Tης Νινέττας Κοντράρου-Ρασσιά
Τρεις κλεμμένες αρχαιότητες, που πέρασαν από τα χέρια του διαβόητου Ιταλού αρχαιοκάπηλου Μπεκίνα, δημοπρατούνται σήμερα από τους Christie’s στη Νέα Υόρκη. Τα λεφτά είναι πολλά. Ισως γι΄ αυτό δεν έχουν αποσυρθεί ώς αυτήν την ώρα από το διεθνή οίκο δημοπρασιών, παρότι τους επεσήμανε την προέλευσή τους ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης, ερευνητής από το Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα γκρίζας προέλευσης αντικείμενα είναι: ένας ρωμαϊκός πέτρινος ψηφιδωτός πίνακας (3ου αιώνα μ.Χ.), μία ελληνική μελαμβαφής υδρία (τέλους 4ου-αρχών 3ου αι. π.Χ.) από την Ιταλία και μία αμφιπρόσωπη ρωμαϊκή κεφαλή Ερμή (2ου αιώνα μ.Χ.).
Στον κατάλογο της δημοπρασίας αναφέρονται ως τιμές εκκίνησης: 250.000-375.000 ευρώ για το ψηφιδωτό, 10.000-15.000 για την υδρία και 50.000-75.000 για την κεφαλή του Ερμή. Δηλαδή, ο συνολικός τζίρος για τον οίκο μπορεί να ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο ευρώ μόνο για τα τρία αυτά έργα.
– Ο ψηφιδωτός πίνακας φέρει παράσταση Διονύσου σε άρμα που σέρνουν δύο κένταυροι. Αναγράφεται το όνομα του θεού στα ελληνικά και έχει διαστάσεις 1,25 επί 1,66 μ. Πρωτοπαρουσιάστηκε σε δημοπρασία των Sotheby’s, το 1998. Ως ιδιοκτήτες αναφέρονται στον κατάλογο οι Royal Athena Galleries στη Νέα Υόρκη, που έχουν αποκτήσει κλεμμένες αρχαιότητες από το Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου και αναγκάστηκαν να τις επιστρέψουν. Ο κ. Τσιρογιάννης ανακάλυψε στο αρχείο Μπεκίνα φυλλάδιο που απεικονίζει τον πίνακα στις Ariadne Galleries της Νέας Υόρκης. Οι Christie’s αποσιωπούν αυτή την προέλευση.
– Η μελαμβαφής υδρία έχει κι αυτή πρωτοεμφανιστεί στους Sotheby’s το 1987 και έχει περάσει από τις Royal Athena Galleries στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, απεικονίζεται και στο αρχείο Μπεκίνα. Η υδρία είναι ελληνική, αλλά προέρχεται από την Νότιο Ιταλία. Είναι διακοσμημένη στο λαιμό με στεφάνι από δάφνη και βατόμουρα όπως και γραπτό κυμάτιο στο χείλος.
– Η ερμαϊκή κεφαλή υποτίθεται πως ανήκει σε ιδιωτική συλλογή που βρισκόταν στη Νέα Υόρκη, τη Βοστόνη και το Τέξας. Υποτίθεται επίσης πως αποκτήθηκε προ του 1995. Ποιος όμως κατείχε το αρχαίο πριν, δεν αναφέρεται στον κατάλογο. Η ίδια κεφαλή, που δεν είναι συνηθισμένη, γιατί ο Ερμής παρίσταται στη μία πλευρά νεαρός αγένειος και στην άλλη ώριμος με γενειάδα, φορώντας κέρατα κριαριού (και στις δύο πλευρές), βρέθηκε και στο αρχείο Μπεκίνα. Μια παρόμοια ερμαϊκή κεφαλή είχε εντοπιστεί σε δημοπρασία των Christie’s το 2009 και επεστράφη στην Ιταλία.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ. Τσιρογιάννης ταυτοποιεί έργα που αποτελούν προϊόντα παράνομης διακίνησης. Έχει πολλές φορές επιτύχει να αποσυρθούν από δημοπρασίες αντικείμενα που δεν είχαν καθαρή προέλευση. Κι αυτό γιατί διαθέτει στοιχεία από το αρχείο Μπεκίνα που κατασχέθηκε από τις αρχές. Αντίγραφο αυτού του αρχείου διαθέτουν και οι ελληνικές αρχές, η αρμόδια διεύθυνση του υπουργείο Πολιτισμού και το Τμήμα Αρχαιοκαπηλίας της Ελληνικής Αστυνομίας.
Ωστόσο, κανείς δεν αντέδρασε για να μπλοκάρει την πώλησή τους. Ο κ. Τσιρογιάννης είναι γνωστός στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Εχει εργαστεί ως αρχαιολόγος στην αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Ηταν υπεύθυνος για την καταγραφή των αρχαιοτήτων της βίλας με τα κατασχεθέντα αρχαία στη Σχοινούσα. Εκτοτε, δεν τον αξιοποίησε η ελληνική πολιτεία. Ετσι, ασχολείται ερευνητικά αρχικά στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, από όπου πήρε το διδακτορικό του, και τώρα για το πανεπιστήμιο της Γλασκόβης όπου εργάζεται με έμφαση στην παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων.
Κάθε φορά που εντοπίζει ένα υπό δημοπράτηση αρχαίο ενημερώνει την Ιντερπόλ και τις δικαστικές αρχές της χώρας όπου γίνεται η δημοπρασία. Το ίδιο έπραξε και σε αυτή την περίπτωση. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε ποια θα είναι η εξέλιξη κι αυτής της υπόθεσης.
