Της Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Mεγαλύτερη ακρίβεια και ακεραιότητα των δεικτών αναφοράς των χρηματοπιστωτικών μέσων εξασφαλίζει ο νέος κανονισμός της ΕΕ, ο οποίος αναμένεται να εγκριθεί, σύντομα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αφού τα δύο αυτά Θεσμικά Όργανα έχουν, ήδη, συμφωνήσει σε ένα συμβιβαστικό κείμενο.
Παραποίηση των δεικτών αναφοράς
Οπως επισημαίνεται, από τα πρόσφατα κρούσματα παραποίησης των επιτοκίων αναφοράς, όπως των LIBOR και EURIBOR, αποδεικνύουν τη σημασία των δεικτών αναφοράς, καθώς επίσης και τις αδυναμίες τους. Η τιμολόγηση πολλών χρηματοπιστωτικών μέσων και συμβάσεων εξαρτάται από την ακρίβεια των δεικτών αναφοράς.
Οι αμφιβολίες όσον αφορά την ακεραιότητα των δεικτών που χρησιμοποιούνται ως δείκτες αναφοράς μπορούν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη στην αγορά, να ζημιώσουν τους καταναλωτές και τους επενδυτές και να στρεβλώσουν την πραγματική οικονομία.
Τι προβλέπει ο νέος κανονισμός
Ο κανονισμός εισάγει ένα νομικά δεσμευτικό δεοντολογικό κώδικα για τους συμβάλλοντες (με παροχή δεδομένων), σύμφωνα με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιούνται άρτιες μεθοδολογίες και επαρκή και αξιόπιστα δεδομένα. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται εισερχόμενα δεδομένα από πραγματικές συναλλαγές, όποτε είναι δυνατόν. Ωστόσο, μπορούν να χρησιμοποιούνται και άλλα δεδομένα εάν τα προερχόμενα από τις συναλλαγές αυτές είναι ανεπαρκή.
Το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού είναι ευρύ, μολονότι οι κρίσιμοι δείκτες θα διέπονται από αυστηρότερους κανόνες, μεταξύ των οποίων και η δυνατότητα της οικείας αρμόδιας αρχής να ζητά την παροχή δεδομένων. Ο κανονισμός δεν θα ισχύει για την παροχή δεικτών αναφοράς από τις κεντρικές τράπεζες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από κεντρικούς αντισυμβαλλομένους και δημόσιες αρχές.
Οι διαχειριστές των δεικτών αναφοράς θα οφείλουν να υποβάλλουν αίτηση για αδειοδότηση και θα υπόκεινται σε εποπτεία από την αρμόδια αρχή της χώρας στην οποία είναι εγκατεστημένοι. Σε περίπτωση που ένας διαχειριστής δε συμμορφώνεται προς τις διατάξεις του κανονισμού, η αρμόδια αρχή δύναται να αφαιρέσει ή να αναστείλει την άδεια. Οι διαχειριστές έχουν την υποχρέωση να δημιουργούν κατάλληλα πλαίσια διαχείρισης και ελέγχου προκειμένου να αποφεύγονται οι συγκρούσεις συμφερόντων.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) θα συντονίζει την εποπτεία των διαχειριστών δεικτών αναφοράς από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Για τους κρίσιμους δείκτες, συγκροτείται επιτροπή απαρτιζόμενη από εθνικούς επόπτες και την ESMA, η οποία λαμβάνει τις κύριες αποφάσεις.
Οι στόχοι του κανονισμού
Οι δείκτες αναφοράς είναι ευάλωτοι στην παραποίηση όταν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων και χρήση διακριτικής ευχέρειας και όταν οι δείκτες δεν υπόκεινται στους κατάλληλους ελέγχους. Ο κανονισμός έχει τους ακόλουθους στόχους:
• Βελτίωση της διαχείρισης και των ελέγχων κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης των δεικτών αναφοράς, ειδικότερα προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι οι διαχειριστές αποφεύγουν τις συγκρούσεις συμφερόντων ή ότι τουλάχιστον τις διαχειρίζονται σωστά·
• Βελτίωση της ποιότητας των εισερχόμενων δεδομένων και των μεθόδων που χρησιμοποιούν οι διαχειριστές των δεικτών αναφοράς·
• Διασφάλιση ότι οι συμβάλλοντες στη διαμόρφωση των δεικτών αναφοράς, καθώς και τα στοιχεία που παρέχουν, υποβάλλονται στους κατάλληλους ελέγχους, ιδίως με σκοπό την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων·
• Προστασία των καταναλωτών και των επενδυτών με μεγαλύτερη διαφάνεια και επαρκή έννομη προστασία.
Τρεις κατηγορίες δεικτών αναφοράς
Οι δείκτες αναφοράς θα υπόκεινται σε απαιτήσεις αναλόγως του μεγέθους και της φύσης τους, τηρώντας παράλληλα ένα βασικό σύνολο ελάχιστων απαιτήσεων σύμφωνα με τις διεθνώς συμφωνηθείσες αρχές της Διεθνούς Οργάνωσης των Επιτροπών Χρηματιστηριακών Αξιών (IOSCO).
Δείκτες κρίσιμης σημασίας Πρόκειται για τους δείκτες που χρησιμοποιούνται ως αναφορά για χρηματοπιστωτικά μέσα ή χρηματοπιστωτικές συμβάσεις ή για τη μέτρηση της επίδοσης ταμείων επενδύσεων συνολικής αξίας τουλάχιστον 500 δισ. € βάσει του εύρους της ληκτικότητας του δείκτη αναφοράς ή για δείκτες αναφοράς που βασίζονται σε υποβολές δεδομένων από συμβάλλοντες που είναι εγκατεστημένοι κατά κύριο λόγο σε ένα κράτος μέλος και αναγνωρίζεται ότι είναι κρίσιμης σημασίας για αυτό το κράτος μέλος. Δείκτες αναφοράς τουλάχιστον 400 δισ. € μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως κρίσιμης σημασίας εάν δεν έχουν καθόλου ή έχουν πολύ λίγα αγοροκεντρικά υποκατάστατα και, εάν η απουσία τους θα είχε σημαντικές και αρνητικές επιπτώσεις στην ακεραιότητα των αγορών, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τους καταναλωτές, την πραγματική οικονομία ή τη χρηματοδότηση νοικοκυριών και εταιριών.
Σημαντικοί δείκτες αναφοράς είναι οι χρησιμοποιούμενοι ως αναφορά για χρηματοπιστωτικά μέσα ή χρηματοπιστωτικές συμβάσεις ή για τη μέτρηση της επίδοσης ταμείων επενδύσεων συνολικής αξίας τουλάχιστον 50 δισ. € βάσει του συνολικού εύρους της ληκτικότητας ή της διάρκειας ισχύος του δείκτη αναφοράς για περίοδο έξι μηνών. Οι δείκτες αναφοράς κάτω του εν λόγω κατώτατου ορίου μπορούν να αναβαθμισθούν εάν έχουν σημαντική επίπτωση στις αγορές, χωρίς ή με λίγα αγοροκεντρικά υποκατάστατα.
Οι μη σημαντικοί δείκτες αναφοράς υπόκεινται σε απλό ρυθμιστικό καθεστώς που βασίζεται σε μηχανισμό συμμόρφωσης ή αιτιολογημένης μη συμμόρφωσης, δηλ. σε γενικές αρχές σύμφωνα με τις διεθνώς συμφωνηθείσες αρχές της Διεθνούς Οργάνωσης των Επιτροπών Χρηματιστηριακών Αξιών (IOSCO).
Επιμέρους καθεστώτα
Ωστόσο, επιμέρους καθεστώτα θα εφαρμόζονται σε δείκτες αναφοράς που αφορούν βασικά προϊόντα, επιτόκια και ρυθμιζόμενα δεδομένα:
• Οι δείκτες αναφοράς για βασικά αγαθά αξίας μεγαλύτερης των 100 εκατ. ευρώ υπόκεινται στις αρχές των οργανισμών κοινοποίησης των τιμών πετρελαίου (PRA) που εξέδωσε η IOSCO στις 5 Οκτωβρίου 2012. Οι αρχές αυτές χρησιμεύουν ως διεθνές πρότυπο για τις ρυθμιστικές απαιτήσεις στον τομέα των δεικτών αναφοράς. Εγκρίθηκαν από την G 20 το 2012 και καλύπτουν τις δομές διακυβέρνησης, τους ελέγχους, την ακεραιότητα και τη διαχείριση των συγκρούσεων.
• Οι δείκτες αναφοράς για επιτόκια, οι οποίοι είναι περισσότερο ευεπίφοροι σε συγκρούσεις συμφερόντων και παραποίηση δεδομένων, υπόκεινται σε επιπρόσθετες απαιτήσεις σχετικά με τα εισαγόμενα δεδομένα και τους συμβάλλοντες στους εν λόγω δείκτες.
• Οι δείκτες αναφοράς για ρυθμιζόμενα δεδομένα εξαιρούνται από ορισμένες απαιτήσεις, δεδομένου ότι η φύση των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό αυτών των δεικτών αναφοράς καθιστά δυσκολότερες την παραποίησή τους και τις διαμάχες συμφερόντων.
Καθεστώς τρίτης χώρας
Οι δείκτες αναφοράς που παρέχονται από μη κράτη μέλη της ΕΕ χρησιμοποιούνται από εποπτευόμενους φορείς στην ΕΕ μέσω καθεστώτων «αναγνώρισης» ή «έγκρισης», βάσει συμμόρφωσης προς τις αρχές της IOSCO.
Επιπλέον, ένα καθεστώς μερικής ισοδυναμίας θα διευκολύνει την ισοδυναμία έναντι τρίτων χωρών που δεν έχουν σκοπό στο προσεχές μέλλον να θεσπίσουν πλήρες καθεστώς για όλα τα είδη δεικτών αναφοράς, αλλά οι οποίες έχουν θεσπίσει ή ενδέχεται να θεσπίσουν συγκεκριμένους κανόνες για ορισμένα είδη δεικτών αναφοράς ή διαχειριστών δεικτών αναφοράς, όπως ορισμένα επιτόκια αναφοράς
Δηλώσεις του Προέδρου του Συμβουλίου
Όπως δήλωσε ο Pierre Gramegna, υπουργός οικονομικών του Λουξεμβούργου και πρόεδρος του Συμβουλίου, η έγκριση του κανονισμού αυτού θα συμβάλει στο να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στους δείκτες αναφοράς και να αυξηθεί η αρτιότητα και η αξιοπιστία τους, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την εμπιστοσύνη στις χρηματοπιστωτικές αγορές και αποτρέποντας νέα σκάνδαλα παραποίησης.
