Της Ζωής Τόλη
Στη Μικρή Σκηνή στο θέατρο Άλμα, είδαμε σε πρώτη παγκόσμια παρουσίαση την αυτοβιογραφική νουβέλα του Αύγουστου Στρίντμπεργκ, «Η αποθέωση της τρέλας».
Το έργο γράφτηκε σε πρώτο πρόσωπο, στη γαλλική γλώσσα, λόγω του προκλητικού του περιεχομένου, με πρωτότυπο τίτλο «Le plaidoyer d’ un fou».
Σκηνοθεσία / διασκευή και επιμέλεια φωτισμού Κωνσταντίνος Χατζής, μετάφραση Αντώνης Γαλέος και παραγωγή 5η εποχή, The Art Project. Επιμέλεια κίνησης Χριστίνα Βασιλοπούλου και εγκατάσταση σκηνικού Λία Ασβεστά.
Το μονόλογο ερμηνεύει ο ταλαντούχος Γιώργος Παπαπαύλου που κυριολεκτικά συγκινεί και ενθουσιάζει το κοινό με την εντελέστατη σκηνική του παρουσία.
Μια ιστορία για τις ανθρώπινες σχέσεις, τον έρωτα, την ανάγκη κυριαρχίας ανάμεσα στα δύο φύλα, το νόημα της αγάπης, το θεσμό του γάμου, την άποψη του άντρα σχετικά με την εικόνα της γυναίκας και το σεξ ως μία άγρια διαμάχη ακατανίκητου πόθου.
Μέσα από την αφήγηση του πρωταγωνιστή Άξελ, διαφαίνεται η εξουσία του απόλυτου έρωτα και οι μη αναστρέψιμες επιπτώσεις του στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο Στρίντμπεργκ δηλώνει ολοκάθαρα με αυτή τη νουβέλα, τις δύο αντιτιθέμενες πλευρές του έρωτα, την άγια και τη δαιμονική. Το κοινό αντιλαμβάνεται άμεσα τις ψυχικές και πνευματικές αναστατώσεις που ακολουθούν και παράγουν κλίμα σύγχυσης και αδημονίας. Όλο αυτό το σκηνικό συνεπάγεται μια συνθήκη αυτοσυνειδησίας του ήρωα, μέσα από πολλές περιπέτειες αμφισβητήσεων, παλινωδιών, σκανδάλων και απορρίψεων.
Ιδιαίτερη κίνηση, λόγος και έκφραση σηματοδοτούν τη ρέουσα διήγηση και τη ραγδαία δράση του Άξελ, που με πόνο διηγείται τα βάσανά του σχετικά με τον πρώτο του ταραχώδη γάμο. Περιγράφεται με μελανά χρώματα η σχέση του με τη βαρώνη Σίρι φον Έσσεν, με φωτεινά η εξέλιξή του απο βιβλιοθηκάριος σε πετυχημένο συγγραφέα και πώς διακρίθηκε ως εισηγητής του νατουραλισμού.
Βήμα βήμα στοιχειοθετείται η συναισθηματική κλιμάκωση με τη σκηνοθετική γεωμετρία να εδραιώνει τη δραματικότητα του θεματικού καμβά.
Ως κέντρο βάρους «ηχογραφείται» η εξάρτηση απο το άλλο άτομο και η απώλεια του εαυτού, όταν προβάλλεται στο αντικείμενο του έρωτα μία ιδανική εικόνα, καθ´ όλα εξωπραγματική. Και βέβαια αυτή η εξάρτηση δείχνει την έκταση του ελλείμματος της οντολογικής δομής του νεαρού συγγραφέα, με τη μειωμένη αυτοεκτίμηση.
Ο ήρωας γεύεται έναν αδυσώπητο και άστοργο έρωτα, όπως ο ίδιος μας πληροφορεί και καθώς είναι στερημένος από μητρική αγάπη και κακοποιημένος από τη μητριά του, σχηματίζει κάκιστη γνώμη για τις γυναίκες. Θεωρεί πως ενώ παρουσιάζονται ως «παναγίες», είναι αρπακτικά με αιχμηρά νύχια.
Χαρακτήρας παράφορος, υπερευαίσθητος, αντιδραστικός, ενίοτε μισογύνης, ψάχνει απεγνωσμένα συναισθηματική ασφάλεια και ισορροπία.
Αυτή η καθοριστική για ζωή, ανάγκη του, αναζητείται μέσα από αναγνώριση και αγάπη σε ένα κόσμο που αλλάζει, με το γυναικείο κίνημα να αρθρώνει λόγο περί ισότητας.
Ο Κωνσταντίνος Χατζής υπογραμμίζει το ψυχαναλυτικό στίγμα του συγγράμματος και καταγράφει λεπτομερώς την υπαρξιακή αγωνία του συγγραφέα. Φωτίζει τις εμμονές, την απαισιοδοξία, τις εκρήξεις θυμού, την κυκλοθυμία και το φλερτ με την τρέλα.
Διαχειρίζεται με ανατρεπτικό τρόπο το λιτό, αλλά ευφάνταστο σκηνικό, που ως ζωντανό θεατρικό εργαλείο «ερμηνεύει» το έργο μαζί με τον πρωταγωνιστή.
Ο Γιώργος Παπαπαύλου, αναλαμβάνει να υποδυθεί τον Αύγουστο Στρίντμπεργκ, σε ένα ρόλο πολυεπίπεδο και απαιτητικό, για μια προσωπικότητα εκρηκτική, μετρ στην ανάλυση της ψυχολογικής ιδιοσυστασίας του ανθρώπινου χαρακτήρα. Ο αξιόλογος ηθοποιός, αφοσιωμένος στο ερμηνευτικό του κέντρο, φυσικός, σκηνικά άρτιος, άλλοτε λυρικός και άλλοτε ωμός, δεν παίζει μόνο καταπληκτικά, επελαύνει. Κυριαρχεί στο σανίδι, κάνει συμμέτοχο το θεατή στην πράξη και πληρώνει, ως Άξελ,τις επιλογές του με το κόστος της επικείμενης κατάρρευσής του.
Με ατόφια πνευματικότητα και υποκριτική ικμάδα αποδίδει στον ήρωά του τραγικό μέγεθος. Αποτυπώνει τη δραματική πορεία του προς την αυτογνωσία, λεπτομερειακά, μέσα από διαδρομές ανασφάλειας, πάθους, εξάρτησης και απελπισίας.
«Η αποθέωση της τρέλας», μια θεατρική δουλειά που οδηγεί το θεατή να επικοινωνήσει με την εναργή νατουραλιστική γραφή του Στρίντμπεργκ. Μια γραφή αιχμηρή σαν μαχαίρι που με ακραίο ρεαλισμό και εξπρεσιονιστικές δόσεις σχηματίζει το πορτραίτο των διαταραγμένων σχέσεων του δίπολου άντρα-γυναίκας.
Όπως σημειώνει ο Άγγελος Τερζάκης ο Σουηδός δραματουργός είχε συνειδητοποιήσει όσο κανένας άλλος, το δραματικό, το σχεδόν μοιραίο βάρος του θηλυκού στοιχείου μέσα στη ζωή. Η γυναίκα ασκεί πάνω του μια αλλόκοτη και αντιφατική έλξη. Έβλεπε την πάλη ανάμεσα στα δύο φύλα ως μία στοιχειακή αναμέτρηση, που παίρνει διαστάσεις φυσικού νόμου.
«Η αποθέωση της τρέλας», με φρέσκια μετάφραση, ευέλικτη σκηνοθετική γραμμή, αυθεντική ερμηνεία, εναρμονισμένη με το θέμα κίνηση και καινοτόμο σκηνικό, είναι ένας πολυσύνθετος μονόλογος, μία επώδυνη επιδίωξη ευτυχίας, ένας συνεχής αγώνας προσωπικής καταξίωσης.
