Της Νινέττας Κοντράρου–Ρασσιά
Ένα προϊστορικό ζευγάρι, μια γυναίκα κι ένας άντρας με τα χέρια σταυρωμένα στη μέση, σε υποδέχεται. Ακολουθεί μια ευτραφής νησιώτισσα καθισμένη οκλαδόν, άλλη εγκυμονούσα, μια τρίτη λεχώνα με τις ζάρες ακόμη στην κοιλιά, μια μάνα με το παιδί της, άνθρωποι πλούσιοι και φτωχοί, άρχοντες και λαϊκοί που ζούσαν σε μια προηγμένη κοινωνία κάποιες χιλιάδες χρόνια πριν στις Κυκλάδες.
Καθώς δεν έχει βρεθεί κάποιο γραπτό τεκμήριο που να αποτυπώνει την καθημερινή ζωή της μακρινής εκείνης εποχής, αποφάσισαν το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και ο διευθυντής του καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης να γιορτάσουν τα 30 χρόνια του μουσείου με μια έκθεση που δείχνει μέσα από 300 έργα την «Κυκλαδική Κοινωνία 5.000 χρόνια πριν».
Σε ένα σκοτεινό περιβάλλον αστράφτουν στις γυάλινες φωτεινές βιτρίνες τους όλων των ειδών και μεγεθών ειδώλια τοποθετημένα έτσι που να σου προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή πληροφορία. Στη μία βιτρίνα ανθρώπινες μορφές σκαλισμένες σε ένα βότσαλο και απέναντι οι ασχολίες τους. Ζωόμορφα αγγεία, μια εγχάρακτη πάνω σε πέτρα παράσταση κυνηγιού, χάλκινα αγκίστρια, απεικονίσεις ψαριών και κυμάτων σε κεραμικά σκεύη, το αποτύπωμα ενός φύλλου πάνω στο οποίο στέγνωσε ένα αγγείο, εργαλεία, όπως λεπίδες, πελέκεις, μαχαίρια, σμίλες και ένα λίθινο πριόνι, δείχνουν πως οι κάτοικοι των νησιών ασχολούνταν με το ψάρεμα, το κυνήγι, την κτηνοτροφία, την καλλιέργεια της γης, ακόμη και με την κατασκευή περίτεχνων επίπλων, καθώς υπάρχει ένα γυναικείο ειδώλιο καθιστής μορφής σε σκαλιστό θρόνο.
Αυτή η έκθεση έχει το προνόμιο να παρουσιάζει ένα πανόραμα αντιπροσωπευτικών ειδωλίων που συγκεντρώθηκαν από διάφορα ελληνικά μουσεία (από το Εθνικό Αρχαιολογικό, από τα μουσεία Νάξου, Απειράνθου, Σύρου, Πάρου, αλλά και από τις συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης).
Καθένα από αυτά τα ειδώλια είναι μοναδικό. Εκτίθενται μικρά και μεγάλα ειδώλια, από δέκα πόντους μέχρι 1,40 μ. Κάποια διάσημα, όπως είναι ο αυλητής, ο αρπιστής και το αρσενικούδι, αλλά και μερικά άγνωστα, όπως εκείνη η χοντρούλα που κάθεται με τα πόδια σταυρωμένα.
Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε δει τόσο πολλά και τόσο χαρακτηριστικά ειδώλια και έτσι παρουσιασμένα, ώστε να αφηγούνται με απλό, κατανοητό τρόπο τη ζωή των Κυκλαδιτών της 3ης χιλιετίας π.Χ.
Επειδή δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα τεκμήρια γραφής της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου, επελέγησαν έργα των χειρών των ανθρώπων για να αφηγηθούν τη δομή της κοινωνίας των Κυκλάδων κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3200 έως 2000 π.Χ.), τις ασχολίες των κατοίκων, το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, τις πίστεις και τις δοξασίες τους. Δηλαδή, όλα όσα συνιστούν τον Πρωτοκυκλαδικό Πολιτισμό.
Πολλοί θα μάθουν μέσα από αυτή την έκθεση ότι οι Κυκλαδίτες είχαν υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία. Πέρα από την υφαντική, καλαθοπλεκτική, αγγειοπλαστική, μαρμαρογλυπτική και κοσμηματοτεχνία (εκτίθεται μια ασημένια καρφίτσα), επιδίδονταν και στη ναυπηγική. Έπαιζαν όργανα μουσικής και διασκέδαζαν χορεύοντας όπως ακριβώς συμβαίνει στα νησιά και στην εποχή μας.
Μια εγχάρακτη παράσταση προϊστορικού γλεντιού και μία φωτογραφία από χορό του 1950 σε κάποιο κυκλαδονήσι, που τράβηξε o εξαιρετικός φωτογράφος Robert McCabe, το αποδεικνύουν. Και για να φανεί ότι η ζωή στα νησιά πριν από πενήντα χρόνια δεν απείχε πολύ από την αρχαιότητα, η πρόεδρος του Μουσείου Σάντρα Μαρινοπούλου κάλεσε τον Robert McCabe να κάνει μια παράλληλη έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Τα νησιά όπου σταμάτησε ο χρόνος».
Mύκονος 1955. Χορευτές σε ένα πανηγύρι στην Άνω Μεριά
Παρών στη συνέντευξη Τύπου, ο καλλιτέχνης είπε ότι είχε τη μεγάλη ευτυχία να ταξιδέψει στις δεκαετίες ’50 και ’60 στα νησιά του Αιγαίου και να αποτυπώσει την καθημερινότητα που κυλούσε χωρίς ηλεκτρισμό, τρεχούμενο νερό, δρόμους, αυτοκίνητα, τηλέφωνα … «Η ζωή είχε πολλά παράλληλα με την αρχαιότητα» ανέφερε απολαμβάνοντας στη συνέχεια την ξενάγηση που μας πρόσφερε με τον πάντα ευφάνταστο και παραστατικό του τρόπο ο Νίκος Σταμπολίδης.
Κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις εκθέσεις του Σταμπολίδη είναι η θεατρικότητα. Εδώ, βλέπεις μια ολόκληρη βιτρίνα με μικρά ειδώλια τοποθετημένα αμφιθεατρικά σαν να τραγουδούν, να πίνουν και να χορεύουν. Εκεί ο συμποσιαστής, ο αυλητής, ο αρπιστής, καθισμένοι λες γύρω από ένα τραπέζι.
Από την έκθεση δεν λείπουν και τα βίντεο. Προβάλλονται τρία φιλμάκια. Το πρώτο εισάγει τον επισκέπτη στον Κυκλαδικό πολιτισμό. Το δεύτερο δείχνει πώς γίνονταν τα ειδώλια σύμφωνα με μια σύγχρονη μελέτη. Και το τρίτο είναι μια εκπληκτική ταινία 6 λεπτών που βασίζεται σε ένα κείμενο-ποίημα του Νίκου Σταμπολίδη, στο οποίο συνοψίζεται αφαιρετικά και αισθαντικά το τι ακριβώς υπήρξε ο Κυκλαδικός πολιτισμός.
Την έκθεση αυτή, που θα διαρκέσει μέχρι τον Μάρτιο του 2017, δεν πρέπει να τη χάσει κανείς.
