Η νέα ταινία «Lines» του Βασίλη Μαζωμένου, με θέμα τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα της κρίσης, μόλις προβλήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο φεστιβάλ Black Nights στο Ταλίν της Εσθονίας. Ζητήσαμε από το σκηνοθέτη να μας περιγράψει την εμπειρία του εκεί, με τα δικά του λόγια.
Tου Βασίλη Μαζωμένου
Πριν λίγες μέρες βρέθηκα στην πρωτεύουσα της Εσθονίας για την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας μου «Γραμμές». Η ταινία, όπως έχει ήδη γνωστό, αφορά στο πως έχει επιδράσει η κρίση πάνω στο ψυχισμό των Ελλήνων και αφορμή της αποτέλεσαν οι πολλές αυτοκτονίες που τάραξαν την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια.
Έχει ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς σε μια χώρα του Βορρά, με τελείως διαφορετική ιστορία, η οποία προσπαθεί και μάλλον πετυχαίνει να κάνει μεγάλα βήματα σε πολλούς τομείς, τους ανθρώπους να βλέπουν το «ελληνικό πρόβλημα» ως γνώριμη κατάσταση στο δικό τους παρελθόν, αλλά και ως ενδεχόμενο εφιάλτη στο μέλλον τους.
Οι Εσθονοί εισέπραξαν την κατάσταση μας, μέσω της ταινίας, σαν ένα Ευρωπαϊκό και Δυτικό περισσότερο και λιγότερο ως ένα καθαρά ελληνικό πρόβλημα. Μίλησαν ευθέως για αυτό που έρχεται παντού σαν χιονοστιβάδα, αν και αυτό που γίνεται εκεί τώρα, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που γίνεται εδώ. Σαν άνθρωποι που έχουν βγει από το σταλινισμό και θέλουν να ξεχάσουν τη λογική της εξίσωσης, αναρωτιούνται τι είναι αυτό που θα τραβήξει την Ευρώπη σε μια λογική άλλου τύπου, που δεν θα αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι σαν αριθμοί και οικονομικές μονάδες.
Συνάντησα πολλούς νέους ανθρώπους και στις προβολές και στις επαφές που είχα. Αγαπούν τον κινηματογράφο, τις τέχνες, διαβάζουν… Ρουφούν κάθε στιγμή. Είναι ερωτικοί και ας βιώνουν κρύους χειμώνες. Έχουν και κάτι άλλο. Συνεργάζονται. Βοηθούν ο ένας τον άλλο. Δεν σαμποτάρουν την επιτυχία του άλλου. Προσπαθούν να μάθουν από αυτή.
Είναι όλα ρόδινα; Φυσικά και όχι. Υπάρχει κίνδυνος όλη αυτή η ανάπτυξη να είναι μια φούσκα, παρόμοια με τη δική μας και να σκάσει; Φυσικά και ναι. Μέχρι τότε όμως δουλεύουν, κάνοντας όνειρα σε πολλού τομείς. Χτίζουν άλλα κοινωνικά μοντέλα, χωρίς να κολλάνε συμπλεγματικά στο παρελθόν. Οι νέοι στα πόστα παντού δίνουν τη μάχη της ζωής με πάθος που δεν προσομοιάζει σε βόρειους.
Ούτε που συγκράτησα το όνομα της Προέδρου (ναι γυναίκα πρόεδρος ούτε πενήντα χρόνων). Ούτε του υπουργού Πολιτισμού. Αλλά είδα και άκουσα ανθρώπους που δεν μιλούσαν ξύλινα ούτε έταζαν πράγματα. Βίωσα ένα από τα δέκα – δώδεκα μεγαλύτερα φεστιβάλ του πλανήτη, να βρίσκεται σε μια μικρή χώρα του βορρά, που πριν μερικά χρόνια ήταν σοβιετική επαρχία και να επιχειρεί ένα άλμα προς τα μπροστά, με εργασία, ρίσκο και φαντασία.
Αναρωτήθηκαν για τους νεοναζί της πατρίδας μου. «Πώς γίνεται;», με ρωτούσαν έκπληκτοι. «Στην Ελλάδα νεοναζί;». Όταν τους ρώτησα αν έχουν και κείνοι παρόμοιους, μου απάντησαν ότι υπάρχουν καμιά διακοσαριά άτομα, μαζεμένα κυρίως στο Τάρτου, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη τους, αλλά μάλλον πρόκειται για κάποιους γραφικούς ξενοφοβικούς που ξεσπούν κυρίως στους ρωσόφωνους που ξέμειναν μεταξύ των δυο κόσμων: του σύγχρονου που δεν μπορούν να ενταχθούν και του παλιού που έχει πεθάνει.
Το καλύτερο για το τέλος. Επισκεφτήκαμε ένα πρώην σοβιετικό κτήριο (industrial αρχιτεκτονική) και αναρωτήθηκα τι υπήρχε από πίσω που έμοιαζε με ηλεκτρικό σταθμό. «Εδώ γύρισε ο Ταρκόφσκι, στο Στάλκερ, τις σκηνές με τη φυγή των ηρώων με το βαγονέτο». Τελικά όλα συνδέονται, σκέφτηκα. Και αυτοί οι ήρωες την ελπίδα ζητούσαν και οι δικοί μου το ίδιο.
Στο Ταλίν η κρίση μοιάζει να αποκτά πιο ψυχρά χρώματα και αυτά όχι λόγω του κρύου. Από το αεροπλάνο μοιάζει η Ευρώπη συννεφιασμένη. «Λογικό», μου λέει ο Λάμπρος, «έχουμε χειμώνα». Φυσικά. Χειμώνας παντού και σύννεφα…
