Της Ευάννας Βενάρδου
«Αυτό δεν είναι Ελληνικό Φεστιβάλ. Είναι Βέλγικο Φεστιβάλ», «Μάλλον πρέπει να μάθουμε γρήγορα φλαμανδικά…»: μερικά μόνο από τα χιουμοριστικά σχόλια συναδέλφων που ακούστηκαν στη σημερινή πρώτη συνέντευξη Τύπου του Γιαν Φαμπρ ως καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνικού Φεστιβάλ (Αθηνών και Επιδαύρου, αν και για την Επίδαυρο δεν ακούσαμε τίποτε σήμερα).
Αν και πρέπει να πούμε πως ο συμπαθέστατος κύριος Φαμπρ μάς ξεκαθάρισε πως δεν αντιμετωπίζει τον εαυτό του ως καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ και σε καμία περίπτωση διευθυντή γενικών καθηκόντων –«υπάρχουν πολύ καταλληλότεροι από μένα για το πόστο αυτό εδώ στην Ελλάδα», είπε. Αντίθετα, αυτοπροσδιορίστηκε ως «curator» (δηλαδή «επιμελητής») του Ελληνικού Φεστιβάλ, ξεκαθαρίζοντας πως ο όρος αυτός εμπεριέχει πολύ περισσότερα καθήκοντα (και ικανότητες) από αυτά ενός απλού «programmer» (προγραμματιστή).
Επειδή βέβαια όλο αυτό δημιούργησε μια σύγχυση στους δημοσιογράφους, ο κ. Αντωνακόπουλος, νέος πρόεδρος του Δ.Σ. του Φεστιβάλ, μας προέτρεψε να «μη χανόμαστε στη μετάφραση», διευκρινίζοντας πως κατ’ ουσίαν ο κ. Φαμπρ θα είναι έως το 2019 ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ. Πάντως, στις επίμονες ερωτήσεις των δημοσιογράφων πότε θα διοριστεί και επισήμως ο κ. Φαμπρ, ποιο είναι το μπατζετ του Φεστιβάλ και πότε θα αναδειχθεί ο νέος διοικητικός διευθυντής, δεν έδωσε καμία συγκεκριμένη απάντηση –απλώς μας παρέπεμψε στη Διαύγεια, όπου θα αναρτώνται τα πάντα, «μέχρι και το τελευταίο ευρώ».
Όταν αργότερα τον ρώτησα κατ’ ιδίαν για το τι μέλλει γενέσθαι με το διοικητικό διευθυντή, μου είπε πως «δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει διοικητικός διευθυντής –μόνο τεχνικός και οικονομικός». Είπε επίσης πως οι αμοιβές του κ. Φαμπρ και της ομάδας του είναι πολύ λογικές, προς τιμήν του καλλιτέχνη.
Ο πάντα γοητευτικός και ανατρεπτικός Φλαμανδός Γιαν Φαμπρ (εικαστικός, θεατρικός δημιουργός, παραστατικός καλλιτέχνης, χορογράφος και συγγραφέας), παλιός μας γνώριμος στην Ελλάδα, ανέβασε στο πάνελ σχεδόν όλη την ομάδα του, καθιστώντας σαφές πως λειτουργεί εντελώς ομαδικά και δεν αποφασίζει μόνος. Όπως μάθαμε άλλωστε, δουλεύει με την ίδια ομάδα ανθρώπων από τότε που ήταν εικοσάρης. Προφανώς αυτό το μοντέλο έχει λειτουργήσει, αν σκεφτεί κανείς πως ο ίδιος έχει κερδίσει διεθνή ακτινοβολία…
Μασώντας τσίκλα, εξαιρετικά άνετος και κεφάτος, με μια μάλλον σκοτσέζικη προφορά στα αγγλικά (ή τουλάχιστον έτσι μου φάνηκε), έδωσε το λόγο σε κάθε έναν από τους -επιφορτισμένους με μια διαφορετική ειδικότητα- επιμελητές του: «Λογοτεχνία και ιδέες», «Παραστατικές τέχνες», «Νέοι Καλλιτέχνες Θεάτρου και Χορού», «Εικαστικές Τέχνες». Έλειπε μόνο ο υπεύθυνος του κινηματογράφου (κρίμα, διότι θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε αν σκοπεύουν να αναπτύξουν έναν τομέα που δεν έχει αξιοποιηθεί μέχρι σήμερα).
Η μόνη που ακούσαμε να μιλάει ελληνικά ήταν και η μόνη Ελληνίδα συνεργάτριά του: η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Κοσκινά, η οποία θα είναι υπεύθυνη για τον προγραμματισμό των Εικαστικών και ήδη έχει δρομολογήσει, παρέα με τον άλλο συνεργάτη του κ. Φαμπρ στα εικαστικά, τον κ. Bart De Baere, μια συνεργασία του ΕΜΣΤ με το Μουσείο της Αμβέρσας (ΜΗΚΑ).
Το αποτέλεσμα ήταν πως επί ώρα ακούγαμε διάφορους ειδικούς να μιλούν σε άψογα αγγλικά για ένα διεθνές φεστιβάλ, όπως δεν το έχουμε ποτέ ξανά ζήσει. «Ευρώπη γίναμε» σκεφτόμουν, αλλά αναρωτιόμουν πού βρίσκεται η Ελλάδα σε όλο αυτό. Διότι, όπως ξεκαθάρισε ο Γιαν Φαμπρ, λόγω πίεσης χρόνου δεν ήταν δυνατόν να αξιολογηθούν οι ελληνικές προτάσεις για φέτος.
Η λύση λοιπόν που βρήκε ήταν να αφιερώσει το φετινό φεστιβάλ στο Βέλγιο: Βέλγοι εικαστικοί, Βέλγοι συγγραφείς, βέλγικο θέατρο κ.ο.κ. Και πολλές δουλειές του ίδιου του κ. Φαμπρ. Μέχρι και κείμενά του μεταφράζονται στα ελληνικά σε πυρετώδεις ρυθμούς, μάθαμε, τα οποία θα εκδοθούν από τις εκδόσεις ΝΗΣΟΣ. Τώρα, το πόσους Έλληνες αφορά το «βελγικό πνεύμα», μένει να το διαπιστώσουμε.
«Έχουμε φτιάξει το φετινό πρόγραμμά μας σε ένα ποσοστό 80%», μας είπε. Ωστόσο, δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα ούτε ημερομηνίες ούτε χώροι. Το πρώτο που έκανε ο Γιαν Φαμπρ είναι να μας παρουσιάσει μια τεράστια εικόνα της εθνικής ποδοσφαιρικής ομάδας του Βελγίου (τους «Κόκκινους Διαβολους»). Η οποία απαρτίζεται από ανθρώπους με διαφορετικό χρώμα, κουλτούρα, θρησκεία και γλώσσα. Προφανώς ήθελε να μας δείξει πως οι συνέργειες, οι συμπράξεις είναι το μέλλον της τέχνης, με πολύ ισχυρό αποτέλεσμα.
Φέτος, δηλαδή, η ελληνική παρουσία περιορίζεται στις παραγωγές των μεγάλων κρατικών μας θεσμών: Εθνικό Θέατρο, ΚΘΒΕ, Λυρική, ΚΟΑ. Που κάθε χρόνο είναι παράδοση να παρουσιάζουν τη δουλειά τους σε Ηρώδειο και Επίδαυρο. Από κει και πέρα… Βέλγιο. «Τι σημαίνει να είσαι Βέλγος, Ευρωπαίος, να είσαι κομμάτι αυτού του κόσμου;», αναρωτιέται, θεωρώντας προφανώς πως η τέχνη δεν έχει σύνορα.
Περίπου αυτό ήταν το σκεπτικό και του υπουργού Πολιτισμού Αρ. Μπαλτά, ο οποίος μίλησε για την τέχνη στις Κάτω Χώρες, που άκμασε κατά τους 16ο και 17ο αιώνες. Αναφέρθηκε στον Βερμέερ και τον Ρέμπραντ και παραλλήλισε τον Φαμπρ με τον Σπινόζα: «Εγώ διαβάζω το έργο του Γιαν Φαμπρ με τα μάτια του Σπινόζα», είπε. Και προσέθεσε πως ο Γιαν Φαμπρ ξέρει για την Ελλάδα, ξέρει για την κρίση της και «είναι σε θέση να τη φέρει στο παγκόσμιο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι, στο επίκεντρο της Ευρώπης. Η χώρα μας πρέπει να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, τόσο ώστε να θεωρείται απόλυτα φυσικό ένας ξένος να ηγείται ενός πολιτιστικού οργανισμού στην Ελλάδα ή ένας Έλληνας να βρίσκεται στο τιμόνι ενός ξένου φορέα». Όπως άλλωστε είπε και ο κ. De Baere, «δεν είναι οι Βρυξέλλες το κέντρο της Ευρώπης. Η Αθήνα είναι το κέντρο της Ευρώπης».
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του κ. Φαμπρ, τα επόμενα χρόνια «το ένα τρίτο από τους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται θα είναι Έλληνες», ενώ το 2019 «οι Έλληνες θα έχουν κεντρική θέση». Είναι ωστόσο προφανές πως πλέον το Φεστιβάλ θα είναι Διεθνές. Ο Γιαν Φαμπρ άλλωστε πρότεινε να αλλάξει η ονομασία του από «Ελληνικό Φεστιβάλ» σε «Διεθνές Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου». Τέλος εποχής;
