Του Πάνου Τσούμα
Στην ταινία «Ακαδημία Πλάτωνος», λίγες στιγμές αφότου ο πρωταγωνιστής μαθαίνει για την αλβανική καταγωγή της μάνας του, διεξάγεται ο εξής διάλογος:
Νίκος (Γιωρ. Σουξές): «Δηλαδή είσαι Aλβανός;».
Σταύρος (Αντ. Καφετζόπουλος): «Κάτσε μωρέ μα…κα. Τόσα μέρη, τόσες χώρες… Απ’ την Αλβανία, βρέθηκε;».
ΤΟ 2009 κυκλοφόρησε το έργο. Και χάρη στον Καφετζόπουλο γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Αν ο σκηνοθέτης κατά το ήμισυ και σεναριογράφος, Φιλ. Τσίτος, φτιάχνοντας την ταινία, είχε κατά νου τη μακρόχρονη συσκότιση της ελληνοαλβανικής σχέσης, προσωπικά δεν το γνωρίζω. Και να είχε όμως, μάλλον στις σκοτεινές αίθουσες, όπου παίχτηκε το έργο, έμεινε το υπονοούμενο..
ΜΕΝΟΝΤΑΣ στον κινηματογράφο, και ορμώμενος από την ομώνυμη αμερικανική παραγωγή με τον Σον Πεν, θα ονομάσω τη μακραίωνη ελληνοαλβανική συμβίωση «Σκοτεινό ποτάμι».
– ΣΑΝ ΠΡΩΤΟ κρατούμενο ό,τι προηγήθηκε. Και πάμε τώρα πάμε στο δεύτερο. Από το Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν έρχεται η ενίσχυση. Συγκεκριμένα από την ενότητα διαλέξεων «Όψεις της Βυζαντινής Κοινωνίας». Την περίοδο Οκτώβριος 1991-Μάιος 192 πραγματοποιήθηκαν οι διαλέξεις. Δεκαεπτά συνολικά με τη δέκατη πέμπτη να έχει τίτλο: «Οι Αλβανοί στην Ελλάδα (13ος-15ος αι.) – Η Μετανάστευση μιας Κοινότητας».
ΣΑΡΑΝΤΑ σελίδων η σχετική έκδοση που ακολούθησε (1994) και αναγκαστικά οι αναφορές θα είναι ενδεικτικές. Αφήνοντας την Ήπειρο, τα ορεινά της Πίνδου, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, την Εύβοια, την Ύδρα, τις Σπέτσες, αλλά και την Κάτω Ιταλία, όπου δήθεν επιβιώνουν ακόμα αρχαίοι Αθηναίοι και Σπαρτιάτες, θα προσαράξω στην Πελοπόννησο. Για την οποία, ενδεικτικά πάντα, η έκδοση αναφέρει (οι υπογραμμίσεις δικές μου):
1. «Είναι προφανές ότι οι Αλβανοί της Πελοποννήσου (…) βρισκόμενοι στην υπηρεσία διαδοχικών κυριάρχων, απεκόμισαν ένα δίκαιο συναίσθημα για τη δύναμή τους. Εμπρός στην υπεκφυγή της πολιτικής του Μυστρά απέναντι στις τουρκικές επιδρομές που γίνονταν όλο και πιο συχνές, έφτασαν στο σημείο να θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για την ίδια τη χώρα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συμπαρέσυραν μαζί τους και Έλληνες.
Η ιστορία όμως των λεγόμενων αλβανικών εξεγέρσεων, σε όλη τη διάρκεια του 15ου αι., δείχνει ότι οι Αλβανοί αυτοί είχαν καταστεί το βασικό στοιχείο της αντίστασης στους Οθωμανούς…».
2. «Το 1453 οι Αλβανοί εξεγέρθηκαν πάλι εναντίον του δεσπότη Θωμά. Αιτία ήταν τόσο οι καταχρήσεις του (…) όσο και η πολιτική υποτέλειας που ακολουθούσε απέναντι στους Τούρκους.
Αυτή τη φορά όμως είχαν με το μέρος τους και Έλληνες. Έφτασαν μάλιστα στο σημείο να ανακηρύξουν αρχηγό τους έναν άρχοντα της Μάνης τον Μανουήλ Κατακουζηνό (…). Δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό να τεθούν υπό της διαταγές ενός Έλληνα άρχοντα, απόγονο της παλαιάς αυτοκρατορικής δυναστείας, έχοντας προηγουμένως αποτύχει υπό την αρχηγία ενός δικού τους, Πέτρου τού Χωλού….».
3. «Ο Μανουήλ Μπόχαλης είναι τυπικό δείγμα της ελληνοαλβανικής ελίτ που είχε συσταθεί στην Πελοπόννησο. Και ήξερε να διασφαλίζεται με συγγενικούς δεσμούς με τους εχθρούς του: Ο πεθερός του Γεώργιος Παλαιολόγος ήτα ξάδελφος της μητέρας του Μμεϊρλέμπεη Mahmud γενικού διοικητή της Ρούμελης.
Την ίδια περίοδο, γύρω στα 1460, ένα ανώνυμο χρονικό υπενθυμίζει ότι ο πατριάρχης Νήφων “ην γαρ τω γένι εκ Πελοποννήσου εκ μητρός Ρωμαίος ευγενής, εκ δε πατρός άρχοντος Αλβανίτου”».
4. «Οι Τούρκοι κατακτητές κατανόησαν ακριβώς την ειδική κοινωνική δομή του πληθυσμού. Όταν, το 1461, προχώρησαν σε απογραφή της κατακτημένης επαρχίας, κάθε που είχαν να περιγράψουν ένα αλβανικό χωριό σημείωναν επιμελώς ότι “ανήκει στην αλβανική φυλετική κοινότητα” (…).
Επρόκειτο βέβαια για πολιτική διαίρεσης, που δεν εμπόδισε όμως την υιοθέτηση κοινής στάσης απέναντι στον κατακτητή: από τότε άρχισαν να σχηματίζονται οι ελληνοαλβανικές ενώσεις. Και είναι γνωστός ο ρόλος που διαδραμάτισαν στον απελευθερωτικό αγώνα του 19ου αιώνα πολλοί Αλβανοί που είχαν πλήρως αποδεχθεί τη διπλή τους καταγωγή…».
– ΤΕΛΟΣ και με το δεύτερο κρατούμενο. Σημειώνοντας πως ο Κολοκοτρώνης ειδοποίησε τους Αλβανούς να φύγουν πριν επιτεθεί στην Τριπολιτσά -κάτι ήξερε ο Θοδωρής- δεν θα αναλύσω περισσότερο τα δύο κρατούμενα.
ΑΠΛΑ τα τοποθετώ απέναντι στον πρόσφατο συναγερμό της «Εθνικής Άμυνας» με αφορμή τη φωτογραφική ανάρτηση νεοσύλλεκτων στο …«φέσι» μπουκ!
ΠΡΟΕΞΑΡΧΟΝΤΟΣ τού Τσίπρα αδελφοποιτού, Καμμένου του Εντελώς, η «εθνική άμυνα» απάντησε στο παιδικό «μια ωραία πεταλούδα» («αλβανικός αετός») με συνείδηση καθυστερημένου νήπιου.
ΑΝ ΕΙΧΑΝ στοιχειωδώς συνείδηση της αποστολής και των ευθυνών τους οι της αμυντικής ηγεσίας, πολιτικής και στρατιωτικής, θα ήξεραν ότι στη βλακεία δεν απαντάς με βλακεία -πόσω μάλλον όταν η πρώτη είναι παιδική- διότι είναι σαν να ρίχνεις ξύλα στη φωτιά.
ΟΜΩΣ τι κάθομαι και λέω. Τσίπρας και Καμμένος είναι αυτοί. Και οι ηγεσίες των ένοπλων προφανώς έχουν επιλεχτεί με κριτήρια Βασιλικής Θάνου στον Άρειο Πάγο.
ΦΕΞΕ μου και γλίστρησα δηλαδή, οπότε επανέρχομαι στο «Σκοτεινό ποτάμι». Του οποίου τη σκοτεινιά θα διαπλατύνω με τον ιστορικό Γ.Β. Δερτιλή: «Γεγονότα μιας ιστορίας δυο αιώνων, βιώματα τραυματικά που απωθήσαμε βαθειά μέσα μας. ξεχασμένες χρεωκοπίες, με τη σφραγίδα της αμάθειας και της δημαγωγίας. κρίσεις που μας υποδούλωσαν στην ένδεια, στις πλάνες και στο ψεύδος. πόλεμοι στη λήθη για να γλιτώσουμε από τη φρίκη και τις τύψεις-ενώ η μόνη κάθαρση θα ήταν η μνήμη και η επίγνωσή τους. Ας ανοίξουμε τα μάτια και την ψυχή μας στην ιστορία…».
ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ στο βιβλίο «Επτά Πόλεμοι, Τέσσερις Εμφύλιοι, Επτά Πτωχεύσεις 1821-2016» η… διαπλάτυνση! Έχει να κάνει κυρίως με τις φράσεις: α) «με τη σφραγίδα της αμάθειας και της δημαγωγίας», β) «ας ανοίξουμε τα μάτια στην ιστορία», γ) «μόνη κάθαρση η μνήμη και η επίγνωση».
ΣΕ ΚΑΘΑΡΣΗ λοιπόν, με «μνήμη και επίγνωση» ενάντια σε «αμάθεια-δημαγωγία» καλεί ο Δερτιλής. Οι ελπίδες να ακουστεί ελάχιστες, όσες σχεδόν για ΝΕΑ-ΒΗΜΑ. Παρ’ όλ’ αυτά οι όσοι ζωντανοί ας το παλεύουν.
