Της Ζωής Τόλη
Η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και ειδικά το θέατρο μπορεί να επηρεάσει την πολιτική;
Θέατρο «Αλκμήνη», «Εκτός ύλης ή ο μονόλογος ενός καθ’ ομολογία παραλόγου» του νέου βραβευμένου συγγραφέα Κώστα Λεϊμονή, με τον Γεράσιμο Σκιαδαρέση και σε σκηνοθεσία της ταλαντούχας Κωνσταντίνας Νικολαΐδη.
Κώστας Λεϊμονής: «Μ’ έπνιγε η αγανάκτηση και η ανάγκη να βρεθεί ένας πολιτικός, ο οποίος επιτέλους να ξεχάσει τα κομψά ρούχα που τον τυλίγουν και να θυμηθεί τον άνθρωπο που κρύβεται μέσα σε αυτά».
Μια ολόκληρη χώρα εκτός «ύλης», ένας λαός σε ηθική και οικονομική κρίση, χωρίς καμία ουσιαστική ανάληψη ευθύνης για τα πεπραγμένα.
«Γιατί η σιωπή μας είναι ο δισταγμός για τη ζωή και το θάνατο»
Μανόλης Αναγνωστάκης
Το έργο
Ένα πόνημα κοινωνικοπολιτικό, που πήρε το βραβείο θεατρικού έργου το 2016 από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών. Ένα πολύπλευρο κείμενο με εκείνες τις συνιστώσες που παραπέμπουν σε μια κατάθεση ψυχής χωρίς καταγγελτικό χαρακτήρα, αλλά με τις διαπιστώσεις των λαθών και ψεμάτων, που καθιστούν τον ίδιο το θύτη υπόλογο στο δικό του όραμα, φευγάτο προ πολλού. Αυτό από μόνο του οδηγεί σε ένα επίπεδο διαλεκτικής με έντονο το εξομολογητικό ύφος. Τα πώς και τα γιατί ντύνουν το θεατρικό έργο με τον πολιτικό μανδύα ενός προβληματισμού από ένα νέο της υποθηκευμένης γενιάς του ’80 (που ανήκει ο συγγραφέας) και των μελλοντικών γενιών.
Η υπόθεση
Ένας βουλευτής με καριέρα υπουργού σε πολλές ελληνικές κυβερνήσεις, αφού έχει σκεφτεί τις ευθύνες του σε οικογενειακό και επαγγελματικό επίπεδο, αποφασίζει να παραιτηθεί από το αξίωμά του εκφωνώντας τον τελευταίο λόγο του στη Βουλή τη νύχτα της ψήφου εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση. Απολογούμενος ενώπιον του λαού, επιχειρεί να γίνει σύμμαχος της αλήθειας και ζητά μια μεγάλη συγγνώμη από τους εξαπατημένους πολίτες που τον πίστεψαν, ελπίζοντας σε ένα καλύτερο αύριο.
Ο πολιτικός λόγος που εκπέμπει ο υπό παραίτηση βουλευτής είναι ειλικρινής, αφοπλιστικός, σκέτος καταπέλτης, με στοιχεία λυρισμού, όταν αναφέρεται στα παιδικά χρόνια και στην οικογένειά του, και ρεαλισμού, όταν αναφέρεται στην πολιτική του καριέρα.
Το μένος του δεν αφορά μόνο τους πολιτικούς συλλήβδην, αλλά και την ανοχή της κοινωνίας, καθότι έχει ευθύνη, επειδή τους ψήφιζε ενταγμένη, αν όχι όλα τα μέλη της, μέσα σ’ ένα πελατειακό κράτος με λάβαρο το ρουσφέτι.
Υπογραμμίζει τα ελλείμματα που ενσυνείδητα παρήγαγε η στρατηγική της πολιτικής εξουσίας, που αφορούν καίριους θεσμούς, όπως η παιδεία, η υγεία, η εργασία και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία συνέτειναν στη διαμόρφωση μιας αμόρφωτης νεολαίας για να μην μπορεί να αντιδράσει ποτέ, ανασφάλιστη, άνεργη, απελπισμένη, χωρίς μέλλον. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην εξαργύρωση της ιστορίας μας και στην παραποίησή της (συνωστισμός στο λιμάνι της Σμύρνης στη Μικρασιατική Καταστροφή του ’22, που μετά την εθνική κατακραυγή, έγινε διωγμός) στα σχολικά βιβλία.
Συνεχίζει καυτηριάζοντας όλες τις μορφές ρατσισμού, ως απόρροια μιας πολιτικής που έχασε το μέτρο, με ασθενείς τους ίδιους τους εκπροσώπους της, με όχημα τον αμοραλισμό στο μεγαλείο του, συνεργούς στην εξαπάτηση χιλιάδων ψηφοφόρων. Φάνηκε πόσο τον πόνεσε, αργά βέβαια, το χρεοκοπημένο όραμά του, τα διαψευσμένα όνειρα για δημοκρατία και η απώλεια της οικογενειακής στήριξης και της προσωπικής του πολιτικής φυσιογνωμίας, στο πλαίσιο πλήρους μετάλλαξής του σε φερέφωνο του κόμματος.
«Το πρόβλημα ξεκινά από τη στιγμή που η αξία του κοστουμιού ξεπερνά την αξία του ανθρώπου που το φορά», αναφωνεί ο βουλευτής.
Καστ ηθοποιών και ερμηνείες
Η ερμηνεία του Γεράσιμου Σκιαδαρέση βαθιά, εσωτερική, άμεση, σε βάζει μπροστά στον εαυτό σου, ευέλικτη, καθάρια, ρωμαλέα, εθνική φωνή, χωρίς τα τερτίπια των καπηλευόντων την παράδοσή μας. Ένας πολιτικός που έγινε πολίτης (στο θεατρικό σανίδι, μιας και στην πραγματική ζωή δεν ισχύει), μετά τη μεταστροφή του και αυτό, έστω και αργά, είναι σημαντικό. Έχει εξυψώσει τον πολύπλευρο αυτό ρόλο σε υπόδειγμα υποκριτικής. Είναι εύστοχος, καθηλωτικός, με σωστές δραματικές κορυφώσεις, χωρίς ίχνος ηθικοπλαστικότητας και τραβάει το θεατή στον πυρήνα του θεατρικού, αντιμέτωπο με τον καθρέφτη της συλλογικής ευθύνης.
Ενδιαφέρουσα η αναφερθείσα ρήση του Πλάτωνα «Όταν οι φιλόσοφοι βασιλέψουν και οι βασιλιάδες φιλοσοφήσουν, μόνο τότε θα ευτυχήσουν οι λαοί».
Έπαιξαν επίσης οι Μαγδαληνή Παλιούρα (πολύ καλή φρέσκια παρουσία), ο Κωνσταντίνος Μουταφτσής όπως πάντα ταλαντούχος και ο Τάσος Κονταράτος (πολύ καλός ως γιος του βουλευτή).
Συντελεστές
Κείμενο αξιολογότατο, κλασικό ως προς τον προβληματισμό του, σκηνοθεσία γειωμένη, τονίζει τη δραματική δομή του έργου και την τραγικότητα του πρωταγωνιστή. Ανέδειξε τη δυναμική του βιβλίου σε ύμνο ελευθερίας, ισοτιμίας και ισοπολιτείας του ανθρώπου παγκοσμίως, παρακαταθήκη στη νέα γενιά, γιατί το χρέος της προηγούμενης είναι επαχθές και επώδυνο, αφού βάζει ενέχυρο τα όνειρα και τις ελπίδες τους.
Λειτουργικό το σκηνικό της Πολυτίμης Μαχαίρα· η σύλληψη να επιλέξουν οι θεατές να καθίσουν στα έδρανα ως συνάδελφοι πολιτικοί ή να παρακολουθήσουν από τα θεωρεία ως αγανακτισμένοι πολίτες, εμπνευσμένη. Τα κοστούμια της ίδιας βοηθούν στο τελικό αποτέλεσμα. Οι φωτισμοί του Μανώλη Μπράτση «φώτισαν» καίρια τις πτυχές της μοίρας μιας ολόκληρης κοινωνίας. Η πρωτότυπη μουσική του Γιώργου Περού, δεμένη με το θέμα του έργου, το έντυσε τέλεια, διαμορφώνοντας κλίμα έντασης και συμπάθειας όπου κατ’ αναλογία χρειαζόταν. Τα αποσπάσματα των Μ. Χατζιδάκι και Μαν. Αναγνωστάκη διάνθισαν καθοριστικά τον ιστό του έργου με την ατμοσφαιρική μουσική υπόκρουση.
Κριτική παράστασης
Η δομή του θεατρικού και τα συστατικά του λόγου δεμένα μεταξύ τους παράγουν τέχνη, κάτι τόσο απαραίτητο στην ενδεή εποχή μας, τη λεγόμενη εποχή κρίσης.
Διαχρονικά τα λόγια του διανοητή και μαρξιστή φιλόσοφου Antonio Gramsci: «Η κρίση συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι το παλιό πεθαίνει και το καινούργιο δεν μπορεί να γεννηθεί· σ’ αυτό το μεσοδιάστημα εμφανίζονται τα πιο ποικίλα νοσηρά φαινόμενα».
Οφείλουμε να δούμε αυτή την υπέροχη θεατρική δουλειά, γιατί στηρίζεται σε βιβλίο νέου Έλληνα συγγραφέα, ο οποίος μιλά για την υποθήκευση της χώρας μας που βυθίζεται στην ξένη (και όχι μόνο) υποταγή και στο σκοτάδι.
