Παρουσίαση των προβλέψεων της Παγκόσμιας Τράπεζας για την πορεία της ρωσικής οικονομίας το 2016 πραγματοποίησε στις 12 Απριλίου η επικεφαλής οικονομολόγος του οργανισμού, αρμόδια για τη Ρωσική Ομοσπονδία, Birgit Hansl, προς τους εκπροσώπους επιχειρήσεων, μελών του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων (Association of European Businesses – AEB) και πρεσβειών των κρατών-μελών της Ε.Ε., με αφορμή τη δημοσίευση της έκθεσης «Russia Economic Report #35: The long journey to recovery» της Τράπεζας την 1η Απριλίου 2016.
Σύμφωνα με την κ. Hansl, η αναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη της Ρωσίας παρουσιάζει καθυστερήσεις. Το 2015 η ρωσική οικονομία άρχισε τη δύσκολη προσαρμογή της στη σοβαρή παγκόσμια πτώση των τιμών του πετρελαίου και τις δυτικές κυρώσεις. Ο αντίκτυπος των δύο αυτών παραγόντων οδήγησαν την οικονομία της Ρωσίας σε βαθιά ύφεση, που έφθασε στο χαμηλότερο σημείο της το 2ο τρίμηνο του 2015. Η περαιτέρω πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου τον Αύγουστο του 2015 έπειτα από μία σύντομη άνοδο τους πρώτους μήνες του έτους, εκτροχίασε την αναμενόμενη ανάκαμψη της ρωσικής οικονομίας, με αποτέλεσμα το ετήσιο πραγματικό ΑΕΠ να συρρικνωθεί συνολικά κατά 3,7%.
Η οικονομική προσαρμογή επήλθε κυρίως μέσα από την απότομη μείωση του εισοδήματος, η οποία άγγιξε το 10%, εξασθενώντας την καταναλωτική ζήτηση και αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις. Η νέα πτώση των τιμών του πετρελαίου άσκησε περαιτέρω πίεση στο ρούβλι, το οποίο με τη σειρά του ώθησε το ποσοστό του πληθωρισμού σε διψήφια νούμερα. Η άνοδος του πληθωρισμού διέβρωσε τους πραγματικούς μισθούς και τις συντάξεις, συμβάλλοντας σε μία μείωση 9,6% στην κατανάλωση, την πρώτη συρρίκνωση αυτού του μεγέθους μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Οι προσπάθειες των αρχών για τη διαχείριση του πληθωρισμού επιβράδυναν το ρυθμό της νομισματικής χαλάρωσης, και η Κεντρική Τράπεζα διατήρησε το βασικό επιτόκιο στο 11% από τον Αύγουστο του 2015.
Σύμφωνα με την έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, μέχρι στιγμής, η πολιτική απάντηση της κυβέρνησης έχει διευκολύνει την οικονομική προσαρμογή της Ρωσίας. Η ευέλικτη συναλλαγματική πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας (υιοθέτηση ελεύθερα κυμαινόμενης ισοτιμίας) διευκόλυνε την οικονομική μετάβαση. Η υποτίμηση της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας οδήγησε σε μείωση 25,7% των εισαγωγών, διπλασιάζοντας σχεδόν το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο 5,2% του ΑΕΠ, ενώ ταυτόχρονα βελτίωσε τις εξαγωγικές επιδόσεις ορισμένων βασικών προϊόντων πλην της ενέργειας, όπως ο άνθρακας, τα μέταλλα και τα χημικά προϊόντα.
Η πτώση των τιμών του πετρελαίου εξέθεσε ορισμένες σοβαρές αδυναμίες του τρέχοντος αναπτυξιακού μοντέλου της Ρωσίας, αλλά η υποτίμηση του ρουβλίου δημιούργησε την ευκαιρία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των κλάδων της οικονομίας εκτός αυτού των φυσικών πόρων, μέσω της διαφοροποίησης των εξαγωγών και της επέκτασης σε μη παραδοσιακές αγορές.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση της κ. Hansl σχετικά με τις επιδόσεις των επιμέρους τομέων της οικονομίας και την τάση της επενδυτικής δραστηριότητας σε καθέναν από αυτούς. Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε η οικονομολόγος, η συσχέτιση των επιδόσεων των επιμέρους τομέων με την τάση της επενδυτικής δραστηριότητας δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα εικόνα σχετικά με την ανταγωνιστικότητα και τη δυναμική αυτών. Ανεξαρτήτως από το αν καταγράφηκε αύξηση ή μείωση του κάθε τομέα το 2015, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι οι επενδύσεις στους επιμέρους τομείς της οικονομίας παρουσίασαν πτώση στην πλειονότητά τους.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τον αγροτικό τομέα, παρά την αύξηση της παραγωγής κατά 3,1%, οι επενδύσεις στον τομέα αυτό κατέγραψαν πτώση κατά 10,9%, αποδεικνύοντας ότι η προστατευτική πολιτική που υιοθετήθηκε από τη ρωσική κυβέρνηση δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Παρομοίως, οι επενδύσεις συνολικά στον τομέα της μεταποίησης μειώθηκαν κατά 9,5%, με την επεξεργασία τροφίμων να σημειώνει πτώση κατά 11,8%, όπως άλλωστε μειώθηκαν οι επενδύσεις και στον κατασκευαστικό τομέα κατά 16,3%. Αντίθετα, αύξηση σημειώθηκε στις επενδύσεις στον εξορυκτικό τομέα (10,7%), στην παραγωγή ηλεκτροτεχνικού εξοπλισμού (12,2%) και στην παραγωγή χημικών (14%).
Σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, η πορεία προς την ανάκαμψη φαίνεται να είναι μακρά, ωστόσο, οι παράγοντες που ώθησαν την οικονομία της Ρωσίας σε ύφεση δείχνουν αργά σημάδια υποχώρησης. Στην έκθεσή της η Τράπεζα περιλαμβάνει τρία σενάρια (βασικό, αισιόδοξο και απαισιόδοξο) για την οικονομική ανάπτυξη της Ρωσίας κατά το 2016 και το 2017, βασιζόμενα στην υπόθεση ότι οι τιμές του πετρελαίου θα διαμορφωθούν κατά μέσον όρο στα 37 $/βαρέλι το 2016, πριν ανακάμψουν σε περίπου 50 $/βαρέλι το 2017.
Έτσι, το βασικό σενάριο της Τράπεζας προβλέπει περαιτέρω συρρίκνωση κατά 1,9% της ρωσικής οικονομίας το 2016, με την επιστροφή στην ανάπτυξη να λαμβάνει χώρα το 2017, οπότε το ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,1%. Σύμφωνα με το απαισιόδοξο σενάριο, η ρωσική οικονομία θα μπορούσε να συρρικνωθεί έως και 2,5% το 2016, πριν ανακάμψει σε ένα μέτριο ρυθμό ανάπτυξης μόλις 0,5% το 2017. Αντίθετα, το αισιόδοξο σενάριο προβλέπει μια πιο μέτρια συρρίκνωση κατά 0,7% το 2016 που ακολουθείται από μια ισχυρότερη ανάκαμψη, με την αύξηση του ΑΕΠ να φθάνει το 1,7% το 2017.
Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι και στα τρία σενάρια το ποσοστό της φτώχειας στη Ρωσία αναμένεται να καταγράψει άνοδο. Το 2015 το ποσοστό αυτό αυξήθηκε από 11,2 σε 13,4%, με τον πληθυσμό που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας να αυξάνεται κατά 3,1 εκατομμύρια, σε συνολικά 19,2 εκατ. ανθρώπους. Το 2016, σύμφωνα με το βασικό σενάριο της Τράπεζας, το ποσοστό φτώχειας αναμένεται να ανέλθει σε 14,2%, που αντιστοιχεί σε 1,1 εκατομμύριο περισσότερους φτωχούς. Αυτή θα είναι η μεγαλύτερη αύξηση του ποσοστού φτώχειας μετά την οικονομική κρίση του 1998-1999, η οποία θα αναιρέσει τη βελτίωση που έχει επιτευχθεί εδώ και μία δεκαετία.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ρωσική οικονομία συνοψίζονται κυρίως στην αναδιάρθρωση του δημοσιονομικού και χρηματοπιστωτικού τομέα. Στο πλαίσιο της σχεδιαζόμενης δημοσιονομικής εξυγίανσης απαιτείται στρατηγική αναδιάρθρωση των δαπανών που εκτείνεται πέρα από τις γενικές περικοπές στον προϋπολογισμό, ενίσχυση των εσόδων που δεν σχετίζονται με τον ενεργειακό τομέα, μείωση της φορολογικής αβεβαιότητας και διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού για το 2017. Ως προς το χρηματοπιστωτικό τομέα, η μαζική ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών σταθεροποίησε προσωρινά τον τομέα αυτό, αλλά η διαχείριση των συστημικών αδυναμιών θα απαιτήσει συνεχή επαγρύπνηση και ετοιμότητα για εφαρμογή περαιτέρω μέτρων σταθεροποίησης.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι ότι η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ρωσίας θα εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που θα εφαρμόσει. Προς αυτή την κατεύθυνση ιδιαίτερης σημασίας κρίνονται οι πολιτικές που αποσκοπούν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών, στην εξάλειψη των διοικητικών εμποδίων και στη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος. Θετικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι το νέο σχέδιο της κυβέρνησης κατά της κρίσης δεν εστιάζεται αποκλειστικά σε μέτρα έκτακτης ανάγκης, αλλά περιλαμβάνει μία σειρά από μεσοπρόθεσμες πρωτοβουλίες οικονομικής ανάπτυξης που στοχεύουν να δώσουν ώθηση στις επενδύσεις.
Οι Ρώσοι δαπανούν το ήμισυ των αποδοχών τους σε προϊόντα τροφίμων
Σύμφωνα με τη μηνιαία έκθεση παρακολούθησης της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης που εκπονεί το Ινστιτούτο Κοινωνικών Αναλύσεων και Προβλέψεων της Προεδρικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης, οι Ρώσοι δαπανούν πλέον το 50,1% των αποδοχών τους για την αγορά προϊόντων τροφίμων.
Για πρώτη φορά από το 2008, το μερίδιο των τροφίμων στο συνολικό όγκο λιανικών πωλήσεων ξεπέρασε αυτό των βιομηχανικών προϊόντων, με τα ποσοστά να διαμορφώνονται τον Φεβρουάριο του 2016 στο 50,1% και 49,9% αντίστοιχα.
Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, η τελευταία φορά που οι δαπάνες των Ρώσων για τρόφιμα υπερέβησαν αυτές για μη διατροφικά προϊόντα ήταν κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008-2009.
Η τάση αυτή προς αύξηση των δαπανών των πολιτών για τρόφιμα αντανακλά τη μείωση των πραγματικών εισοδημάτων του πληθυσμού και την αύξηση της φτώχειας, καθώς όσο φτωχότερο είναι ένα νοικοκυριό τόσο μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού του ξοδεύει για τρόφιμα.
Σημειώνουμε ότι το 2015 το ποσοστό φτώχειας στη Ρωσία διαμορφώθηκε σε 13,4% ή 19,2 εκατομμύρια ανθρώπους, που αποτελεί τον υψηλότερο αριθμό που έχει καταγραφεί τα τελευταία εννέα χρόνια.
Αύξηση του κατώτατου μισθού στα 114,25 δολάρια ΗΠΑ
Η κυβέρνηση ενέκρινε σχέδιο νόμου για την αύξηση κατά 20,9% του κατώτατου μηνιαίου μισθού, στα 7.500 ρούβλια ($ 114,25). Ο μισθός αυτός θα αρχίσει να ισχύει από την 1η Ιουλίου 2016, σύμφωνα με την ανακοίνωση της κυβέρνησης.
Σημειώνουμε ότι ο κατώτατος μισθός είχε διαμορφωθεί από την 1η Ιανουαρίου 2016 στα 6.204 ρούβλια ($ 94,5), έχοντας αυξηθεί κατά 4%. Σύμφωνα με το Ρώσο πρωθυπουργό Dmitry Medvedev, ο προϋπολογισμός της χώρας διαθέτει τους πόρους για την περαιτέρω αύξηση του κατώτατου μισθού κατά επιπλέον 21%.
Ωστόσο, ο κατώτατος μισθός στη Ρωσία παραμένει σημαντικά χαμηλότερος από το ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης, το οποίο είναι σήμερα 9.452 ρούβλια ($ 139). Σύμφωνα με την ανακοίνωση της κυβέρνησης, η αύξηση του κατώτατου μισθού θα συμβάλει στη βελτίωση της αναλογίας του κατώτατου μισθού προς το προβλεπόμενο επίπεδο του κατώτατου ποσού διαβίωσης για τον εργαζόμενο πληθυσμό από 53,5% σε 64,7%.
Αύξηση ρωσικού εσωτερικού τουρισμού κατά 1,3 εκατ. ανθρώπους το 2015
Σύμφωνα με δηλώσεις της αναπληρώτριας πρωθυπουργού Olga Golodets, ο εσωτερικός τουρισμός στη Ρωσία αυξήθηκε κατά 1,3 εκατ. άτομα το 2015 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, εκτινάσσοντας το συνολικό αριθμό των εγχώριων τουριστών σε 50 εκατομμύρια ανθρώπους για πρώτη φορά.
Μιλώντας στην πρώτη συνεδρίαση του Συντονιστικού Συμβουλίου για την ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού, η κ. Golodets αναφέρθηκε στη μείωση κατά 31% στον αριθμό των Ρώσων που ταξίδεψαν στο εξωτερικό κατά το ίδιο έτος, η οποία αντιστοιχεί σε 5,6 εκατ. ανθρώπους. Η μείωση αυτή αποτελεί τη μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί τα τελευταία 18 χρόνια και αποδίδεται κυρίως στην αποδυνάμωση του ρουβλίου, καθώς και στην απαγόρευση πτήσεων προς την Αίγυπτο και την Τουρκία.
Η Ρωσία βρίσκεται στη 10η θέση των τουριστικών προορισμών το 2015
Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO), η Ρωσία κατέκτησε τη 10η θέση μεταξύ των χωρών που έλαβαν το μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών το 2015.
Συνολικά, το περασμένο έτος επισκέφθηκαν τη Ρωσία 31,6 εκατομμύρια τουρίστες, σημειώνοντας αύξηση κατά 6,2% σε σχέση με το 2014. Οι πιο δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί παγκοσμίως το 2015 ήταν η Γαλλία (86,3 εκατομμύρια επισκέπτες), οι Ηνωμένες Πολιτείες (77,9 εκατ.), η Ισπανία (68,1 εκατ.), η Κίνα (56,9 εκατ.) και η Ιταλία (50,8 εκατ.).
Σε δηλώσεις του ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Τουρισμού Rostourism Oleg Safonov σημείωσε ότι η περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού αποτελεί προτεραιότητα της Ρωσίας, ιδιαίτερα στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία, καθώς ο τουρισμός αποτελεί εξαγωγικό προϊόν, διαφορετικό από τα ενεργειακά προϊόντα από τα οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ρωσική οικονομία, ενώ ταυτόχρονα επηρεάζει άμεσα και έμμεσα την ανάπτυξη άλλων 53 κλάδων της οικονομίας.
Οι κύριες χώρες προέλευσης των ξένων τουριστών στη Ρωσία είναι η Νοτιοανατολική Ασία, η Κίνα και η Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε η Rostourism, ο αριθμός των τουριστών από την Κίνα, που επισκέφθηκε τη Ρωσία ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο το 2015, η τουριστική κίνηση από το Ιράν αυξήθηκε κατά δύο φορές σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ και η Νότιος Κορέα δείχνει σημαντική αύξηση του οργανωμένου τουρισμού. Επιπλέον, χάρη στη διοργάνωση αφιερωματικών ετών τουρισμού με τη Γαλλία και την Ισπανία, αναμένεται αύξηση της τουριστικής ροής από τις χώρες αυτές, καθώς ο αριθμός των αιτήσεων για τουριστικές θεωρήσεις εισόδου παρουσιάζει ήδη αύξηση κατά 30% σε σύγκριση με το 2014.
Προσδοκίες για χαλάρωση νομισματικής πολιτικής Ρωσίας
Σύμφωνα με το Ρώσο αναπληρωτή υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης Nikolai Podguzov, η Ρωσία στην παρούσα φάση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια αντιστροφή του πληθωρισμού και των πληθωριστικών προσδοκιών, η οποία δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής.
Σύμφωνα με τον κ. Podguzov, οι συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί οδηγούν το υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης να αναμένει ότι η ρυθμιστική αρχή θα χαλαρώσει τη ρητορική της σχετικά με τη νομισματική πολιτική της ή ακόμα θα προχωρήσει σε μείωση του βασικού επιτοκίου κατά την συνεδρίαση του Διοικητικού της Συμβουλίου. Βέβαια, όπως τόνισε ο Ρώσος υπουργός, η απόφαση ανήκει στην Κεντρική Τράπεζα, η οποία θα κρίνει κατά πόσον είναι λογικό να μειώσει το βασικό της επιτόκιο.
Επισημαίνουμε ότι κατά το παρελθόν, ο υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης της Ρωσίας Alexei Ulyukayev είχε υποστηρίξει ότι η ρυθμιστική αρχή θα μπορούσε να είχε προβεί σε μείωση του βασικού επιτοκίου πιο γρήγορα καθώς ο τρέχων ρυθμός πληθωρισμού το επιτρέπει.
Σημειώνουμε ότι το 2015 ο πληθωρισμός στη Ρωσία διαμορφώθηκε σε 12,9%, ενώ τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους ο ετήσιος πληθωρισμός μειώθηκε στο 7,3%. Κατά την τελευταία συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου στις 18 Μαρτίου τ.έ., η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας αποφάσισε να διατηρήσει το βασικό επιτόκιο στο 11%, ποσοστό που έχει παραμείνει αμετάβλητο από τον περασμένο Αύγουστο.
