ αλλά και το δράμα του ξαφνικού λουκέτου στη Δημόσια Ραδιοτηλεόραση. Τα μουσικά σύνολα της ΕΡΤ πρωτοστάτησαν στους αγώνες, επιβίωσαν επί ΝΕΡΙΤ και τελικά κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους (ή μάλλον στα όργανά τους) παρά τα προβλήματα. Ήταν όμως για καιρό ακέφαλα. Μέχρι τώρα, που ένας «δικός» τους άνθρωπος, ο Μίλτος Λογιάδης, αναλαμβάνει τα ηνία.
«Δικός» τους, διότι ο δραστήριος και ταλαντούχος μαέστρος συνεργάζεται με τα Σύνολα εδώ και 26 χρόνια. «Δεν νιώθω ότι πήγα κάπου αλλού», μου λέει. «Πολλοί συνάδελφοι από τη Συμφωνική της ΕΡΤ έπαιζαν και στην Ορχήστρα των Χρωμάτων. Επίσης οι πρόβες της Ορχήστρας των Χρωμάτων γινόντουσαν στην ΕΡΤ επί Χατζιδάκι, και είχαμε τα ίδια στούντιο. Άρα εγώ «ζούσα» στην ΕΡΤ όλα αυτά τα χρόνια… Λίγο πριν κλείσει η ΕΡΤ μάλιστα υπήρχε ένα σχέδιο συγχώνευσης των δύο συμφωνικών ορχηστρών».
Πανεπιστημιακός δάσκαλος στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, διακεκριμένος μαέστρος και επί σειρά ετών επικεφαλής της Ορχήστρας των Χρωμάτων του Μάνου Χατζιδάκι, ο Μίλτος Λογιάδης, άνθρωπος κοινωνικά ευαίσθητος, με άποψη για όσα συμβαίνουν γύρω μας, φαντάζει η ιδανική επιλογή για τη θέση αυτή.
«Ζούμε με τη σταγόνα», ήταν τα πρώτα λόγια που μου είπε, αλλά παλεύει για να αξιοποιήσει στο έπακρο τη σταγόνα αυτή.
– Σε τι κατάσταση βρίσκονται αυτή τη στιγμή τα τρία μουσικά σύνολα;
«Η χορωδία είναι η μισή, ενώ δεν έχω το μπάτζετ να έχω καλλιτεχνικό υπεύθυνο σε κάθε ορχήστρα. Δεν με αφήνουν να προσλάβω κι αυτό δεν έχει να κάνει με τη διοίκηση της ΕΡΤ αλλά με την κατάσταση στην Ελλάδα και το καθεστώς επανίδρυσης της ΕΡΤ. Αν χρειαστεί κάποιος υπάλληλος παραγωγής πρέπει να τον εγκρίνει το Υπουργικό Συμβούλιο, προκειμένου να έχει σταθερή εργασιακή σχέση. Αλλά και οι συμβάσεις έργου δεν μπορούν να ξεπερνούν το τρίμηνο για τον ίδιο μουσικό, πρέπει να διακόπτονται για να μην μπορεί κάποιος να διεκδικήσει μονιμότερη σχέση με την ΕΡΤ. Αυτό σημαίνει πως πρέπει συνεχώς να αλλάζουν κάποια πρόσωπα, κι άρα να μην μπορείς να φτιάξεις μια σταθερή ομάδα. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν ελλείψεις και διοικητικού και καλλιτεχνικού προσωπικού. Σκεφτείτε πως το μπάτζετ μας σήμερα είναι μικρότερο κι από αυτό της ΝΕΡΙΤ, δεδομένου πως επί ΝΕΡΙΤ δεν λειτουργούσαν τα δύο από τα τρία σύνολα».
– Πού υπάρχουν οι μεγαλύτερες ελλείψεις;
«Η Συμφωνική Ορχήστρα είναι λίγο-πολύ συμπληρωμένη, με μικρές ελλείψεις. Η Χορωδία, που δεν λειτούργησε ποτέ επί ΝΕΡΙΤ, σήμερα αριθμεί 25 άτομα, ενώ θα έπρεπε να έχει 55 μέλη, αν θέλουμε να μιλάμε για μια χορωδία ραδιοφωνίας στα ευρωπαϊκά πρότυπα, που να μπορεί να συμπράττει με μια ορχήστρα. Το ίδιο ισχύει και για την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής: λείπουν τα 2/5 του δυναμικού της. Και δεν μπορείς να καλύψεις αυτά τα κενά με συμβάσεις, διότι δεν φτάνει το μπάτζετ γι’ αυτό. Τι κάνεις λοιπόν; Προσπαθείς να βρίσκεις λύσεις και να προσαρμόζεις ανάλογα τον προγραμματισμό σου».
– Έχει βελτιωθεί κάτι στον τρόπο λειτουργίας των Συνόλων;
«Ένα καλό βήμα είναι πως άλλαξε επιτέλους το οργανόγραμμα και υπάρχει θεσμοθετημένη θέση καλλιτεχνικού διευθυντή, ο οποίος δεν βρίσκεται πλέον, όπως ίσχυε πριν, κάτω από τον έλεγχο κάποιου διοικητικού διευθυντή. Επίσης τα Μουσικά Σύνολα δεν υπάγονται πλέον στη Ραδιοφωνία, απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Πριν δηλαδή, αν χρειαζόσουν κάτι έπρεπε να πάρεις την έγκριση του διευθυντή ραδιοφωνίας. Τώρα τα Σύνολα υπάγονται απευθείας στον διευθύνοντα σύμβουλο. Κι αυτό είναι καλό. Το τρίτο είναι πως περιμένουμε σύντομα την απόφαση εξαίρεσης των Μουσικών Συνόλων από το ενιαίο μισθολόγιο.
– Γιατί πρέπει να εξαιρεθούν;
«Διότι έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο λειτουργίας. Έχουν κορυφαία όργανα, διαβαθμίσεις στα όργανα, άλλο ωράριο. Ένας μουσικός ορχήστρας φέρνει μαζί του στη δουλειά του το (πανάκριβο) όργανό του. Το θέτει στην υπηρεσία της εργασίας του. Ποιος άλλος υπάλληλος το κάνει αυτό; Ξέρετε κανέναν που να φέρνει το κομπιούτερ του στη δουλειά του; Γι’ αυτό εξαιρέθηκαν και οι μουσικοί της Λυρικής, της ΚΟΑ, της ΚΟΘ».
– Επανήλθαν όλοι οι μουσικοί της πρώην ΕΡΤ; Και πώς είναι οι σχέσεις τους με αυτούς που μετείχαν στην Ορχήστρα της ΝΕΡΙΤ; Ξέρω πως κάποιοι είχαν αρνηθεί να συμμετάσχουν για ιδεολογικούς λόγους…
«Επανήλθαν σχεδόν όλοι από την παλιά ΕΡΤ, πλην των συνταξιούχων. Λογικό είναι να υπάρχουν εντάσεις γιατί αυτά τα πράγματα δεν έγιναν ομαλά. Το κλείσιμο της ΕΡΤ ήταν βίαιο και απάνθρωπο. Και στη λάθος κατεύθυνση. Δεν ωφέλησε κανέναν –ούτε τον Έλληνα φορολογούμενο. Και έγινε σε μια περίοδο που η ΕΡΤ ήταν σε μια φάση ανασυγκρότησης. Για μένα η ΕΡΤ των ατασθαλιών ήταν πριν το 2007.
Αλλά πιστεύω πως σιγά σιγά οι διαφορές αμβλύνονται μπροστά στον κοινό στόχο: να λειτουργούν τα Μουσικά Σύνολα παράγοντας πολιτισμό».
– Κάποιοι λένε πάντως πως και η νέα ΕΡΤ είναι υπό διάλυση. Με την έννοια πως τα πράγματα δεν λειτουργούν όπως θα έπρεπε.
«Σε καμία περίπτωση δεν είναι υπό διάλυση. Απλώς προσπαθεί να βρει το βηματισμό της σε ένα δύσκολο περιβάλλον. Κουβαλώντας κάποια λάθη του παρελθόντος. Διότι υπήρχαν κακώς κείμενα και στα Μουσικά Σύνολα… Και πρέπει να διορθωθούν γρήγορα υπό δύσκολες συνθήκες».
– Ποια ήταν αυτά τα κακώς κείμενα;
«Δεν γίνονταν όλα με διάφανο τρόπο, και με καλλιτεχνικό ή οικονομικό κριτήριο. Υπήρχαν περιπτώσεις που λειτουργούσαν κάτω από πολιτικές πιέσεις: εννοώ ως προς το πού θα παίζουν, τι θα παίζουν ή γιατί θα παίζουν. Από την άλλη σήμερα ναι μεν διασφαλίζεται ότι το οικονομικό σκέλος δεν θα ξεπερνάει κάποια όρια, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ασφυξία –ελπίζω να μπορούμε να αντεπεξέλθουμε».
– Θεωρείτε πως η τωρινή ΕΡΤ δεν έχει τις παλιές παθογένειες;
«Σίγουρα όχι. Υπάρχει πολύ μεγαλύτερος οικονομικός και λογιστικός έλεγχος –ακόμα και στα Μουσικά Σύνολα έχουμε συγκεκριμένο αμοιβολόγιο για τους συνεργάτες μας, Όλα βγαίνουν στη Διαύγεια. Τα πράγματα είναι πολύ πιο ελεγχόμενα. Το μόνο που, επαναλαμβάνω, με ανησυχεί είναι η ασφυξία λόγω οικονομικού πλαισίου».
– Υπάρχει κάτι που δεν θα ξεχάσετε ποτέ, από τις μέρες του «μαύρου» και όσα προηγήθηκαν;
«Όποτε σκέφτομαι το κλείσιμο της ΕΡΤ νιώθω οργή. Διότι εκείνη την εποχή, το τονίζω και πάλι, η ΕΡΤ διόρθωνε πράγματα, ήταν πιο μεγάλος ο οικονομικός έλεγχος. Με 2-3 επιπλέον κινήσεις θα είχαν λυθεί πολλά ζητήματα. Αντ΄ αυτού, με έναν απάνθρωπο τρόπο ο Κεσίσογλου βγήκε και προσέβαλε τους πάντες, σαν να φταίνε για όλα οι υπάλληλοι της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης. Δεν θα ξεχάσω εκείνο το μεσημέρι που με ειδοποίησαν από τα Μουσικά Σύνολα και παίξαμε αμέσως όλοι μαζί τον Εθνικό Ύμνο από την ΕΡΤ.
Είχαμε κατακλυστεί από ένα αίσθημα αδικίας και οργής. Και θα ήθελα κάποια στιγμή να τιμωρηθούν οι υπαίτιοι γι΄ αυτό. Κατηγορούμε συχνά τους δημόσιους υπαλλήλους, αλλά όταν εσύ ως υπουργός κάνεις μια κάκιστη επιλογή που έχει αντίκτυπο σε 3.000 ανθρώπους, όταν οι προηγούμενοι υπουργοί Οικονομίας έλεγαν πως όλα πάνε καλά., γιατί ποτέ δεν τιμωρείται κανείς; Τα λάθη των υπουργών Οικονομικών δεν είναι κακός επαγγελματισμός; Εύκολα τιμωρούμε τους αδύνατους στην Ελλάδα, τους ισχυρούς όμως όχι. Κι αυτή η ατιμωρησία των ισχυρών είναι το μεγάλο αγκάθι της ελληνικής κοινωνίας. Ο υπουργός και αν χάσει τη δουλειά του, πάλι βουλευτής θα είναι, και πάλι με χρόνια και καιρούς πάλι υπουργός θα γίνει…».
– Σε τι κατάσταση βρίσκονται σήμερα οι μουσικοί στην Ελλάδα;
«Υπάρχει μεγάλη ανεργία. Η Ορχήστρα των Χρωμάτων έκλεισε, η Καμεράτα υπολειτουργεί -χρωστά πολλά λεφτά στους εργαζόμενους οι οποίοι πληρώνονται με ειδικό καθεστώς. Το Μέγαρο χρωστά χρήματα σε μουσικούς, η Ορχήστρα του Ξαρχάκου έκλεισε, οι ορχήστρες του Βόλου και της Πάτρας, χωρίς να είναι κρατικές, δεν επιχορηγούνται πια. Οι μουσικοί αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα από άλλους κλάδους».
– Κάποιοι επιμένουν πως η Ελλάδα έχει περισσότερες συμφωνικές ορχήστρες απ’ όσες «σηκώνει». Τι απαντάτε σε αυτό;
«Τι θα πει αυτό; Με τη λογική αυτή θα πρέπει να χτίζουμε μόνο νοσοκομεία. Και να λέμε πως οι άνθρωποι χρειάζονται μόνο υλική κι όχι πνευματική τροφή. Αλλά μια ζωή που βασίζεται μόνο στην τροφή δεν είναι τίποτα! Καλύτερα να μην υπάρχεις…
Σας πληροφορώ πως οι ορχήστρες στην Ελλάδα είναι πολύ λιγότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Και σε ό,τι αφορά τις αμοιβές, δεν υπάρχει καμία σύγκριση…».
– Ας πάμε λίγο στο Μέγαρο Μουσικής. Δεν ήταν τουλάχιστον άκομψη η απομάκρυνση του προέδρου Ιωάννη Μάνου ακριβώς τη στιγμή που δόθηκε λύση; Μια λύση για την οποία πάλεψε;
«Δεν ξέρω τι ακριβώς έγινε. Προσωπικά εκτιμώ πολύ τον κ. Μάνο».
– Δεν σας ανησυχεί η κρατικοποίηση του Μεγάρου;
«Όχι, νομίζω πως μπορεί να λειτουργήσει πολύ θετικά. Διότι με τον τρόπο αυτό μπορεί να αναδειχθεί περισσότερο ο κοινωφελής χαρακτήρας του, να εξαλειφθεί πια αυτή η εντύπωση πως απευθυνόταν στους λίγους. Που είναι και λανθασμένη εντύπωση γιατί δεν απευθυνόταν στους λίγους. Ελπίζω στο εξής να μην υπάρχει ούτε σαν αίσθηση αυτό. Να νιώσουμε όλοι πως είναι δικό μας το Μέγαρο. Το Μέγαρο Μουσικής πρέπει να δώσει το στίγμα του γιατί έχει ασύλληπτες δυνατότητες».
– Πλησιάζει η στιγμή που το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, δηλαδή η μελλοντική στέγη της Λυρικής μας Σκηνής και της Εθνικής μας Βιβλιοθήκης, θα περιέλθει στα χέρια του Δημοσίου. Σας ανησυχεί αυτό; Σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία, θα μπορέσει το κράτος να συντηρήσει το τεράστιο αυτό Πάρκο Πολιτισμού;
«Υπάρχει μια ανησυχία. Αλλά ελπίζω να ξεπεραστεί. Με φοβίζει ωστόσο το προηγούμενο με την Όπερα της Κοπεγχάγης…».
– Και μιλάτε για την Δανία έτσι; Ωχ…
«Ο Μερσκ χάρισε μια όπερα στο κράτος. Ε, μέσα σε λίγα χρόνια αναγκάστηκαν να κάνουν περικοπές στο καλλιτεχνικό προσωπικό. Αυτό με ανησυχεί κυρίως: το κατά πόσον δηλαδή το κράτος θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυτού του έργου χωρίς να πέσει το βάρος στους εργαζόμενους της Λυρικής, χωρίς δηλαδή να γίνουν περικοπές από το καλλιτεχνικό προσωπικό ή τους εργαζόμενούς της. Ελπίζω πάντως το νέο κτήριο να συντελέσει στην ακόμα μεγαλύτερη ανάδειξη του έργου του ελληνικού δυναμικού».
– Ένας χρόνος ΣΥΡΙΖΑ. Πώς αξιολογείτε την πολιτική που εφάρμοσε στον πολιτισμό (που ανέκαθεν εθεωρείτο προνομιακό πεδίο της Αριστεράς); Πώς σας φάνηκαν όλες αυτές τις καταιγιστικές αλλαγές προσώπων σε διάφορους φορείς;
«Σε βάθος χρόνου θα φανεί αν ήταν σκόπιμες οι αλλαγές προσώπων. Τότε θα μπορούμε να τις κρίνουμε. Η γνώμη μου πάντως είναι πως σε κρατικούς φορείς κανείς δεν πρέπει να ξεπερνά τις δύο θητείες. Και μάλιστα θεωρώ ότι πρέπει να αλλάξει και το νομικό πλαίσιο προς αυτήν την κατεύθυνση. Διότι όσο καλός κι αν είναι κάποιος, κάνει κάποιες συγκεκριμένες επιλογές με βάση τα προσωπικά του κριτήρια. Με αποτέλεσμα να αποκλείονται εκ των πραγμάτων άλλες καλλιτεχνικές κατευθύνσεις. Όπως και να το κάνουμε, κάθε διευθυντής έχει φτιάξει την παρέα του. Κι αυτό καλό είναι κάποια στιγμή να σπάει, όσο ικανός κι αν είναι κάποιος».
– Άρα κι εσείς κάποια στιγμή θα πρέπει να φύγετε…
«Απολύτως. Ναι. Και μιλάω για τους κρατικούς φορείς, έτσι; Θεωρώ ότι θα ήταν καλό και δίκαιο το ξαναμοίρασμα της τράπουλας. Τώρα βέβαια, είναι άλλο θέμα το αν έγινε κάτι άγαρμπα. Γι’ αυτό λέω ότι θα ήταν σημαντικό να είναι θεσμοθετημένο αυτό. Να ξέρει δηλαδή ο άλλος ότι τότε λήγει η θητεία του. Δεν μπορεί να είναι το «μαγαζί» σου διά βίου».
– «Πρώτη φορά Αριστερά». Στηρίξατε την προσπάθεια αυτή. Πώς βλέπετε σήμερα τα πράγματα; Πολλοί είναι απογοητευμένοι.
«Η Αριστερά έρχεται για πρώτη φορά, αλλά όχι υπό ιδανικές συνθήκες. Έρχεται με ένα μνημόνιο που προέκυψε ουσιαστικά ως πραξικόπημα από τους δανειστές. Δεν υπήρχε επιλογή! Δεν λέω πως ήταν ιδανικός ο χειρισμός του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά θεωρώ πως ναι, ήταν ένα πραξικόπημα και δεν ακούστηκε καθόλου η φωνή των Ελλήνων. Από την άλλη, δεν μπορώ να φανταστώ ότι τα πράγματα θα ήταν καλύτερα αν συνέχιζαν οι προηγούμενοι. Σήμερα, υπάρχει μια προστασία ως προς τα εργασιακά, ως προς τα δάνεια. Έχει προστατευτεί πολύ ο φτωχός κόσμος έστω και μ’ αυτό το μνημόνιο. Η κυβέρνηση προσπαθεί να τα βάλει με τα μεγάλα συμφέροντα και με τους καναλάρχες.
Και δεν θυμάμαι ποτέ καμία κυβέρνηση να έχει εισπράξει τόσο οργανωμένη προπαγάνδα από μεγάλα εκδοτικά συμφέροντα. Ποτέ! Αυτό και μόνο δείχνει ότι δεν έπαιξε το παιχνίδι της όπως οι άλλοι. Δεν σημαίνει βέβαια πως πέτυχε και τους στόχους της. Αλλά ας περιμένουμε. Διότι προσωπικά πιστεύω πως θα την βγάλει την τετραετία και στο τέλος θα έχουν γίνει πολλά. Πιστεύω πως τουλάχιστον κάποια θα γίνουν: καλύτεροι μισθοί, συλλογικές συμβάσεις. Τα πράγματα δεν είναι καλά, αλλά είναι καλύτερα».
