Της Νινέττας Κοντράρου-Ρασσιά
Ένας άθλος για τα ελληνικά δεδομένα συντελέστηκε. Μέσα σε τρία χρόνια κτίστηκε και είναι έτοιμο να λειτουργήσει ένα αρχαιολογικό μουσείο, το πρώτο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη, το Μουσείο της Ελεύθερνας (Δήμου Ρεθύμνης), το οποίο εγκαινιάζεται στις 19 Ιουνίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο.
Το μουσείο αυτό αποτελεί έργο ζωής του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη, ο οποίος ξεκίνησε πριν από τριάντα χρόνια τις ανασκαφές στην Ορθή Πέτρα, όταν στο χωριό της Ελεύθερνας έφθανε μια φορά την εβδομάδα λεωφορείο. Το πλήθος των ευρημάτων του (σπίτια, βίλες, δρόμοι, δημόσια οικοδομήματα, λουτρά, δεξαμενές, ιερά, εκκλησίες, και κυρίως η νεκρόπολη των πολεμιστών, οι θαμμένες ιέρειες ή πριγκίπισσες με τα χρυσά στολίδια τους) από το 3000 π.Χ. μέχρι το 14ο αι. μ.Χ. αποκαλύπτουν έναν σπουδαίο πολιτισμό που αναπτύχθηκε στους πρόποδες του Ψηλορείτη (σε υψόμετρο 380).
Το μόνο ορατό αρχαίο πριν από τριάντα χρόνια ήταν ο Πύργος πάνω στην ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Και τώρα βλέπεις ένα ολόκληρο αρχαιολογικό πάρκο μέσα στο πράσινο, με διαμορφωμένα μονοπάτια, καθιστικά για ανάπαυση και περισυλλογή και ένα μουσείο με πλήθος ευρημάτων σε σύγχρονες προθήκες, βιντεοπροβολές σε κάθε αίθουσα, κέντρο μελέτης, αποθήκες και εργαστήρια συντήρησης.
«Οταν με ρωτούν πώς είναι δυνατόν 30 χρόνια να μην έχεις ξεφύγει από το στόχο σου, τους απαντώ πως φταίει η «αμαρτία». Η λέξη αυτή, πριν πάρει τη χριστιανική της χροιά, σήμαινε αστοχία, μη επίτευξη του στόχου. Κι εγώ δεν θέλω να έχω αμαρτίες», είπε ο Ν. Σταμπολίδης ξεναγώντας από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης τους δημοσιογράφους και πολλούς φίλους του αρχαιολόγους μέσω προβολής διαφανειών στον αρχαιολογικό χώρο και στο μουσείο της Ελεύθερνας.
Στο 30χρονο ανασκαφικό έργο αποτελεί καρπό κόπων όχι μόνο δικών του, όπως τόνισε, αλλά και μιας πλειάδας φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης και πολλών ακόμη Πανεπιστημίων της Ελλάδας και του εξωτερικού (Ευρώπης, ΗΠΑ, Τουρκίας, Κορέας, Αφρικής, Αυστραλίας) που σήμερα υπηρετούν την Αρχαιολογία από διάφορες θέσεις και πανεπιστήμια. Ο κ. Σταμπολίδης έκανε μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Ελεύθερνας, όπως αυτή ξεδιπλώνεται στις τρεις συνεχόμενες αίθουσες του μουσείου.
Αντικείμενα καθημερινής χρήσης και έργα τέχνης αποκαλύπτουν τη ζωή του ανθρώπου επί τρεισήμισι χιλιετίες. Από τα high lights του μουσείου, η «Κόρη της Ελεύθερνας» που έχει το ίδιο DNA, κατασκευάστηκε με τα ίδια υλικά, από τα οποία είναι φιλοτεχνημένη η «Κυρία της Οσέρ», που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Εντυπωσιακά είναι τα όπλα και τα χρυσά κοσμήματα από τους τάφους των πολεμιστών και των πριγκιπισσών, όπως και η μοναδική ταφική πυρά με τον δειροτομηθέντα νεκρό, εικόνα που απηχεί το τελετουργικό τυπικό των ταφικών πυρών, όπως του Πατρόκλου που περιγράφεται στη ραψωδία Ψ της Ιλιάδας του Ομήρου. Το σπουδαίο αυτό εύρημα δεν βρίσκεται στην Ελεύθερνα, αλλά στην Ουάσινγκτον, στη μεγάλη αρχαιολογική έκθεση «Οι Έλληνες. Από τον Αγαμέμνονα στον Μεγαλέξανδρο.
Σε μία από τις προθήκες θα δει ο επισκέπτης και ένα τσαμπί σταφύλι 2.700 ετών.
«Το Μουσείο αυτό τώρα αρχίζει» επεσήμανε ο αρχαιολόγος, τονίζοντας πως τίποτα δεν θα είχε γίνει αν δεν συνέβαλλαν διαχρονικά οι ηγεσίες του ΥΠΠΟ και η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η άριστη σχέση και συνεργασία που είχε με την έφορο Αρχαιοτήτων της περιοχής και φίλη του Αναστασία Τσιγκουνάκη, αν δεν αγκάλιαζε το όραμα αυτό το Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο οποίο ανήκει πλέον διοικητικά και ερευνητικά το μουσείο, αλλά και οι χορηγοί του έργου, μεταξύ των οποίων το Ιδρυμα Ωνάση, η Alpha Bank, η COSMOTE (πρόσφερε WiFi στο μουσείο) και η Grecotel, η οποία ξεμπλοκάρισε το έργο εν τη γενέσει του, όταν οι εργολάβοι ζητούσαν επιπλέον 180.000 ευρώ γιατί βρήκαν βράχο ανοίγοντας τα θεμέλια. Και το έργο ως ενταγμένο στο ΕΣΠΑ δεν μπορούσε να παρεκκλίνει του προϋπολογισμού του.
«Στιγμές αγαλλίασης είναι για μας όταν ένα μουσείο γεννιέται» είπε η γεν. διευθύντρια Αρχαιοτήτων Έλενα Κόρκα προλογίζοντας την εκδήλωση.
«Μεγάλη επιτυχία του διευθυντή μας ότι κατάφερε να υλοιοποιήσει το όνειρό του» είχε πει προηγουμένως η πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου, πλέκοντας το εγκώμιο του Ν. Σταμπολίδη για την αποτελεσματικότητά του, ενώ ασχολείται με πάρα πολλά: και με τη διδασκαλία και με την έρευνα και με την οργάνωση εκθέσεων και συνεδρίων και με τη συγγραφή βιβλίων.
Η Αναστασία Τσιγκουνάκη αναφέρθηκε σε όλα τα ενταγμένα έργα στο ΕΣΠΑ που υλοποιήθηκαν στην περιοχή της αρμοδιότητάς της και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας Οδυσσέας Ζώρας, τόνισε πως πάντα τον γοήτευε ο κλάδος της Αρχαιολογίας. Και αν η ιατρική φαντάζει μακριά από την αρχαιολογία, εκείνος βρίσκει σημεία επαφής.
«Η ανάλυση των αρχαιολογικών ευρημάτων έχει κάποια σχέση με την ανάλυση του γονιδιώματος. Και τα δύο αφήνουν το αποτύπωμά τους. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στη γη, το γονιδίωμα στο σώμα. Και δίνουν απαντήσεις στα ερωτήματα, από πού ερχόμαστε και πού βρισκόμαστε. Μόνο για το πού πηγαίνουμε δεν μας πληροφορούν…».
