Του Νίκου Μιχαλόπουλου
Εδώ και αρκετό διάστημα, ο Τύπος ασχολείται με το κτιστό περιβάλλον, σε όλες τις μορφές του και σε όλη την έκτασή του τόπου, κυρίως στις μεγάλες πόλεις, αλλά και στις παράκτιες περιοχές, ειδικά στα νησιά και στις εκτός σχεδίου περιοχές. Ψηλά κτίρια, κατά παρέκκλιση δόμηση, νέες εγκύκλιοι, μη σεβασμός μνημείων όπως η Ακρόπολη, υπόσκαφα πέραν κάθε ορίου εντός και κυρίως εκτός σχεδίου, δημιουργούν μια αίσθηση, ότι όλα πια επιτρέπονται και μάλιστα αυτά υποτίθεται ότι κατασκευάζονται με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, στα πλαίσια κάποιας … πράσινης ανάπτυξης!
Ο παραλληλισμός με τη Χούντα του Παπαδόπουλου – Παττακού (μην ξεχνάτε τον Παττακό με το μυστρί του) της σύγχρονης περιόδου των κυβερνήσεων Αλ. Τσίπρα και Κυρ. Μητσοτάκη ίσως φαίνεται υπερβολικός, αλλά με την επισήμανση ότι μιλάμε για την περιβαλλοντική πολιτική και ειδικά για το ΚΤΙΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, σας βεβαιώ, όπως θα διαπιστώσετε παρακάτω, δεν είναι καθόλου υπερβολικός. Θα μπορούσα να πω ότι αυτοί είναι σαν να αντιγράφουν την Στρατιωτική Δικτατορία.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
- Αύξηση του Συντελεστή Δόμησης (Σ.Δ.) και του ύψους των κτιρίων
Η Χούντα του Παπαδόπουλου με ένα διάταγμα, το περίφημο διάταγμα της «Προσαύξησης Υψών», αύξησε τους επιτρεπόμενους ορόφους των κτιρίων από 1 έως 3 ορόφους, π.χ. στο λεκανοπέδιο των Αθηνών από δυο (2) ορόφους, το έκανε τρεις (3), δίνοντας αύξηση δόμησης κατά 50%. Τότε τα διατάγματα πρόβλεπαν επιτρεπόμενο αριθμό ορόφων των κτιρίων ανά περιοχή π.χ. 4 όροφοι, ενώ τώρα δίνεται κάποιος Σ.Δ. και κάποιο ανώτατο ύψος και εσύ – ο ιδιοκτήτης – μέσα σε αυτά τα πλαίσια εξαντλείς τον Σ.Δ. όπως νομίζεις.
Εδώ με διάφορους Νόμους και διατάγματα – ο οικοδομικός κανονισμός έχει τροποποιηθεί πάνω από 25 φορές και μάλιστα με άρθρα ‘’χωμένα’’ μέσα σε άσχετους νόμους (μέχρι και νόμους για τον covid π.χ. ΠΝΠ – COVID 19 (ΦΕΚ 75Α/30-3-2020)) με κύριο χαρακτηριστικό την συνεχή προσαύξηση των μεγεθών, ή φωτογραφικά άρθρα για διάφορες περιπτώσεις, τα περισσότερα με πρόσχημα το περιβάλλον και την οικολογία.
Έτσι εξαιρέθηκαν τα κλιμακοστάσια των κτιρίων από την επιτρεπόμενη δόμηση, αυξήθηκαν τα πατάρια και επεκτάθηκαν όχι μόνο στα ισόγεια καταστήματα, αλλά και σε όλους τους ορόφους των κτιρίων, οι σοφίτες (πάνω από το επιτρεπόμενο ύψος), γελοιοποιήθηκε το πράσινο με τοποθέτηση 50εκ χώμα σε μια ζαρντινιέρα σε ταράτσες και μπαλκόνια. Χαρακτήρισαν τις πισίνες, πράσινο (!), ενώ οι ‘’πράσινες’’ κατασκευές υλοποιούνται πλέον ΠΑΝΩ από τα επιτρεπόμενα ύψη. Ξαναγυρνάμε στις κατοικίες – υπόγεια και τα cours anglaise. Φτάσαμε με Σ.Δ. π.χ. 100τμ να χτίζουμε ακόμα και πάνω από 200τμ.
(Σ.Δ. είναι ο αριθμός, ο οποίος πολλαπλασιαζόμενος με το εμβαδόν του οικοπέδου δίνει το μέγεθος του κτιρίου που μπορεί να κατασκευαστεί)
- Εκτός σχεδίου Δόμηση
Η Χούντα του 1967, επέτρεψε την εκτός σχεδίου δόμηση με την ανακάλυψη των λυόμενων κατασκευών, που υποτίθεται ήταν προσωρινές και μπορούσαν να αποσυρθούν. Κατέστρεψε οριστικά το περιβάλλον της Αττικής, της Θεσσαλονίκης αλλά και πολλών νησιών (π.χ. Σαλαμίνα, Πόρος). Ακόμα πληρώνουμε τις παρεμβάσεις του Γ. Παπαδόπουλου.
Κάποιο τέλος προσπάθησε να βάλει ο Α. Τρίτσης με το νόμο για την ένταξη των εκτός σχεδίου περιοχών, βάσει πολεοδομικού σχεδιασμού και υποτίθεται οριστική επίλυση του προβλήματος των αυθαιρέτων, αλλά όλα αυτά έμειναν στη μέση (Ν.1337/83).
Η χαρά των εργολάβων στην επαρχία και τα νησιά. Καταντήσαμε η εκτός σχεδίου δόμηση να είναι μεγαλύτερη από την εντός σχεδίου. Το ποσοστό κάλυψης φτάνει σε ορισμένα μέρη και το 70% ενώ στα εντός σχεδίου το 60%. Η μαγική λέξη είναι υπόσκαφο, ενώ πλέον εμφανίστηκε ο όρος οριζόντια ή ξαπλωμένη πολυκατοικία!!
Υπόσκαφο … και πάσης Ελλάδος
Εδώ έχουμε πλήρη γελοιοποίηση της λέξης περιβάλλον, όπου το ‘’φαίνεται’’ έχει κατατροπώσει το ‘’είναι’’. Χτίζεις ότι θέλεις, βάζεις από πάνω 40-50εκ χώμα και τελείωσες. Είσαι ωραίος και περιβαλλοντικά πρωτοπόρος.
Εάν μάλιστα , λάβετε υπόψιν σας ότι το 50% της πισίνας, θεωρείται πράσινο, (βλέπετε ότι έχει ληφθεί πρόνοια, να μην μειώνει η πισίνα το προβλεπόμενο τσιμεντάρισμα του οικοπέδου για αυτοκίνητα, τραπέζια και ξαπλώστρες κλπ.) διαπιστώνουμε ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει τελείως.
- Ανάπτυξη = Τουρισμός (πάσης φύσεως)
Τότε, ο τουρισμός είχε αναχθεί σε βασικό μοχλό ανάπτυξης και είχε γίνει σχεδόν μονόδρομος. Κυριολεκτικά δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Παρεκκλίσεις παντού για όλα, ακόμα και σε παραλίες και αιγιαλούς. Όλα στο βωμό της ‘’ανάπτυξης’’. Δεν υπήρχε ξενοδοχείο που να έγινε χωρίς παρέκκλιση και μάλιστα εξόφθαλμα.
Τα ίδια γίνονται και τώρα! Το πλάτος των αιγιαλών μικραίνει, ύψη και κάλυψη αυξάνονται – βλέπε υπόσκαφα – όλες οι ‘’επενδύσεις’’ γίνονται με τη συνοδεία παρεκκλίσεων, πολλές φορές εξωφρενικών. Παράλληλα, κτίρια που έχουν κτιστεί με παρέκκλιση π.χ. Χίλτον, που έγινε με παρέκκλιση για ξενοδοχείο, (υπέρβαση ύψους, ελεύθερη δόμηση), τώρα επιδέχονται μερική αλλαγή χρήσης σε κατοικία, που οδηγεί σε Υπέρβαση Συντελεστή Δόμησης για αυτή την χρήση. Στο πνεύμα αυτό – δώστε τα ΟΛΑ – έγινε και η γελοιότητα με την παρέκκλιση στο ύψος για το ξενοδοχείο της COCO MAT, δίπλα στην Ακρόπολη. Και μετά ξαφνικά ξυπνήσαμε και είπαμε: Πω πω τι έγινε; Τι έγινε δηλαδή; Ότι γίνεται παντού, απλά τώρα το παρακάναμε. Βέβαια ταυτόχρονα ανακαλύψαμε και πόσο γελοίοι είμαστε. Ενώ υπάρχει διάταγμα π.χ. για την προστασία του Λόφου του Στρέφη, δεν υπάρχει διάταγμα για την προστασία του Λόφου της Ακρόπολης (Υπάρχει μόνο το διάταγμα του Α. Τρίτση για την Πλάκα) Χάος!
- Κάνε και εσύ ένα αυθαίρετο: Μπορείς! (και αν δεν το κάνεις είσαι ηλίθιος!!)
Υποτίθεται με το Ν. 1337/1983 (Νόμος Τρίτση) λύθηκε το πρόβλημα και των αυθαιρέτων (ΤΕΡΜΑ ΤΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ) με την οργανωμένη ανάπτυξη των οικισμών αλλά και μπήκε τέλος στην εκτός σχεδίου δόμηση. Υποτίθεται θα γίνονταν αναπτυξιακά και χωροταξικά σχέδια και με την ολοκλήρωση αυτών ΟΛΟΙ θα ξέραμε που θα χτίζαμε, πού ήταν τα δάση, πού η γεωργική γη, πού τα ξενοδοχεία, πού οι παραλίες κλπ. Αμ δε!! Όλα αυτά διακτινίστηκαν στο μέλλον και μαζί με αυτά ξεκίνησαν οι παρατάσεις στις νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων (κάποιες ονομάστηκαν εξαιρέσεις από την κατεδάφιση, κάποιες προσωρινές, κάποιες κάπως αλλιώς).
Η ουσία είναι ότι εν τέλει ψηφίστηκε ο Ν. 4495/2017 (Έλεγχος και προστασία του Δομημένου Περιβάλλοντος, τον είπανε) και πορευόμαστε πλέον με αυτόν. Αυτός ο Νόμος έχει τροποποιηθεί ΤΡΙΑΝΤΑΟΚΤΩ (38) ΦΟΡΕΣ!!! και κάθε τροποποίηση σπρώχνει και τις τελικές ημερομηνίες νομιμοποίησης των αυθαιρέτων προς τα μπροστά, προσθέτοντας συνεχώς και νέες υποκατηγορίες (!!). Τη τελευταία τροποποίηση την άφησα το 2020 αλλά δεν σας δίνω και όρκο, ότι ήταν η τελευταία, μπορεί να έχασα κάποια. Το ενδιαφέρον είναι πως για την άμεση εξυπηρέτηση κάποιων συμφερόντων – επενδύσεις τις ονομάζουν – δεν τα μαζεύουν όλα ώστε να τα εμφανίσουν στη Βουλή μια φορά, αλλά τα ψηφίζουν με δόσεις έτσι π.χ. το 2021 ο Νόμος τροποποιήθηκε ΔΕΚΑ (10) ΦΟΡΕΣ!!! Αν αυτό το συνδυάσουμε με τις ‘’αντιδράσεις’’ των ‘’τοπικών κοινωνιών’’ π.χ. σε κάποιες προσπάθειες κατεδάφισης αυθαιρέτων, τότε ο κύκλος κλείνει. Άντε και εις ανώτερα!
- Οικοδομικές Άδειες- Ευθύνες μηχανικού και ιδιοκτήτη
Επί Χούντας, για να ‘’διευκολύνουν’’ την ανοικοδόμηση και να ‘’χτυπήσουν’’ την γραφειοκρατία, εφηύραν την έκδοση των οικοδομικών αδειών, άνευ ελέγχων, με ευθύνη του ίδιου του μηχανικού και του ιδιοκτήτη (για τα στοιχεία του οικοπέδου). Δηλαδή όχι με τον μέχρι τότε τρόπο έκδοσης αδειών, κατόπιν υποβολής φακέλου στην πολεοδομική υπηρεσία και ελέγχου αυτών των συμβολαίων και όλων των απαιτούμενων μελετών και πολλές φορές κατόπιν αυτοψίας της υπηρεσίας.
Έτσι υπέβαλλαν ένα φάκελο, έλεγχαν μόνο την πληρότητα, χωρίς κανέναν ουσιαστικό έλεγχο και εξέδιδαν οι υπηρεσίες την άδεια οικοδομής ΑΜΕΣΩΣ. Σήμερα αφού αρχίσαμε το ‘’μαγείρεμα’’ με την εφεύρεση άλλου τύπου αδειών (π.χ. άδεια μικρής κλίμακας, ενημέρωση, 24ωρη, κλπ) πλέον συζητείται η εφαρμογή του ίδιου μέτρου. Η άδεια να βγαίνει με περιορισμένο έλεγχο, προέλεγχο του Διαγράμματος Κάλυψης ή και χωρίς καθόλου έλεγχο.
Το τι πάρτυ έγινε τότε δεν περιγράφεται! Χτίστηκαν ακόμα και παραπάνω όροφοι, κτίριο στους δρόμους, με άδεια π.χ. για 100τμ ανά όροφο χτίζονταν 150τμ χωρίς κανέναν έλεγχο, ευθύνη και επιπτώσεις. Το πρόσφατο δυστύχημα στον Πειραιά, με το θάνατο του αστυνομικού, μας δίνει μια μικρή εικόνα του μέλλοντος.
- Ο…ρόλος του ΤΕΕ και του Προέδρου του
Η ηγεσία των μηχανικών, συγκεκριμένα το Τεχνικό Επιμελητήριο – ΤΕΕ – αλλά και οι Σύλλογοι Αρχιτεκτόνων, Πολ. Μηχανικών, απείχαν από κάθε κριτική, ασχολούμενοι κατά τα άλλα για ‘’πάσαν νόσον και μαλακίαν’’. Έτσι αφού στην αρχή αντέδρασαν οι chic περιοχές των Αθηνών, Ψυχικού – Φιλοθέης κλπ τότε ΟΛΟΙ θεώρησαν ότι αυτοί πρέπει να εξαιρεθούν από τα κίνητρα του Νόμου. (Είπαμε ναι στην ‘’ανάπτυξη’’ αλλά όχι και δίπλα στην πόρτα μας.) Ακολούθησαν αντιδράσεις διαφόρων προσώπων και φορέων, που ξαφνικά είδαν δίπλα τους να ξεφυτρώνουν τερατώδη κτίρια και όχι αντίστοιχα των υπαρχόντων και ακολούθησαν και φορείς από νησιά, που είδαν να φυτρώνουν ‘’οριζόντιες πολυκατοικίες’’ κτίρια πάνω στο κύμα, (είχε προηγηθεί και το ρεζίλι του ξενοδοχείου στην Ακρόπολη) και μοιραία φτάσαμε στην απόφαση του ΣτΕ.
Είναι όμως εξοργιστικό, το ΤΕΕ να έρχεται και να διαμαρτύρεται στην προσπάθεια περιορισμού όλων αυτών, δηλαδή να έρχεται όχι σαν εκπρόσωπος των επιστημόνων μηχανικών – κατ’ εξοχήν υποτίθεται αρμοδίων για το κτιστό περιβάλλον – αλλά των φορέων της ‘’ανάπτυξης’’, δηλαδή όλων όσων κερδοσκοπούν με την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Κρίμα για τον κ. Στασινό, αλλά και για όλους όσους σιωπούν σήμερα.
Σημείωση: Δημοσιεύτηκε η υπ’ αρίθμ. Α293/2024 Απόφαση του ΣτΕ πάνω στην προσφυγή του Δήμου Αλίμου. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των φορέων και τότε θα επανέλθουμε. Και αν αυτό το άρθρο σας φαίνεται ασαφές ή μπερδεμένο, λίγο υπομονή! Έρχεται το χάος!
Αθήνα, 19/4/2024. Νίκος Μιχαλόπουλος, Αρχιτέκτονας
