Η αξιοπρέπεια ενάντια στην αθλιότητα και τον εξευτελισμό της λιτότητας.
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
**** 1/2 – Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ
I, Daniel Blake. Βρετανία/Γαλλία/Βέλγιο, 2016. Σκηνοθεσία: Κεν Λόουτς. Σενάριο: Πολ Λάβερτι. Ηθοποιοί: Ντέιβ Τζονς, Χέιλι Σκουάιαρς, Σάρον Πέρσι. 100′
Από την εποχή της ταινίας του, «Cathy Come Home» (1966) μέχρι την πρόσφατη «Jimmy’s Hall», ο γνωστός ακτιβιστής Βρετανός σκηνοθέτης Κεν Λόουτς δεν έπαψε να καταπιάνεται με καίρια, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Η νέα του αυτή ταινία, δίκαια βραβευμένη με το Χρυσό Φοίνικα των Κανών, μια δυνατή, συγκινητική, διανθισμένη με άφθονο χιούμορ, ταινία, από την οποία δεν λείπει και μια ποιητική διάθεση, θα μπορούσε άνετα να τιτλοφορείται, «Εγώ, ο Γιάννης Τάδε…», γιατί τόσο πολύ κοντά βρίσκεται στην ελληνική πραγματικότητα.
Ο πρωταγωνιστής του, ο Ντάνιελ Μπλέικ, είναι ένας μεσήλικας ξυλουργός, που έχει σταματήσει να εργάζεται εξαιτίας ενός πρόσφατου εμφράγματος. Μόνο που για να μπορέσει να πάρει ιατρικό επίδομα πρέπει να περάσει από μια σειρά άχρηστων στην πραγματικότητα δοκιμασιών (συμπλήρωση εντύπων, μη ιατρικές εξετάσεις, και πολλά άλλα), που το κράτος έχει εφεύρει για να καθυστερεί και τελικά να αποφεύγει να καλύπτει τα χρηματικά επιδόματα.
{source}
<iframe width=»560″ height=»315″ src=»https://www.youtube.com/embed/ahWgxw9E_h4″ frameborder=»0″ allowfullscreen></iframe>
{/source}
«Αυτά που συμβαίνουν στην ταινία δεν περιορίζονται στη Βρετανία, αλλά συμβαίνουν σήμερα παντού, σε όλη την Ευρώπη, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία. Το απλό άτομο, ο εργάτης, που αγωνίζεται να επιβιώσει, οδηγείται στον εξευτελισμό, στην αυτοκτονία, στο θάνατο», είχε αναφέρει ο Κεν Λόουτς μιλώντας για την ταινία του, «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ», στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε την πρωινή προβολή της ταινίας στο διαγωνιστικό τμήμα του φετινού Φεστιβάλ των Κανών. «Στο επίκεντρο είναι η σκληρότητα με την οποια το κράτος αντιμετωπίζει αυτούς που χρειάζονται βοήθεια και πώς χρησιμοποιεί την σκόπιμη γραφειοκρατία για να εμποδίσει, να ταπεινώσει και να εξευτελίσει τον πολίτη».
Ο Μπλέικ του Λόουτς και του τακτικού στο σενάριο συνεργάτη του, Πολ Λάβερτι, παρόλο που θα περάσει μια καφκική, βασανιστική, εξευτελιστική, περιπέτεια, θα παραμείνει, ώς το τέλος, ένας γεμάτος με ανθρωπιά και αξιοπρέπεια άνθρωπος. Θα βοηθήσει μια νεαρή, μοναχική μητέρα, με δυο μικρά παιδιά, με παρόμοια περίπου σαν κι αυτόν προβλήματα, καθώς και ένα μαύρο μετανάστη γείτονα του.
Με απλές, που ξεπερνούν τον επιφανειακό ρεαλισμό, σκηνές, με τον άνθρωπο πάντα στο επίκεντρο της ιστορίας, και με μια δυνατή ερμηνεία από τον Ντέιβ Τζονς, ο Λόουτς μας προσφέρει μιαν ακόμη συναρπαστική ταινία, από τις καλύτερες που μας έχει προσφέρει στα 50 σχεδόν χρόνια της πλούσιας σε θέματα και αγωνιστικό πνεύμα καριέρας του.
*** 1/2 – Invisible
Ελλάδα, 2015. Σκηνοθεσία: Δημήτρης Αθανίτης. Σενάριο: Γιώργος Μακρής, Δημήτρης Αθανίτης. Ηθοποιοί: Γιάννης Στάνκογλου, Μενέλαος Χατζαράκης, Εύα Στυλάντερ, Κόρα Καρβούνη, Χρήστος Μπενέτσης, Νικολίτσα Ντρίζη, Κώστας Ξυκομηνός. 84′
Η οικονομική κρίση και η ανεργία που οδηγούν το άτομο στη φτώχεια, την εξαθλίωση, την απελπισία και τον αφανισμό είναι στο επίκεντρο της συγκλονιστικής, βραβευμένης σε διεθνή φεστιβάλ, ταινίας, «Αόρατος» (Invisible) του Δημήτρη Αθανίτη, που συμμετείχε στο 28ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.
Από τα πρώτα πλάνα παρακολουθούμε τον πρωταγωνιστή να προχωρά, κρατώντας ένα πιστόλι και να ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει, έχοντας φτάσει με το μηχανάκι του κάπου κοντά στη θάλασσα και αφήσει μόνο του το μικρό του γιο του, κάπου κοντά στη θάλασσα.
Στο μεγάλο φλας-μπακ που ακολουθεί παρακολουθούμε την ιστορία του: την απόλυσή του από το εργοστάσιο όπου εργάζεται («ζήτημα επιβίωσης» του λέει το αφεντικό του, παρόλο που τον θεωρούσε, όπως του λέει, μέλος της οικογένειας), τα προβλήματα με τη χωρισμένη γυναίκα του (δεν έχει να πληρώσει τα χρήματα διατροφής όπως δεν έχει και για το νοίκι που χρωστάει εδώ κι αρκετούς μήνες), τις φαντασιώσεις του όπου παρακολουθεί και σκοτώνει το άσπλαχνο αφεντικό του, τις προσπάθειές του να βρει άλλη, αξιοπρεπή, όπως περιμένει, δουλειά (μόνη λύση είναι να μαζεύει μπουκάλια από τα σκουπίδια και τις χωματερές) και να κρατηθεί από κάπου.
Παντού άρνηση και μοναξιά – μοναξιά και εγκατάλειψη που τονίζεται στη σκηνή όπου τον βλέπουμε γυμνό, κουλουριασμένο στο κρεβάτι του, ένας νέος Αδάμ που όμως δεν έχει κανένα θεό (ή έστω κάποια Εύα για να τον βοηθήσει). Με ένα καλογραμμένο σενάριο (από τον ίδιο και τον Γιώργο Μακρή), με ρεαλιστικό στιλ, με την κάμερα να ακολουθεί από κοντά τον άνεργο άντρα στο μηχανάκι του (σε μερικά πρέπει να πω όμορφα γυρισμένα από τον Γιάννη Φωτίου τράβελινγκ), με ωραία μουσική υπόκρουση (από τον Papercut) και με πολύ καλή ερμηνεία από τον πρωταγωνιστή του, Γιάννη Στάνκογλου, ο Αθανίτης έφτιαξε μια γεμάτη ανθρωπιά, ειλικρίνεια και δύναμη ταινία, από τις καλύτερες που μας έδωσε τα τελευταία χρόνια ο ελληνικός κινηματογράφος.
*** Αφερίμ!
Aferim! Ρουμανία/Βουλγαρία/Τσεχία, 2015. Σκηνοθεσία: Ράντου Γιούντε. Σενάριο: Ράντου Γιούντε, Φλόριν Λαζαρέσκου. Ηθοποιοί: Τροντόρ Κόρμπαν, Μιχάι Κομανόιου, Τόμα Κούζιν, Λουμινίτα Γκεοργκίου. 108′
Συναρπαστική περιπέτεια εποχής είναι η βραβευμένη στο φεστιβάλ Βερολίνου (Αργυρή Άρκτος καλύτερης σκηνοθεσίας) ταινία «Αφερίμ» του 39χρονου Ρουμάνου σκηνοθέτη Ράντου Γιούντε. Περιπέτεια εποχής, που εκτυλίσσεται στην περιοχή της Βλαχίας γύρω στα 1835, με θέμα τον ρατσισμό ενάντια στους τσιγγάνους και όχι μόνο (άλλος στόχος, ιδιαίτερα της καθολικής εκκλησίας, ήταν οι Εβραίοι) που τότε τους χρησιμοποιούσαν ως δούλους.
Ο Γιούντε έφτιαξε ένα ρόουντ μούβι, στο στιλ του γούεστερν, με δυο άντρες, έναν αστυνόμο και το βοηθό γιο του, να αναζητούν και να συλλαμβάνουν ένα καταζητούμενο από τον αφέντη του, τσιγγάνο. Στο ταξίδι τους, ενώ διασχίζουν τη χώρα, μέσα από τοπία μουντά, έξοχα φωτογραφημένα σε μαυρόασπρο φιλμ, μεταφέροντας τον κρατούμενό τους μαζί με ένα μικρό, επίσης καταζητούμενο παιδί, έρχονται σε επαφή με πρόσωπα και καταστάσεις που θα αλλάξουν τη στάση τους, παρουσιάζοντάς μας, ταυτόχρονα, και μια εικόνα της Ρουμανίας της τότε εποχής με τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές.
*** Στη σκιά του φόβου
Under the Shadow. Βρετανία/Καντάρ/Ιορδανία, 2016. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μπάμπακ Ανβάρι. Ηθοποιοί: Νάργκες Ρασίντι, Άβιν Μανσάντι, Μπόμπι Ναντέρι. 84′
Καλογυρισμένη ταινία τρόμου γύρω από μια απομονωμένη μητέρα και τη μικρή της κόρη που, στην εμπόλεμη Τεχεράνη του 1980, αντιμετωπίζουν μια μυστηριώδη υπερφυσική οντότητα, που θυμίζει εκείνη στην εξαιρετική ταινία τρόμου, Babadook.. Χρησιμοποιώντας ένα καθαρά ρεαλιστικό στιλ, ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύεται τόσο τη φρικιαστική ατμόσφαιρα του πολέμου όσο και την καταπιεστική ατμόσφαιρα της περιόδου της κυριαρχίας του Αγιοταλάχ Χομεϊνί, για να αναπτύξει το υπερφυσικό, εφιαλτικό στοιχείο της ταινίας και να αναπτύξει τις διάφορες πιθανότητες που αφορούν στην ερμηνεία των υπερφυσικών εμφανίσεων. Ενώ, παράλληλα, δίνει και μια κοινωνική διάσταση στην ιστορία του, σχολιάζοντας την κατάσταση της γυναίκας στο τότε ιρανικό καθεστώς.
** 1/2 – Snowden
ΗΠΑ, 2016. Σκηνοθεσία: Όλιβερ Στόουν. Σενάριο: Κίραν Φιτζέραλντ, Όλιβερ Στόουν. Ηθοποιοί: Τζόζεφ Γκόρντον-Λίβιτ, Σαϊλίν Γούντλι, Μελίσα Λίο, Τομ Γουίλκινσον. 134′
Ένα αρκετά ενδιαφέρον πορτρέτο του Έντουαρντ Σνόουντεν, του γνωστού whistleblower, του ανθρώπου που αποκάλυψε την ύπαρξη προγραμμάτων μαζικής παρακολούθησης που δημιουργούσαν οι διάφορες μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Για μια ακομη φορά, ο Στόουν («W», «Νίξον», «Γουόλ Στριτ», «JFK»), βρίσκει την ευκαιρία να καταπιαστεί με τα γνωστά του, κοινωνικά/πολιτικά θέματα: το παιχνίδι της εξουσίας, τα κρατικά μυστικά και οι αποκαλύψεις, ο ρόλος του κράτους και ο περιορισμός της ελευθερίας.
Ο Σνόουντεν που μας παρουσιάζει (με μια πολύ καλή ερμηνεία από τον Τζόζεφ Γκόρντον-Λίβιτ), χωρίς να μας προσφέρει καινούργιες πληροφορίες πέραν από αυτές που ήδη γνωρίζουμε, παρουσιάζεται ως ένα απογοητευμένο με όσα συμβαίνουν γύρω του, ιδεαλιστή, πρόσωπο σοβαρό, μετρημένο, που αντιμετωπίζει ηθικά διλήμματα.
