Της Νινέττας Κοντράρου-Ρασσιά
Τι ζητάει η Κύθνος; Να εκπληρώσει η πολιτεία το χρέος της και να ιδρύσει ένα αρχαιολογικό μουσείο ώστε να μην παραμένουν τα αναρίθμητα ευρήματα από τις ανασκαφές στο νησί μέσα σε κιβώτια.
Από το 2000 ο Δήμος Κυθναίων έχει κάνει το πρώτο βήμα. Εχει παραχωρήσει το κτήριο στο οποίο μπορεί να στεγαστεί το μουσείο. Ωστόσο, δεκάξι χρόνια τώρα το υπουργείο Πολιτισμού αγνοεί το αίτημα και προγραμματίζει έργα που έχουν «μπάρμπα στην Κορώνη», όπως λέει κι ο λαός μας. Γνωρίζουμε άλλωστε τι πιέσεις ασκούνται από τους τοπικούς άρχοντες -και όχι μόνο- για να ενταχθούν κάποια έργα στα ΕΣΠΑ. Η παρούσα ηγεσία της Εφορείας Κυκλάδων υπόσχεται να εντάξει και το έργο αυτό στο νέο ΕΣΠΑ (2016-2020). Μακάρι να είναι ειλικρινής, αν και τα μέχρι τώρα δείγματα από το χειρισμό άλλων θεμάτων δεν το εξασφαλίζει.
Η Κύθνος κατοικείται από την 9η χιλιετία π.Χ. έως και σήμερα. Δηλαδή 11 χιλιάδες χρόνια. Από τότε που οι πρώτοι ναυτικοί του Αιγαίου, αναζητώντας τον πολύτιμο οψιανό στο δρόμο για τη Μήλο, διαπίστωσαν ότι ήταν ένα νησί ιδανικό για εγκατάσταση. Τον πρώτο μόνιμο υπαίθριο οικισμό τον ίδρυσαν στον Μαρουλά, κοντά στα Λουτρά, που σήμερα θεωρείται ο πρώτος οργανωμένος οικισμός της Μεσογείου. Εκεί έθαβαν με τελετουργικό τρόπο και τους νεκρούς τους.
Οι νεολιθικοί γεωργοί και κτηνοτρόφοι του νησιού εξαπλώθηκαν σε διάφορα σημεία οργανώνοντας τις εγκαταστάσεις τους σε περιοχές πρόσφορες στις καλλιέργειες, καθώς υπάρχουν άφθονες πηγές, ήιο κλίμα και εύφορη γη. Στην εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.) αρχίζει η εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων. Στα βορειοανατολικά της Κύθνου, στις Σκουριές, τόνοι υπολειμμάτων καμίνευσης δείχνουν το μέγεθος και τη διάρκεια αυτής της εγκατάστασης.
Οι κάτοικοι στην Υστερη Χαλκοκρατία (Μυκηναϊκή Εποχή) εγκαθίστανται στο Κάστρο της Ωριάς, προστατευμένοι από τους εχθρούς. Η ανάπτυξη του κυκλαδίτικου πολιτισμού αρχίζει από τη Γεωμετρική εποχή και λάμπει από την Αρχαϊκή, την Κλασική, την Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή, έως το τέλος της Ύστερης Αρχαιότητας, όπου το Βρυόκαστρο (η αρχαία Κύθνος) θα εγκαταλειφθεί και οι κάτοικοί του θα εγκατασταθούν και πάλι στο απόκρημνο, αλλά ασφαλές, Κάστρο της Ωριάς.
Από τις σωστικές και επιφανειακές ανασκαφές στον Μαρουλά και στον Γεωμετρικό και Αρχαϊκό Κάστελλα έχουν συγκεντρωθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα. Η συστηματική έρευνα όμως άρχισε το 2002 υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Αλέξανδρου Μαζαράκη–Αινιάν και έχει φέρει στο φως πλήθος αρχαιοτήτων. Σημαντική αποκάλυψη υπήρξε το ασύλητο ιερό των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Ο δίδυμος ναός βρέθηκε με όλα τα πολύτιμα αφιερώματα στη θέση τους. Ανασκάφηκαν επίσης δύο βωμοί κοντά στο ναό και ένας «αποθέτης» με εκατοντάδες αφιερώματα.
Παράλληλα, από το 2005 έως το 2011 πραγματοποιήθηκε, με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, υποβρύχια έρευνα και ανασκαφή στον όρμο του Μανδρακίου -το αρχαίο λιμάνι του Βρυοκάστρου. Αποτυπώθηκαν ολόκληρη η λιμενολεκάνη και τα κτίσματα που εντοπίστηκαν τόσο στην ακτή όσο και στον πυθμένα της θάλασσας και το 2007-2009 ανασκάφηκε ένα εξ αυτών, που πιθανώς ταυτίζεται με τμήμα του καταβυθισμένου παράκτιου οχυρωματικού τείχους. Το 2008-2009 η ανασκαφή της υποθεμελίωσης του προαναφερθέντος τείχους έφερε στο φως σημαντικά μαρμάρινα γλυπτά της ρωμαϊκής περιόδου, ενώ το 2010-2011 πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές τομές εντός της λιμενολεκάνης.
Ολα αυτά φυλάσσονται σε κλειστά κιβώτια που δεν είναι προσιτά σε κανέναν. Γι΄ αυτό ιδρύθηκε ο Σύλλογος Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Νήσου Κύθνου προκειμένου να οργανωθεί το κίνημα για τη δημιουργία ενός Μουσείου που θα τα στεγάσει, αναδεικνύοντας τη μακραίωνη ιστορία του νησιού στα μάτια των ντόπιων αλλά και των πολλών επισκεπτών ιδίως το καλοκαίρι.
Με σύνθημα «Είναι κρίμα η δόξα της Κύθνου να είναι κρυμμένη σε κιβώτια» οι φίλοι του μουσείου ξεκίνησαν την εκστρατεία για την ίδρυσή του, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι «ένα αρχαιολογικό μουσείο, εκτός από την μεγάλη ώθηση στη μελέτη των ευρημάτων στο εργαστήριό του και στη συντήρησή τους, θα δώσει απαντήσεις σε αναπάντητα ερωτηματικά της αρχαιότητας. Γιατί τα ευρήματα της Κύθνου θα οδηγήσουν αδιαμφισβήτητα στην καλύτερη κατανόηση της αρχαίας ελληνικής θρησκείας και των λατρευτικών και τελετουργικών συνηθειών, ιδιαίτερα της αρχικής περιόδου».
