ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Βραδιές με Κουροσάβα, Τριφό, Λουμέτ και Κακογιάννη
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Για μια ακόμη βδομάδα το νέο προγραμμα ξεχωρίζει βασικά χάρη στις επανεκδόσεις: τη φορά αυτή με το αριστούργημα «Ο καταδικασμένος» του Ακίρα Κουροσάβα και το συναρπαστικό θρίλερ «Η νύφη φορούσε μαύρα» του Φρανσουά Τριφό. Στις επανεκδόσεις και το αστυνομικό θρίλερ «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» του Σίντνεϊ Λουμέτ και το ελληνοκυπριακό ντοκιμαντέρ «Αττίλας ‘74» του Μιχάλη Κακογιάννη.
Από τις νέες ταινίες, ξεχωρίζει πάνω απ’ όλα το ντοκιμαντέρ «Για χωρίς λόγους» του Σταύρου Ψυλλάκη. Προβάλλονται ακόμη, «Ο πύργος του Downton» του Μάικλ Ένγκλερ, μεταφορά στη μεγάλη οθόνη της γνωστής τηλεοπτικής σειράς, «Η έπαυλη με τα μυστικά», κοινωνικό δράμα του Πάμπλο Τραπέρο, η ταινία τρόμου «Είσαι έτοιμος» των Ματ Μπετινέλι-Όλπιν και Τάιλερ Γκίνες, και η δραματική κομεντί «Ένας αληθινός φίλος» του Γκέιλ Μανκούζο.
***** Ο καταδικασμένος
Ikiru. Ιαπωνία, 1952. Σκηνοθεσία: Ακίρα Κουροσάβα. Σενάριο: Σινόμπου Χασιμότο, Χίντεο Ογκούνι, Ακίρα Κουροσάβα. Ηθοποιοί: Τακάσι Σιμούρα, Νόμπουο Κανέκο, Κιόκο Σέκι. 143´
Η εικόνα του γερασμένου, μοναχικού άντρα, καθισμένου στην κούνια ενός παιδικού πάρκου που ο ίδιος κατάφερε να φτιάξει, ενώ πέφτει το χιόνι, περιμένοντας να πεθάνει, είναι από τις συγκλονιστικές εκείνες σκηνές που παρά τις δεκαετίες που πέρασαν από τότε που πρωτοείδα την εκπληκτική αυτή ταινία, έχουν παραμείνει ολοζώντανες στη μνήμη μου. Κι αυτό χάρη στον ελεγειακό (συγγενικό με τις καλύτερες ταινίες του Τζον Φορντ, σκηνοθέτη που θαύμαζε ο Κουροσάβα), όμορφο, δοσμένο με ανθρωπιά αλλά και κινηματογραφική φαντασία, τρόπο, με τον οποίο ο Ακίρα Κουροσάβα αφηγείται την ταινία του.
Μπορεί το όνομα του Κουροσάβα να το συνδέουμε πρώτα με τις εξαιρετικές ταινίες με σαμουράι που γύρισε στα πενήντα τόσα χρόνια της σκηνοθετικής του καριέρας («Ρασομόν», «Οι εφτά Σαμουράι», «Το κρυμμένο φρούριο», «Γιοζίμπο», «Καγκεμούσα»), παράλληλα όμως ο Κουροσάβα γύρισε και μια σειρά ταινιών με σύγχρονα, ανθρώπινα θέματα («Ζω στο φόβο», «Ο Κοκκινογένης», «Ντερσού Ουζαλά», «Dodeska-den», «Ραψωδία τον Αύγουστο», κ.ά.), ανάμεσα τους κι αυτό τον αξέχαστο, συγκινητικό, βουτηγμένο σε μια μουντή ατμόσφαιρα (έξοχη η μαυρόασπρη φωτογραφία του Σοτζίρο Μοτόκι), από την οποία δεν λείπει και κάποιο χιούμορ, συναρπαστικό από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό του, «Καταδικασμένο», που προβάλλεται τώρα σε επανέκδοση και που δίνει την ευκαιρία στο νεότερο κοινό να γνωρίζει και να απολαύσει ένα από τα πολλά αριστουργήματα ενός μεγάλου δημιουργού. Αλλά και στους παλιότερους να δουν και να ξαναδούν μια ταινία που κάθε φορά έχει κάτι να σου προσφέρει.
Αξέχαστος στην ταινία παραμένει ο Τακάσι Σιμούρα στο ρόλο ενός απλού, κακομοίρη δημοτικού υπαλλήλου, που περνάει μια αδιάφορη ζωή, ώσπου, η ανακάλυψη πως πρόκειται να πεθάνει από καρκίνο μέσα σε μερικούς μήνες, τον σπρώχνει να βάλει τα δυνατά του για να υλοποιήσει ένα σχέδιο του δήμου που θα μετατρέψει ένα σκουπιδότοπο σε παιδικό πάρκο, σχέδιο που τελικά δίνει νόημα στην κενή ζωή του.
**** Η νύφη φορούσε μαύρα
La mariee etait en noir. Γαλλία, 1067. Σκηνοθεσια: Φρανσουά Τριφό. Σενάριο: Φρανσουά Τριφό, Ζαν Λουί Ρισάρ. Ηθοποιοί: Ζαν Μορό, Κλοντ Ρις, Ζαν-Κλοντ Μπριαλί, Μισέλ Μπουκέ, Σαρλ Ντενέρ, Αλεξάνδρα Στιούαρτ. 107´
Δεν θα είναι η πρώτη φορά που ο Φρανσουά Τριφό στρέφεται στον Αμερικανό συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Κόρνελ Γούλριτς (ένα χρόνο αργότερα θα διασκευάσει το έργο του «Η σειρήνα του Μισισιπή»). Ο Χίτσκοκ δεν βρίσκεται και πολύ μακριά από αυτή την ταινία – ιδιαίτερα η «Μάρνι» -σκηνοθέτης που λάτρευε η νουβελ βαγκ, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως βιβλίο του Γούλριτς ήταν στη βάση της ταινίας του Χίτσκοκ «Σιωπηλός μάρτυς». Ο ίδιος μάλιστα ο Τριφό είχε πει πως με αυτή τη «Νύφη» προσπάθησε να συνδυάσει τις ταινίες του Χίτσκοκ (ας. Η ξεχνάμε πως του είχε πάρει μια μακροσκελή 50 ωρών συνέντευξη που κυκλοφόρησε σε βιβλίο) με εκείνες του Ζαν Ρενουάρ.
Αν η σχέση με τον Ρενουάρ είναι λιγοστή (ίσως στην απλότητα και μια κομψότητα με την οποία ο Τριφό αφηγείται την ιστορία του), ο Χίτσκοκ όμως είναι πολύ έντονα παρών τόσο στο σασπένς όσο και στο χιούμορ: από την αρχική δολοφονία του γαμπρού, έξω από την εκκλησία, μπροστά στα μάτια της νύφης, η οποία, στη συνέχεια, βάζει μπροστά ένα σατανικό σχέδιο εκδίκησης (εξοχή στο ρόλο η Ζαν Μορό), μέχρι τους διάφορους τρόπους με τους οποίους αυτή εκδικείται τους πέντε ανθρώπους που θεωρεί υπεύθυνους για τη δολοφονία του συζύγου (σπρώχνοντας τον ένα από το μπαλκόνι, δηλητηριάζοντας έναν άλλο, κλπ. Κλπ.). Η ταινία είναι γεμάτη με σκηνές που θυμίζουν πολύ τον Χίτσκοκ, το φινάλε πάντως της ταινίας έχει την έκπληξη, την ομορφιά και τη δύναμη που συναντάμε στα καλύτερα φιλμ του «μετρ».
*** Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές
Murder on the Orient Express. Βρετανία, 1974. Σκηνοθεσία: Σίντνεϊ Λουμέτ. Σενάριο: Πολ Ντεν, Άντονι Σάφερ. Ηθοποιοί: Άλμπερτ Φίνεϊ, Λόρεν Μπακόλ, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Μάρτιν Μπάλσαμ, Ζακελίν Μπισέλ, Ζαν-Πιερ Κασέλ, Σον Κόνερι, Τζον Γκίλγκουντ, Άντονι Πέρκινς, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ, Μάικλ Γιόρκ. 131´
Από τα κλασικά αστυνομικά μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι, τα γνωστά ως «whodoneit» (ποιος διέπραξε δηλαδή το φόνο;), με το τρένο γεμάτο υπόπτους (ένας κατάλογος διάσημων Αμερικανών και Βρετανών ηθοποιών) για το μυστηριώδη φόνο στο Οριάν Εξπρές , που διασχίζει την Ευρώπη (από Κωνσταντινούπολη στο Καλέ) στη δεκαετία του ‘30. Πολύ πριν το τέλος αναγνωρίζεις το δολοφόνο, ο Λουμέτ όμως φτιάχνει ένα ωραίο ταξίδι πρώτης θέσης, με τον Ηρακλή Πουαρό του Άλμπερτ Φίνεϊ να μας οδηγεί μέσα από τις ατέλειωτες έρευνες και ανακρίσεις του ως το τελικό φινάλε. Στις ερμηνείες που ξεχωρίζουν, και εκείνη του Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ στο ρόλο ενός εκατομμυριούχου.
Αττίλας ‘74 – ο βιασμός της Κύπρου
Κύπρος/Ελλάδα, 1075. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μιχάλης Κακογιάννης. Φωτογραφία: Σάκης Μανιάτης. Μουσική: Μιχάλης Χριστοδουλίδης. 101´
Την τουρκική εισβολή στη Κύπρο, μ τη δικαιολογία της επαναφοράς της ειρηνικής διαβίωσης ανάμεσα στις δυο κοινότητες, των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκύπριων, εισβολή που έχει μετατραπεί σε παράνομη (παρά τις αντίθετες αποφάσεις και διακηρύξεις από τους διεθνείς οργανισμούς) κατοχή του ενός τρίτου του νησιού από την Τουρκία, κατέγραψε στο συγκλονιστικό αυτό ντοκιμαντέρ του ο Κύπριος σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης.
Ο Κακογιάννης, που τότε βρισκόταν στο Λονδίνο, αποφάσισε, ένα μήνα μετά την εισβολή να κατέβει στο νησί και να καταγράψει όλοι όσα συνέβαιναν. Με μια μεγάλη συνέντευξη με τον Πρόεδρο της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο (που εξηγεί λεπτομερώς το ρόλο της χούντας στη μυστική αποστολή του στρατηγού Γρίβα και τη δημιουργία της ΕΟΚΑ Β για διχοτόμηση του νησιού καθώς και την προσπάθεια δολοφονίας του), καθώς και με πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στο πραξικόπημα και την εισβολή (τον Νίκο Σαμψών και μέλη της ΕΟΚΑ Β), με σκηνές από τις άθλιες συνθήκες στα προσφυγικά στρατόπεδα και συγκλονιστικές μαρτυρίες από απλούς στρατιώτες και ανθρώπους που εκπατρίστηκαν βίαια από τα τουρκικά στρατεύματα, ο Κακογιάννης δίνει μια αρκετά αποκαλυπτική (μαζί και του βρόμικου ρόλου των Αμερικανών) εικόνα της κυπριακής τραγωδίας, που με τη βοήθεια των Βρετανών και των Αμερικανών έδωσε απαράδεκτες εξουσίες (και το ίδιο απαράδεκτες απαιτήσεις στην Τουρκία). Ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ που, εκτός από τις αίθουσες, αξίζει να προβάλλεται και από τις τηλεοράσεις και στα σχολεία.
** 1/2 – Για χωρίς λόγους
Ελλάδα, 2019. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία-σενάριο: Σταύρος Ψυλλάκης.
Στον γνωστό μουσικό, αντισυμβατικό στοχαστή και συγγραφέα με αρχαιοελληνική παιδεία, Γιώργο Μανιάτη, που πέθανε πέρσι σε ηλικία 59 χρονών, στρέφεται τη φορά αυτή ο ντοκομαντερίστας Σταύρος Ψυλλάκης («Μεταξά: ακούγοντας το χρόνο», «Ολυμπία», «Άλλος δρόμος δεν υπήρχε»). Εκτός από ένα ενδιαφέρον αρχειακό υλικό, ο σκηνοθέτης πολύ σωστά επέλεξε να εστιάσει την καμερά του στον ίδιο τον Μανιάτη, ο οποίος αφηγείται με ειλικρίνεια και θάρρος την αρκετά πλούσια σε περιπέτειες ζωή του: από την ένταξη του στη Λεγεώνα των Ξένων μέχρι το ενδιαφέρον και την ενασχόληση του με το ρεμπέτικο, χωρίς να παραλείψει τον εθισμό του στο αλκοόλ. Μια εκ βαθέων αποκαλυπτική εξομολόγηση, σε μια ταινία που της αξίζει μια όσο πιο πλατιά διανομή.
