Η κρίση των Ιμίων κορυφώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Ιανουαρίου 1996,20 χρόνια πριν στα παρθενικά βήματα της κυβέρνησης Σημίτη φέρνοντας Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα ένοπλης συμπλοκής.
Η Ελλάδα αναγνωρίζει ως μόνη διαφορά της με τη γείτονα την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ενώ η Τουρκία θέτει τα θέματα του εναερίου χώρου (αναγνωρίζει 6 και όχι 10 μίλια), του FIR Αθηνών, της αποστρατιωτικοποίησης των νήσων του Αιγαίου και με την κρίση των Ιμίων το καθεστώς κάποιων βραχονησίδων («Γκρίζες Ζώνες»).
Τα Ίμια (Καρντάκ στα τουρκικά) είναι δύο μικρές ακατοίκητες βραχονησίδες μεταξύ του νησιωτικού συμπλέγματος των Δωδεκανήσων και των νοτιοδυτικών ακτών της Τουρκίας. Απέχουν 3,8 ναυτικά μίλια από το Μποντρούμ (Αλικαρνασσός) της Τουρκίας, 5,5 ν.μ. από την Κάλυμνο και 2,5 ν.μ. από το πλησιέστερο ελληνικό έδαφος, τη βραχονησίδα Καλόλιμνος.
Τα Ίμια παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1947 με τη Συνθήκη των Παρισίων, ακολουθώντας την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Τουρκικό κράτος είχε αποδεχτεί το καθεστώς επικυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά αυτά. Η αμφισβήτηση της ελληνικότητας των Ιμίων ξεκίνησε από ένα ναυτικό ατύχημα που συνέβη στις 25 Δεκεμβρίου 1995. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν για την περίσταση τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων.
Το Ημερολόγιο της έντασης
25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.
26 Δεκεμβρίου 1995: Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.
27 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε θέμα γενικότερα.
28 Δεκεμβρίου 1995: Δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο τούρκος πιλότος διασώζεται.
29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.
9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση, απορρίπτοντας τη διακοίνωση.
15 Ιανουαρίου 1996: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλεύεται στο «Ωνάσειο».
16 Ιανουαρίου 1996: Το Υπουργείο Εξωτερικών αντιλαμβανόμενο το παιγνίδι των Τούρκων και ζητά αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
19 Ιανουαρίου 1996: Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει νέο πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη.
26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Ιμίων, υψώνει την ελληνική σημαία σε ένα από τα δύο νησιά, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.
27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας «Χουριέτ» στη Σμύρνη μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια. Υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της «Χουριέτ».
28 Ιανουαρίου 1996: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά. Η πολιτική εντολή προς τους έλληνες στρατιωτικούς είναι να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της έντασης.
29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.
30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του εκφράζει την ελληνική θέση ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά. Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής». Ο τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).
Το μοιραίο 24ωρο
31 Ιανουαρίου 1996
00:00 Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή.
01:40 Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.
04:30 Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απογειώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες.
04:50 Το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ.
Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν. Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Ωστόσο, στην Ελλάδα υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Ναυτικό είτε από τους τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί και ότι το γεγονός αποκρύφθηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.
06:00 Οι αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «No ships, no troops, no flags» διαμηνύουν ή σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το status quo ante. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.
Τα γεγονότα στα Ίμια κλόνισαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά όταν ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης.
Η κραυγή του γιού ενός ήρωα
Ο Ιωάννης Καραθανάσης,γιος του Χριστόδουλου Καραθανάση ζει για να λάμψει τι πραγματικά συνέβη την τραγική νύχτα της 31ης Ιανουαρίου.Ένα παιδί με έναν πατέρα νεκρό σε περίοδο οριακά πριν από τον πόλεμο το βάρος και η ευθύνη είναι τεράστια. Και όπως εξομολογείται«η διαχείριση μιας τέτοιας απώλειας,εκτός των άλλων προκάλεσε όλη αυτή την εκμετάλλευση που έχει γίνει από πολιτικά κόμματα.Και αναφέρομαι σε πολιτικές ομάδες οι οποίες είτε έλεγαν τρομερά αρνητικά για τον πατέρα μου, αμαυρώνοντας τον άνθρωπο Χριστόδουλο Καραθανάση είτε ισοπεδώνοντας την αξία του ως αξιωματικό.
«Για ένα πράγμα, όμως, είμαστε σίγουροι. Το ελικόπτερο δεν έπεσε ούτε λόγω καιρού, ούτε μόνο του»
Η πεποίθηση του είναι πως«το ελληνικό κράτος δεν πρόκειται να αποκαλύψει την αλήθεια.Δυστυχώς είμαι πια αρκετά ώριμος να καταλάβω πως δεν πρόκειται να μας πουν τι ακριβώς έγινε. Πως σκοτώθηκε και γιατί τελικά όλα αυτά τα χρόνια κυριαρχεί το ψέμα.
Η οικογένειά μου, όλοι μας ξέρουμε τι έγινε, ακόμη και για τον τρόπο που διενήργησαν την ιατροδικαστική εξέταση, η οποία έχει πολλά κενά. Και αναφέρομαι στα συμπεράσματα που προέκυψαν.
Για ένα πράγμα, όμως, είμαστε σίγουροι. Το ελικόπτερο δεν έπεσε ούτε λόγω καιρού, ούτε μόνο του. Μάλιστα πριν χρόνια είχαν δημοσιευθεί και κάποιες φωτογραφίες που έδειχναν την κατάσταση του ελικοπτέρου. Δεν χρειαζόταν να γίνουν στόχοι, δεν έπρεπε να δοθεί εντολή να κατέβουν τόσο χαμηλά στο νησί, ούτε να μετρήσουν τους Τούρκους κομάντος έναν προς έναν.
Την αλήθεια την ξέρουμε και δεν θα μας την στερήσουν όσο και αν προσπαθούν. Το άψυχο σώμα του πατέρα μου βρέθηκε εκτός του ελικοπτέρου, ενώ ο Παναγιώτης Βλαχάκος και ο Έκτορας Γιαλοψός βρέθηκαν δεμένοι με τις ζώνες τους μέσα στο ελικόπτερο.
Ο πατέρας μου ζούσε την ώρα της πρόσκρουσης του ελικοπτέρου. Λύθηκε, πάλεψε αλλά δεν τα κατάφερε. Άρα δεν έπαθε ούτε ανακοπή, ούτε είχε κάποιο πρόβλημα με την καρδιά του. Πρέπει να σταματήσει αυτή η καραμέλα ότι και οι τρεις έπασχαν από κάτι».
«Ποιος τελικά θα μας εξηγήσει γιατί η στολή που φόραγε -την οποία έχουμε στο σπίτι μας- έχει τρύπες και κηλίδες αίματος».
«Ήταν πρώτοι στις σχολές τους, νέοι άνθρωποι, μάχιμοι και άρτια εκπαιδευμένοι. Άρα το πόρισμα που αναφέρει ότι είχε πρόβλημα με την καρδιά του και έριξε το ελικόπτερο, δεν ισχύει. Πως βγήκε και κολύμπησε. Θα ήθελα να τους παρακαλέσω να μας πουν.
Τα αναπάντητα»γιατί»
Γιατί όμως συγκάλυψαν και την διενέργεια της νεκροψίας – νεκροτομής; Γιατί δεν άφησαν εκπρόσωπό μας να είναι μέσα;. Γιατί ο παππούς μου πιάστηκε στα χέρια με τον ιατροδικαστή; Και γιατί ουσιαστικά η ιατροδικαστική έκθεση βασίστηκε σε ένα πρόβλημα της καρδιάς που είχε η μητέρα του πατέρα μου και όχι ο ίδιος. Τι σχέση μπορεί να έχει το εκ γενετής πρόβλημα της γιαγιάς μου που δεν είναι κληρονομικό με τον πατέρα μου. Εκεί «πάτησαν» και προέκυψε ξαφνικά ότι ο πατέρας μου είχε πρόβλημα με την καρδιά του.
Γιατί η μητέρα μου και ο παππούς μου είδαν μόνο το κεφάλι του και δεν τους άφησαν να δουν το σώμα του; Γιατί ήταν καλυμμένο και γιατί φώναζε ο παππούς μου ότι το παιδί του δεν πνίγηκε;
Και ποιος τελικά θα μας εξηγήσει γιατί η στολή που φόραγε -την οποία έχουμε στο σπίτι μας- έχει τρύπες και κηλίδες αίματος, σημάδια που φανερώνουν πως ο θάνατός του δεν επήλθε από καρδιακό επεισόδιο.
Η υπόθεση συγκαλύφθηκε και το μόνο που ζητάω είναι να μάθουμε την αλήθεια».
Το καθήκον και η αυτοθυσία
«Ο πατέρας μου ήξερε ότι θα πεθάνει. Ήξερε ότι θα ήταν η τελευταία του πτήση και για αυτό άλλωστε άφησε το ρολόι του, δίπλωσε τα ρούχα του και είπε αυτά να δοθούν στην γυναίκα μου.
Δεν ήταν η σειρά του να πάει και ο συνάδελφός του που είχε σειρά να πετάξει – που μου είναι και ιδιαίτερα συμπαθής- μου είπε ότι την ώρα που τον καλούσαν μίλαγε στο τηλέφωνο και στην ανάγκη να βρουν πλήρωμα πήραν τον πατέρα και πήγε εκείνος στην φρεγάτα «Ναυαρίνο». Αυτή είναι η μοίρα. Σας λέω και πάλι ήξερε ότι θα πεθάνει. Και πριν φύγει από το σπίτι, χαιρέτησε τον παππού μου, την μητέρα μου κάτι που δεν συνήθιζε κάθε φορά πριν φύγει για μια αποστολή. Τους αγκάλιασε, τους φίλησε και ζήτησε από τη στρατιωτική βάση να επιστραφεί το αυτοκίνητο στο σπίτι. Και όχι μόνο πήγε αλλά δεν δείλιασε ούτε στιγμή.
Και μια λεπτομέρεια. Κάθε φορά πριν πετάξουν υπογράφουν ότι είναι σύμφωνοι για την πτήση που θα κάνουν. Εκείνος δεν υπέγραψε. Τους είπε με άλλα λόγια ότι ήταν κατά αυτής της πτήσης όμως πήγε εκτελώντας το καθήκον του».
Η χαμένη μας αξιοπρέπεια
«Όμως αυτό που έχει αξία είναι η αυτοθυσία τους. Είτε έπεσαν από τις άσχημες καιρικές συνθήκες, είτε από βολές για εμάς είναι το ίδιο. Η υπέρτατη αξία είναι ότι γνωρίζανε ότι πάνε σε αποστολή αυτοκτονίας και πήγανε. Αυτό πρέπει πάση θυσία να είναι το σημερινό δίδαγμα. Από αυτή την μοιραία νύχτα πρέπει να κρατήσουμε το φωτεινό παράδειγμα αυτοθυσίας αυτών των ανθρώπων.
Γιατί πρέπει να βρούμε ξανά την αξιοπρέπειά μας. Να επανέλθει στο λεξιλόγιό μας και στις πράξεις μας. Η ατίμωση της πατρίδας πρέπει να σταματήσει.
