Tης Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Συνεδριάζει αύριο στις Βρυξέλλες το Eurogroup, με σειρά θεμάτων που αφορούν τις επενδύσεις στην Ε.Ε. και το Επενδυτικό Σχέδιο Γιουνκέρ, τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, και την οικονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση στη ζώνη του ευρώ.
O υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης θα ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με την οικονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση στη ζώνη του ευρώ. Θα ενημερωθούν επίσης σχετικά με τις εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του Ηνωμένου Βασιλείου στις 23 Ιουνίου.
Εποπτεία μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος στην Ιρλανδία και στην Πορτογαλία
To Eurogroup θα ενημερωθεί για τα βασικά αποτελέσματα της πέμπτης επανεξέτασης μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος στην Ιρλανδία και της τέταρτης επανεξέτασης μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος στην Πορτογαλία.
Σημειώνεται πως στόχος της εποπτείας μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος είναι να αξιολογηθεί εάν ένα κράτος-μέλος, που έχει λάβει οικονομική ενίσχυση στο πλαίσιο ενός προγράμματος, συνεχίζει να εφαρμόζει υγιείς πολιτικές και εάν υπάρχει κίνδυνος να μην είναι σε θέση να αποπληρώσει τα δάνειά του. Η εποπτεία μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος συνεχίζεται μέχρι την αποπληρωμή τουλάχιστον του 75% της ληφθείσας οικονομικής ενίσχυσης.
Οι δύο εποπτικές αποστολές του Ιουνίου 2016 διενεργήθηκαν από προσωπικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Οι πλήρεις εκθέσεις θα είναι διαθέσιμες αργότερα μέσα στο καλοκαίρι.
Σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης – Εφαρμογή στις χώρες της ζώνης του ευρώ
To Eurogroup προτίθεται να ανταλλάξει απόψεις σχετικά με τη δημοσιονομική κατάσταση στην Ισπανία και στην Πορτογαλία βάσει συστάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος στις χώρες αυτές. Οι όποιες αποφάσεις βάσει των συστάσεων της Επιτροπής θα ληφθούν από το Συμβούλιο της Ε.Ε. Στο θέμα αυτό, σύμφωνα με πληροφορίες, η Γερμανία τάσσεται υπέρ της επιτάχυνσης της διαδικασίας, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει και σε κυρώσεις σε βάρος των δύο χωρών.
Σημειώνεται πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προ ημερών υπέβαλε δυο συστάσεις για αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τις οποίες διαπιστώνεται ότι δεν έχουν ληφθεί αποτελεσματικά μέτρα από τις χώρες αυτές σε εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013.
Πορτογαλία
Στη σύσταση για απόφαση του Συμβουλίου, με την οποία διαπιστώνεται ότι δεν έχουν ληφθεί αποτελεσματικά μέτρα από την Πορτογαλία σε εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013, επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι:
* Η νέα αξιολόγηση των μέτρων που έχει λάβει η Πορτογαλία για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος μέχρι το 2015, σε εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013, οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα:
– Μετά την κοινοποίηση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης του 2015 και την επικύρωσή του από την Επιτροπή (Eurostat), το έλλειμμα του 2015 ανήλθε στο 4,4% του ΑΕΠ, πάνω από το 3,0% του ΑΕΠ που αποτελεί την τιμή αναφοράς της Συνθήκης. Η διαφορά έναντι της τιμής αναφοράς οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε μέτρο στήριξης του χρηματοπιστωτικού τομέα στο πλαίσιο της εξυγίανσης της Banif στα τέλη του 2015, που είχε αρνητικό αντίκτυπο της τάξης του 1,4% του ΑΕΠ στο δημοσιονομικό έλλειμμα. Εάν ληφθεί υπόψη το στοιχείο αυτό μαζί με τα έκτακτα στοιχεία των εσόδων, το έλλειμμα χωρίς τα έκτακτα μέτρα θα εξακολουθεί να υπερβαίνει την τιμή αναφοράς της Συνθήκης.
– Η σωρευτική βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά την περίοδο από το 2013 μέχρι το 2015 εκτιμάται σε 1,1% του ΑΕΠ, ποσοστό σημαντικά μικρότερο από το 2,5% του ΑΕΠ που συνέστησε το Συμβούλιο. Μετά από προσαρμογή για να ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα της αναθεωρημένης δυνητικής αύξησης της παραγωγής και των έκτακτων εσόδων ή της υστέρησης των εσόδων σε σύγκριση με το βασικό σενάριο στο οποίο βασίζεται η σύσταση, η σωρευτική βελτίωση μειώνεται αισθητά στο -0,1% του ΑΕΠ.
– Το ύψος των μέτρων που εφαρμόστηκαν μέχρι τον Ιούνιο του 2014 συμφωνούσε με τους στόχους του προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής. Στη συνέχεια, το ύψος των μόνιμων μέτρων εξυγίανσης στα οποία στηρίζονταν οι δημοσιονομικοί στόχοι για το 2014 μειώθηκε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου από 2,3% του ΑΕΠ που προβλεπόταν κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2014 σε περίπου 1,5% του ΑΕΠ στις προβλέψεις στις οποίες βασιζόταν ο προϋπολογισμός του 2015.
Επομένως, το ύψος των μέτρων που λήφθηκαν υστερούσε σαφώς σε σχέση με τη σύσταση για τη λήψη πρόσθετων μέτρων το 2014 που να αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 2,0% του ΑΕΠ. Για το 2015, το ύψος των μόνιμων μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης μειώθηκε περαιτέρω περίπου στο 0,6% του ΑΕΠ στον προϋπολογισμού του 2015 και ο ονομαστικός στόχος ορίστηκε στο 2,7% του ΑΕΠ. Επομένως, τα σχεδιασθέντα διαρθρωτικά μέτρα εξυγίανσης ήταν ανεπαρκή για την επίτευξη του συνιστώμενου για το 2015 στόχου ελλείμματος ύψους 2,5% του ΑΕΠ. Το σημειωθέν έλλειμμα του 2015 επιβεβαίωσε ότι τα σχεδιασθέντα μέτρα ήταν ανεπαρκή.
– Συνολικά, από τον Ιούνιο του 2014 η βελτίωση του ονομαστικού ελλείμματος οφείλεται στην οικονομική ανάκαμψη και τη μείωση των δαπανών για τόκους σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων. Τα έκτακτα έσοδα δεν χρησιμοποιήθηκαν για την επιτάχυνση της μείωσης του ελλείμματος και ο όγκος των διαρθρωτικών μέτρων εξυγίανσης δεν επαρκούσε για την επίτευξη των στόχων.
– Το ακαθάριστο χρέος της γενικής κυβέρνησης σταθεροποιήθηκε σε γενικές γραμμές μετά τη σύσταση του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013 και ανήλθε στο 129,2% του ΑΕΠ στα τέλη του 2013 στο 130,2% του ΑΕΠ το 2014 και στο 129,0% του ΑΕΠ το 2015, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2016.
– Οι δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν σημειώσει πρόοδο στους περισσότερους τομείς αν και με διαφοροποιημένους ρυθμούς. Ο νόμος-πλαίσιο για τον προϋπολογισμό αναθεωρήθηκε και ενισχύθηκε, αλλά πρόκειται να τεθεί πλήρως σε ισχύ μόλις τον Σεπτέμβριο του 2018. Έχουν καταβληθεί σημαντικές προσπάθειες για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής και τη μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης. Η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος βελτιώθηκε κατά τα τελευταία έτη, ενώ εξακολουθούν να υφίστανται βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προκλήσεις.
Η μεταρρύθμιση του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης προχωρεί με ικανοποιητικό ρυθμό, με σκοπό να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του εθνικού συστήματος υγείας (ΕΣΥ). Τα τελευταία έτη υλοποιήθηκαν μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διαχείρισης σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και μεταρρυθμίσεις στις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) και τις κρατικές επιχειρήσεις (ΚΕ), ιδίως κατά τη διάρκεια του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής.
Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η απόκριση της Πορτογαλίας στη σύσταση του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013 υπήρξε ανεπαρκής. Η Πορτογαλία δεν έθεσε τέλος στο υπερβολικό έλλειμμά της μέχρι το 2015. Η δημοσιονομική προσπάθεια υστερεί σημαντικά αυτής την οποία συνέστησε το Συμβούλιο.
Ισπανία
Στη σύσταση της Επιτροπής για απόφαση του Συμβουλίου, με την οποία διαπιστώνετα, ότι δεν έχει αναληφθεί αποτελεσματική δράση από την Ισπανία σε εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι:
* Η νέα αξιολόγηση της δράσης την οποία ανέλαβε η Ισπανία για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος έως το 2016, σε εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013, οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα:
– Με βάση τα στοιχεία που κοινοποιήθηκαν από την Ισπανία την άνοιξη του 2016 και επικυρώθηκαν από την Επιτροπή (Eurostat) στις 21 Απριλίου 2016, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης ανήλθε στο 5,9% του ΑΕΠ το 2014 και στο 5,1% του ΑΕΠ το 2015, υπερβαίνοντας τους ενδιάμεσους στόχους του 5,8% και 4,2% του ΑΕΠ αντίστοιχα που είχε θέσει το Συμβούλιο. Το ύψος του ελλείμματος για το 2014 επηρεάστηκε από την προς τα κάτω αναθεώρηση του ονομαστικού ΑΕΠ που πραγματοποιήθηκε κατά τη στιγμή της υποβολής της δεύτερης κοινοποίησης ΔΥΕ τον Οκτώβριο του 2015, καθώς και από αυξητικές του ελλείμματος πράξεις του χρηματοπιστωτικού τομέα της τάξης του 0,1% του ΑΕΠ. Η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής το 2015 είχε μεγάλο αντίκτυπο στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα.
– Με βάση τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2016, η μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου το 2015 εκτιμάται σε -1,0% του ΑΕΠ, ποσοστό που υπολείπεται σημαντικά του 0,8% του ΑΕΠ που συνέστησε το Συμβούλιο. Η σωρευτική μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά την περίοδο 2013-2015 ανήλθε στο 0,6% του ΑΕΠ, δηλαδή υπολείπεται σημαντικά του 2,7% του ΑΕΠ που συνέστησε το Συμβούλιο.
Επιπλέον, μετά την προσαρμογή για να ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα της αναθεωρημένης δυνητικής αύξησης της παραγωγής και των έκτακτων εσόδων ή υστερήσεων εσόδων σε σύγκριση με το βασικό σενάριο στο οποίο στηρίζεται η σύσταση, η διαρθρωτική προσπάθεια ανέρχεται σε -0,7% του ΑΕΠ το 2015 και σε -0,2 % του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2013-2015, ήτοι υπολείπεται κατά πολύ της συνιστώμενης προσπάθειας. Όταν μετράται σύμφωνα με την επαγωγική μέθοδο, η δημοσιονομική προσπάθεια ανέρχεται σε -0,5 % του ΑΕΠ το 2015, ενώ για την περίοδο 2013-2015 η προσπάθεια φαίνεται να είναι μηδενική, παρά τις συνιστώμενες προσπάθειες 1% και 3% του ΑΕΠ, αντίστοιχα.
Τα μέτρα εξυγίανσης, για παράδειγμα στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων της δημόσιας διοίκησης και του συνταξιοδοτικού συστήματος, δεν ήταν επαρκή ώστε να αντισταθμιστεί ο αντίκτυπος ορισμένων επεκτατικών μέτρων που εφαρμόστηκαν το 2015, όπως οι μειώσεις του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων και εταιρειών και η μερική επαναφορά του δώρου Χριστουγέννων που είχε καταργηθεί προηγουμένως, καθώς και η ανοδική τάση των δαπανών που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού.
– Κατά την περίοδο 2013-2015, ο πληθωρισμός στην Ισπανία (όπως μετράται βάσει του αποπληθωριστή του ΑΕΠ) ήταν πολύ χαμηλότερος από ό,τι στο βασικό μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζεται η σύσταση (το 2014 σημείωσε ακόμη και αρνητική τιμή -0,4 %), καθιστώντας δυσκολότερη την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων. Ωστόσο, ο αντίκτυπος του χαμηλού ή και αρνητικού πληθωρισμού στα δημοσιονομικά αποτελέσματα της Ισπανίας αντισταθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την υψηλότερη από την αναμενόμενη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ.
Παρά τη λιγότερο δυναμική εξέλιξη του αποπληθωριστή του ΑΕΠ, το επίπεδο του ονομαστικού ΑΕΠ το 2015 ήταν μόλις κατά 1% χαμηλότερο από το προβλεπόμενο στο βασικό σενάριο, λόγω του ότι το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε με πολύ ταχύτερους ρυθμούς κατά την ίδια περίοδο. Επιπλέον, η ταχεία δημιουργία θέσεων εργασίας και η μεγάλη συμμετοχή των φορολογικών εσόδων στην ανάπτυξη συνέβαλαν περαιτέρω στη μείωση του ελλείμματος.
– Συνολικά, κατά τη διάρκεια του 2014 και του 2015, τα χαμηλά επιτόκια και η μεγαλύτερη από την αναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη, επίσης χάρη στις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση της κρίσης, η επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής και οι ευνοϊκές εξελίξεις στην αγορά εργασίας βοήθησαν την Ισπανία να μειώσει το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης. Συγχρόνως, η διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης παρεμποδίστηκε από τον μη αναμενόμενο αρνητικό πληθωρισμό σε σχέση με το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο βασίζεται η σύσταση του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013. Ωστόσο, τα έκτακτα έσοδα, ιδίως το 2015, δεν χρησιμοποιήθηκαν για την επιτάχυνση της μείωσης του ελλείμματος. Αντιθέτως, εφαρμόστηκε πιο χαλαρή δημοσιονομική πολιτική, ιδίως μέσω της φορολογικής μεταρρύθμισης και της δυναμικής αύξησης των δαπανών.
– Στις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2016 προβλέπεται έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της τάξης του 3,9% του ΑΕΠ το 2016 και του 3,1% του ΑΕΠ το 2017. Οι στόχοι του προγράμματος σταθερότητας του 2016 για το έλλειμμα είναι 3,6% και 2,9% του ΑΕΠ το 2016 και 2017, αντιστοίχως. Κατά συνέπεια, η Ισπανία δεν φαίνεται έτοιμη να επιτύχει έγκαιρη και μόνιμη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματός της το 2016.
Ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ μειώθηκε ελαφρώς από 99,3% το 2014 σε 99,2% το 2015, χάρη σε καθαρές πωλήσεις χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, οι οποίες υπεραντιστάθμισαν τον αντίκτυπο της αύξησης του ελλείμματος με ρυθμούς ταχύτερους από εκείνους της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ. Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2016, ο λόγος του χρέους αναμένεται να αυξηθεί και πάλι το 2016, στο 100,3% του ΑΕΠ, και στη συνέχεια να μειωθεί.
– Το δημοσιονομικό πλαίσιο της Ισπανίας έχει ενισχυθεί από το 2012 προκειμένου, μεταξύ άλλων, να αποφευχθούν αποκλίσεις και να διασφαλιστεί η συμμόρφωση, σε όλες τις βαθμίδες της δημόσιας διοίκησης, με τους αντίστοιχους στόχους τους για το έλλειμμα, το χρέος και τον κανόνα για τις δαπάνες. Από τη σύσταση του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013, η Ισπανία έχει ενισχύσει περαιτέρω το εγχώριο δημοσιονομικό πλαίσιό της με την τροποποίηση του νόμου περί σταθερότητας του 2012, με στόχο την παροχή κινήτρων προς τις δημόσιες διοικήσεις για μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημόσιου τομέα σε εμπορικούς προμηθευτές, καθώς και με τη δημιουργία τον Νοέμβριο του 2013 ανεξάρτητης δημοσιονομικής αρχής (AIReF).
Ωστόσο, μολονότι ο ισπανικός νόμος περί σταθερότητας περιλαμβάνει εργαλεία πρόληψης και διόρθωσης των αποκλίσεων από τους εγχώριους δημοσιονομικούς στόχους, η εμπειρία κατά τα έτη 2014 και 2015 καταδεικνύει ότι τα εργαλεία αυτά θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό. Μετά τη σύσταση της Επιτροπής του Μαρτίου 2016, η ισπανική κυβέρνηση έχει αρχίσει να επιβάλλει την εφαρμογή διορθωτικών διατάξεων στο νόμο περί σταθερότητας, οι οποίες δεν είχαν προηγουμένως τεθεί σε εφαρμογή.
– Τον Δεκέμβριο του 2013, η Ισπανία θέσπισε μεταρρύθμιση για την αναθεώρηση της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των συντάξεων και την καθιέρωση από το 2019 αυτόματης αναπροσαρμογής των συντάξεων των μελλοντικών συνταξιούχων, ώστε να λαμβάνονται υπόψη τυχόν μεταβολές στο προσδόκιμο ζωής. Επιπλέον, από τον Ιούνιο του 2013 εφαρμόζει μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης με σκοπό τη βελτίωση της αποδοτικότητας. Ταυτόχρονα, το 2014 η Ισπανία θέσπισε μεταρρύθμιση της φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων και εταιρειών, η οποία είχε μεν ορισμένα θετικά στοιχεία, πλην όμως η χρηματοδότησή της δεν ήταν πλήρης.
Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η απόκριση της Ισπανίας στη σύσταση του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 2013 υπήρξε ανεπαρκής. Η Ισπανία δεν πέτυχε τον ενδιάμεσο στόχο για το ονομαστικό έλλειμμα το 2015 και δεν αναμένεται να θέσει τέλος στο υπερβολικό έλλειμμά της έως το 2016. Η δημοσιονομική προσπάθεια υπολείπεται σημαντικά εκείνης που συνέστησε το Συμβούλιο, επιπλέον, δε, σημειώθηκε χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής το 2015.
Άλλα θέματα της Συνόδου – Επενδύοντας στη ζώνη του ευρώ
Το Eurogroup θα συνεχίσει τη σειρά θεματικών συζητήσεων σχετικά με την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας, εστιάζοντας αυτή τη φορά στις επενδύσεις. Οι υπουργοί θα ανταλλάξουν απόψεις και βέλτιστες πρακτικές σχετικά με τρόπους αντιμετώπισης δομικών και κανονιστικών εμποδίων που συναντούν τα κράτη-μέλη στην ανάπτυξη επενδυτικής δραστηριότητας. Eνδέχεται να συζητηθεί και η καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το Επενδυτικό Σχέδιο Γιουνκέρ.
Η αναζωογόνηση των επενδύσεων είναι ιδιαίτερης σημασίας για τη ζώνη του ευρώ, καθώς θεωρείται μέσο που συμβάλλει στην αποκατάσταση της ισορροπίας στη ζώνη του κοινού νομίσματος. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να συζητηθεί και η θεσμοθέτηση ευρωπαϊκού συστήματος επιδομάτων ενεργείας που θα εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη της Ε.Ε.
