Κείμενο-φωτ.: Κώστας Κουφογιώργος
Οι Τσέχοι (και παλιότερα οι Τσεχοσλοβάκοι) έχουν μεγάλη παράδοση στην παραγωγή αυτοκινήτων. Δεν είναι τυχαίο ότι η Skoda ήταν η πρώτη από τις μάρκες του Ανατολικού Μπλοκ που καθιερώθηκε στη Δύση, με την Dacia να ακολουθεί σήμερα.
Όμως εκτός από τη γνωστή σε όλους μας Skoda, από τη χώρα αυτή κατάγεται και η Tatra (που πήρε το όνομά της από οροσειρά της περιοχής) που μπορεί σήμερα να κατασκευάζει φορτηγά στο Κoprivnice, αλλά κάποτε είχε συνδέσει το όνομά της με πολυτελή και πρωτοποριακά, χειροποίητα αυτοκίνητα.
Tatra 87 και η «εφεύρεση» της αεροδυναμικής
Ο Hans Ledwinka ήταν ένας Αυστριακός μηχανικός, φίλος και συντοπίτης του Φερδινάρδου Πόρσε. Και οι δύο μοιράζονταν τις ίδιες απόψεις στο στήσιμο των αυτοκινήτων με αερόψυκτους κινητήρες (ο αέρας δεν παγώνει και δεν εξατμίζεται) στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου, λογική που άλλωστε είχαν και τα αυτοκίνητα της Tatra, της Porsche, αλλά και των πρώτων Volkswagen. O Ledwinka άρχισε τη συνεργασία του με την Tatra τη δεκαετία του ΄20, σχεδιάζοντας μεταξύ άλλων το μοντέλο 97, το οποίο έμοιαζε επικίνδυνα με το Σκαραβαίο. Τελικά η Tatra μήνυσε τους Γερμανούς για αντιγραφή και δικαιώθηκε μεταπολεμικά, οπότε η Volkswagen πλήρωσε αποζημίωση 1.000.000 μάρκων.
Όμως το αριστούργημα της ομάδας του Ledwinka ήταν το μοντέλο 87 του 1936, που ήταν το πρώτο αεροδυναμικά σχεδιασμένο αυτοκίνητο στον κόσμο και προερχόταν από το πολύ βαρύτερο (400 κιλά παραπάνω) 77. Ο αεροδυναμικός συντελεστής του ήταν 0,37, καλύτερος από αυτόν μιας Lamborghini Countach! Είχε επίσης ένα σύγχρονο για εκείνη την εποχή σασί με κεντρικό άξονα, σπαστό διαφορικό και ανεξάρτητη ανάρτηση. O κινητήρας ήταν ένας V8 απόδοσης 75 ίππων, ο οποίος κρεμόταν πίσω από τον άξονα, ο χώρος αποσκευών ήταν ανάμεσα από την καμπίνα και τον κινητήρα, ενώ η ποιότητα κύλισης ήταν εξαιρετική.
Πράγματι, η καμπίνα ήταν απομονωμένη από τον κινητήρα, λόγω αεροδυναμικής οι θόρυβοι ήταν πολύ μειωμένοι, οι χώροι πλούσιοι, ενώ το τιμόνι ήταν πολύ ελαφρύ, αφού μπροστά δεν υπήρχε βάρος. Επίσης το αυτοκίνητο, που ζύγιζε περίπου 1.400 κιλά, είχε κατανάλωση 13 λίτρων καυσίμου στα 100 χλμ., απόδοση αποδεκτή ακόμα και σήμερα, πόσω μάλλον πίσω στο 1936, και είχε τελική ταχύτητα 160 χλμ./ω. Η εμφάνισή του ήταν τουλάχιστον ξεχωριστή με τρεις προβολείς, αλλά και ένα πίσω πτερύγιο που ήταν εκεί για λόγους αεροδυναμικής.
Η 87 του Μουσείου της Μιλούζ στη Γαλλία
Όμως υπήρχαν και τα μειονεκτήματα: η κατανομή βάρους ήταν τραγική με το 62% να βρίσκεται πίσω, επίσης η ορατότητα από το πίσω παράθυρο ήταν περιορισμένη, ενώ το αυτοκίνητο ήταν πάρα πολύ μακρύ. Η περίεργη κατανομή βάρους έφερνε και ιδιότροπη οδική συμπεριφορά, υπεύθυνη για πάρα πολλά ατυχήματα.
Το 87 έμεινε στην παραγωγή μέχρι το 1950, με περίπου 3.000 κομμάτια.
Υπαρκτός σοσιαλισμός και αποχώρηση Ledwinka
Mετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ledwinka καταδικάστηκε για συνεργασία με τους ναζί και φυλακίστηκε. Μετά την αποφυλάκισή του έφυγε στη Δύση και πέθανε το 1967 στο Μόναχο. Η Τatra εν τω μεταξύ είχε κρατικοποιηθεί και το επόμενο μοντέλο της ήταν το Τ600 Τatraplan, που πήρε το όνομά του από την κεντρικά οργανωμένη οικονομία με τα πενταετή πλάνα.
Ήταν μια πιο οικονομική κατασκευή, που στηριζόταν επίσης στην αεροδυναμική, αλλά αντί του V8 το κινούσε ένας δίλιτρος V4 52 ίππων. Το 600 είχε καλύτερη κατανομή βάρους 45/55 και έμεινε στην παραγωγή από το 1948 μέχρι το 1951 με περίπου 4.200 κομμάτια, πολλά εκ των οποίων κατασκευάστηκαν από τη Skoda.
Ένα ανοιχτό 600 ήταν ένα από τα προσωπικά αυτοκίνητα του Ιωσήφ Στάλιν.
Στροφή στην κατασκευή φορτηγών και T603
Μετά το 600, το κράτος έστρεψε το εργοστάσιο στην παραγωγή φορτηγών. Όμως η κακή ποιότητα των ρώσικων λιμουζινών οδήγησε τους διοικούντες στο να κάνουν μία εξαίρεση και να επιτρέψουν την εξέλιξη ενός πολυτελούς αυτοκινήτου ειδικά για τους υψηλόβαθμους του κόμματος, αλλά και για τους επίσημους επισκέπτες. Άλλωστε η Tatra πάντα αφορούσε την ελίτ του Ανατολικού Μπλοκ και τα αυτοκίνητά τους δεν έφταναν ποτέ στον καθημερινό πολίτη. Αποτέλεσμα ήταν το 603, το πιο επιτυχημένο μοντέλο της. Λέγεται ότι είχε κερδίσει και ένα διαγωνισμό ανάμεσα σε λιμουζίνες άλλων χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, μεταξύ των οποίων και της ανατολικογερμανικής Sachsenring, η οποία αργότερα στράφηκε στα φθηνά αυτοκίνητα με το γνωστό μας Trabant.
Η 603 από διαφορετικές γωνίες
Το Τ603 έμεινε στην παραγωγή για 20 χρόνια με πάνω από 20.000 κομμάτια και ακολουθούσε τη συνταγή του 87. Ξεχωριστή σχεδίαση, o αλουμινένιος κινητήρας V8 είχε χωρητικότητα 2.545 κ.εκ. και απόδοση 95 ίππων, ενώ υπήρχε και αγωνιστική με 145 ίππους. Το αμάξωμα με τις πολλές καμπύλες ήταν δύσκολο στην κατασκευή, οι χώροι ήταν πλούσιοι, ενώ είχε και κομφόρ άγνωστα στα αυτοκίνητα του Ανατολικού Μπλοκ, όπως κλιματισμό.
Ένας από τους διάσημους ιδιοκτήτες του ήταν και ο Φιντέλ Κάστρο.
Τ613 και τέλος
Η επιτυχία του Τ603 έφερε την ανάγκη και ενός αντικαταστάτη. Η εξέλιξη του νέου μοντέλου άρχισε το 1968 με σχεδιασμό του Οίκου Vignale και μπήκε στην παραγωγή το 1974. Αυτή τη φορά ο κινητήρας ήταν πάνω στον πίσω άξονα και όχι από πίσω, είχε άλλο κιβώτιο ταχυτήτων, ενώ ο κινητήρας ήταν και πάλι V8 με 3.495 κ.εκ. και ισχύ 160 ίππων. Όλη η παραγωγή είχε δεσμευθεί για κρατική χρήση και ήταν το πρώτο αυτοκίνητο στο Ανατολικό Μπλοκ που ανέπτυσσε ταχύτητα 200 χλμ./ω. Αν και η κατανομή βάρους ήταν κοντά στο 50/50, το 613 απαιτούσε προσεκτικούς χειρισμούς στις υψηλές ταχύτητες. Έμεινε στην παραγωγή μέχρι το 1996.
Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού η Τatra αντιμετώπισε αρκετά προβλήματα, ενώ μια από τις τελευταίες παραγγελίες στο πλαίσιο του παλιού καθεστώτος ήταν μία μαύρη 613 για τη Βόρεια Κορέα. Ο ανταγωνισμός από τη Δύση ήταν μεγάλος, δεν υπήρχαν χρήματα για εξέλιξη και αναγκαστικά μέχρι το 1996 οι Τσέχοι προχώρησαν με την 613 και με απανωτά Facelift στην 700, που ήταν ουσιαστικά μια εκσυγχρονισμένη 613. Η φίρμα διέκοψε την παραγωγή αυτοκινήτων το 1999. Δύο χρόνια μετά η Skoda παρουσίαζε τη Superb, μια λιμουζίνα που στηριζόταν στη βάση του Passat.
Δύο διαφορετικές 87. Η πράσινη από τη Γαλλία και η ασημί από Μουσείο στο Μόναχο
Σήμερα οι παλιές Tatra έχουν ένα φανατικό κοινό συλλεκτών, ενώ πολλά Μουσεία έχουν στη συλλογή τους την 87 λόγω των πολλών πρωτοποριακών χαρακτηριστικών της. Άλλωστε δεν είναι και λίγο ότι πρώτη η λιμουζίνα του Ledwinka άνοιξε το κεφάλαιο αεροδυναμική στην ιστορία του αυτοκινήτου. Η τιμή μιας 87 σήμερα μπορεί να ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο ευρώ και να φτάσει αρκετά υψηλότερα για καλά διατηρημένα αυτοκίνητα.
