Της Νινέττας Κοντράρου-Ρασσιά
Μια πολυτελής κατοικία πριγκίπων της δυναστείας της Κνωσού ήταν η Ζώμινθος, όπως επίσης χώρος θρησκευτικών τελετών (άρα και κατοικία αρχιερέων) κατά τους χειμερινούς μήνες που το Ιδαίο Άντρο στην κορυφή του Ψηλορείτη ήταν χιονισμένο και απρόσιτο.
Το εντυπωσιακό αυτό μινωικό μέγαρο, με τα περίπου 150 δωμάτια στο κεντρικό του κτήριο, τους δαιδαλώδεις διαδρόμους, τις κλίμακες, τις υπόστυλες αίθουσες, τους μεγαλοπρεπείς χώρους με τους βωμούς, τα πολύθυρα και τους φωταγωγούς, πρέπει να έκτισε ένας μεγαλοφυής αρχιτέκτονας, εκτιμά η ανασκαφέας του Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη μετά την ολοκλήρωση της φετινής ανασκαφικής έρευνάς της. Χαρακτηρίζει «μεγαλοφυή» τον αρχιτέκτονα αυτού του μεγάρου «γιατί μακριά από τα μοντέλα των πεδινών ανακτόρων και επαύλεων, προσάρμοσε το σχέδιό του στο ορεινό τοπίο».
Η Ζώμινθος βρίσκεται σε ένα οροπέδιο της Ίδης κοντά στα Ανώγεια, στη διαδρομή από την Κνωσό προς το Ιδαίο Άντρο, σε υψόμετρο 1.187. Η φετινή σημαντική ανακάλυψη, εκτός από τα επιμέρους αντικείμενα, έχει σχέση με τη χρονολόγηση του αρχικού κτηρίου το οποίο φαίνεται πως ήταν αρκετά παλαιότερο. Η κ. Σακελλαράκη αναφέρει ότι «το κεντρικό κτήριο πριν από την κύρια φάση του (γύρω στο 1750 π.Χ.), την οποία γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, εκτείνεται σε μεγαλύτερη επιφάνεια κατά την αμέσως προηγούμενη περίοδο, των Παλαιών ανακτόρων (από το 1900 π.Χ.), όταν χτίζονται τα μινωικά ανάκτορα».
Το κτήριο ήταν διώροφο ή τριώροφο σε ορισμένα σημεία. Οι τοίχοι, που διασώζονται σε ύψος από 2,5 έως 3 μέτρα, είναι τοιχογραφημένοι. Επομένως έχουμε να κάνουμε με μια επιμελημένη και εξαιρετικά πλούσια κατασκευή. Οι αίθουσες συγκεντρώσεων φέρουν περιμετρικά θρανία, στοιχείο που δείχνει ότι το κτήριο δεν ήταν μόνο χώρος πολυτελούς κατοικίας σημαντικών προσώπων της δυναστείας της Κνωσού, αλλά και χώρος θρησκευτικών συγκεντρώσεων, όταν το γειτονικό διεθνές θρησκευτικό κέντρο του Ιδαίου Άντρου δεν ήταν προσιτό, λόγω καιρικών συνθηκών.
Το πλήθος των αντικειμένων, χάλκινα θρησκευτικά αντικείμενα, όπως διπλοί πελέκεις, θυμιατήρια και άλλα αντικείμενα, δηλώνουν τη θρησκευτική χρήση του χώρου αυτού. Αφιερώματα, όπως σφραγίδες (οι φετινές ήταν ιδιαίτερα σημαντικές, με παράσταση «ιερού κόμβου» και σχηματοποιημένου βουκράνου με ηλιακό δίσκο), τα χάλκινα ειδώλια λατρευτών, χάντρες περιδεραίου, αλλά και άλλα είδη, όπως πήλινα θυμιατήρια, καρποδόχοι και πλήθος ειδικών αγγείων, επιβεβαιώνουν τη χρήση αυτή.
Είναι γνωστό ότι οι Μινωίτες εκμεταλλεύτηκαν τον πλούτο του Ψηλορείτη. Συνεπώς, φαίνεται πως οργάνωσαν στη Ζώμινθο εργαστήρια παραγωγής κεραμικών έργων, όπως δείχνει το κεραμικό εργαστήριο και ο κλίβανος, τα εργαστήρια επεξεργασίας ορείας κρυστάλλου, υλικού που υπάρχει στην περιοχή, και ο μεταλλουργικός κλίβανος, που αποκαλύφθηκε πριν από λίγες μέρες. Το μαλλί από τα πρόβατα που γνωρίζουμε από τις πινακίδες της Κνωσού, αλλά και τα φυτά του Ψηλορείτη που έστελναν στην Αίγυπτο, όπως γνωρίζουμε από αιγυπτιακές επιγραφές, και είχαν ιαματικές και καλλωπιστικές ιδιότητες, ήταν από τα κύρια προϊόντα που παρήγε η Ζώμινθος.
Ευρήματα μυκηναϊκών χρόνων βρέθηκαν σποραδικά στο χώρο και δείχνουν τη σχέση με το μυκηναϊκό οικισμό που αποκαλύφθηκε από τον Γιάννη Σακελλαράκη, 100 μέτρα ανατολικότερα, ενώ η χρήση του στους ιστορικούς χρόνους διαπιστώνεται από αρχιτεκτονικά λείψανα (ρωμαϊκά) και κινητά ευρήματα που δηλώνουν τη διαχρονικότητα του χώρου, ακριβώς όπως και του γειτονικού Ιδαίου Άντρου.
Οσοι θέλουν να μάθουν περισσότερα για τις ανασκαφές που γίνονται χρόνια στη Ζώμινθο, δεν έχουν παρά να επισκεφθούν το πρωτοποριακό ψηφιακό μουσείο που στήθηκε με τη συνδρομή του Δήμου Ανωγείων από την Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη στα Ανώγεια και περιλαμβάνει την ιστορία των ανασκαφών και ευρήματα της Ζωμίνθου και του Ιδαίου Άντρου.
