Στις 10 Δεκεμβρίου του 1948, εκπρόσωποι κρατών από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν στο Παρίσι για να υπογράψουν την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εξηνταεπτά χρόνια αργότερα, εκπρόσωποι κρατών από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν και πάλι στη γαλλική πρωτεύουσα για να διαπραγματευτούν μια συμφωνία-ορόσημο: Μια διεθνή σύμβαση για την κλιματική αλλαγή.
Εκ πρώτης όψεως αυτά τα δύο παγκόσμια γεγονότα μπορεί να δείχνουν ασύνδετα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας για τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι υπογράψαντες την Οικουμενική Διακήρυξη συμφώνησαν πως όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη βασική διατροφή, στην προστασία και την ελευθερία, περιλαμβανομένων των δικαιωμάτων σε τρόφιμα, υγεία, καταφύγιο και του δικαιώματος να αποφασίζουν για τους εαυτούς τους.
Από την καταστροφή που επέφερε ο τυφώνας Χαϊγιάν στις Φιλιππίνες μέχρι τη σοβαρή ξηρασία που επιδείνωσε την προσφυγική κρίση στη Συρία, οι ακραίες καιρικές συνθήκες πάντα κατέληγαν σε μεγάλη και συχνά μη αναστρέψιμη κοινωνική και οικονομική ζημιά για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Πείνα, απώλεια στέγης, εκτοπισμός και χαμένες ζωές, όλα καταδεικνύουν πως τα ανθρώπινα δικαιώματα κινδυνεύουν.
Ως εκ τούτου, οι ηγέτες του κόσμου δεν καλούνται μόνο να αναχαιτίσουν την κλιματική αλλαγή, αλλά και να διαφυλάξουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σε πρόσφατη έκθεσή της, η Oxfam εξετάζει την εκπομπή ρύπων από τους πλούσιους και φτωχούς πολίτες διαφορετικών χωρών, βάσει στοιχείων που έχουν δώσει η Παγκόσμια Τράπεζα και ο ΟΟΣΑ, αλλά και βάσει του δείκτη αδυναμίας απέναντι στην κλιματική αλλαγή του Κέντρου για την Παγκόσμια Ανάπτυξη. Όπως εκτιμά το κείμενο, το πλουσιότερο 10% του πλανήτη παράγει τους μισούς ρύπους του κόσμου, ενώ οι πιο φτωχοί 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι αντιστοιχούν μόλις στο ένα δέκατο.
Οι φτωχοί είναι συχνά οι πιο ευπαθείς και λιγότερο προετοιμασμένοι έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ανεξάρτητα από τη χώρα προέλευσής τους. Η ξηρασία, οι πλημμύρες και οι σοβαρές καταιγίδες έχουν πλήξει εξίσου πλούσια και φτωχά κράτη, από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τις Φιλιππίνες και το Τουβαλού του Νότιου Ειρηνικού. Οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, ενώ όσοι ζουν σε αγροτικές περιοχές μπορεί να υποστούν ανεπανόρθωτη ζημιά αφού εξαρτώνται πλήρως από τη γεωργία.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, περιλαμβάνει την υποστήριξη των υπαρχουσών αρχών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό σημαίνει πως οι ενέργειες στις οποίες θα προχωρήσουν οι ηγέτες του κόσμου δεν μπορούν να αναληφθούν σε βάρος των ανθρώπων και των κοινοτήτων τους. Τα δικαιώματα των κοινοτήτων των αυτοχθόνων διαφόρων περιοχών δεν πρέπει να παραβλέπονται όταν δίνονται επενδύσεις σε πρότζεκτς καθαρής ενέργειας. Τα δικαιώματα ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές προμήθειες, πληροφορία και πίστωση επίσης δεν πρέπει να παραβλέπονται. Επιπλέον, οι πλούσιες χώρες θα πρέπει να συνδράμουν οικονομικά αυτό που τους αντιστοιχεί για τη στήριξη των προσπαθειών άμβλυνσης των επιπτώσεων των καταστροφών, με τέτοιο τρόπο ώστε να μπαίνουν σε προτεραιότητα οι ανάγκες των πιο φτωχών και πιο ευαίσθητων στην κλιματική αλλαγή.
Δεν είναι λίγοι οι ειδικοί που επισημαίνουν πως μια προσέγγιση του προβλήματος βασισμένη στην προσπάθεια διαφύλαξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -πέραν του ηθικού του πράγματος- θα είναι η πλέον αποτελεσματική, αφού στην ουσία της προσφέρει μια πιο ολιστική εικόνα της σύνδεσης μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και πολιτικών διαστάσεων του αινίγματος.
