Της Ζωής Τόλη
Το έργο «Ρομπέρτο Τσούκο», του Bernard Marie Koltes, παρουσιάζεται στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, στο Υπόγειο, σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη και σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου.
«Να δραπετεύετε απ’ τις στέγες προς τον ήλιο, δεν θα βάλουν ποτέ έναν τοίχο ανάμεσα στον ήλιο και τη γη» παρακινεί ο Ρομπέρτο Τσούκο τους απανταχού αμφισβητίες να μην πάψουν ποτέ να αντιπαλεύουν το σκοτάδι της κάθε ζοφερής και ανθρωπιστικά απογυμνωμένης πραγματικότητας, με μοναδική τους αποσκευή το ΦΩΣ. Και επειδή οι ίδιοι προκαλούν ολοφάνερα την τιμωρία τους, κατά κάποιον τρόπο εξιλεώνονται. Είναι μια μορφή κάθαρσης.
Το έργο έχει ως αφορμή την πραγματική ιστορία του κατά συρροήν δολοφόνου που σκότωσε τους γονείς του, έναν επιθεωρητή της αστυνομίας και ένα αγόρι. Είναι ένας φυσιολογικός νεαρός που εκτροχιάζεται χωρίς λόγο και μετατρέπεται σε εγκληματία, ενώ το μόνο που επιθυμεί είναι να γίνει διάφανος. Δηλαδή να παρατηρεί τα πάντα χωρίς να εκτίθεται στην τοξική σκόνη της κοινωνίας. «Είναι τρομερή δουλειά να είσαι διάφανος, είναι ένα επάγγελμα, είναι ένα παλιό όνειρο να είσαι αόρατος», σημειώνει.
Έργο σπαρακτικό, έργο συμπόνοιας μέσα από την ωμή και παράλογη βία, με όλους τους χαρακτήρες που είναι πιο διεφθαρμένοι από τον ίδιο και με τη βία που βιώνουν στο σκοτάδι τους, τον σπρώχνουν να γίνει άγγελος θανάτου. Πρόκειται για μια ελεγεία της αδυναμίας, του εκτροχιασμού, χωρίς όμως να φοβίζει, απλώς μας κάνει να κατανοήσουμε ότι δεν μπορούμε να κρίνουμε κανέναν. Όπως σημειώνει ο Άγγλος μελετητής Ντέιβιντ Μπράντλι «ο Ρομπέρτο Τσούκο βρίσκεται πέρα από την κατανόηση των θεατών. Ενσαρκώνει την κοσμική σκληρότητα που έχει ως γνώρισμα την αδιαφορία».
Το σύμπαν του Μικρού Σικάγου αντανακλά καθαρά ό,τι χαρακτηρίζει τις ευρύτερες κοινωνίες που ζουν μέσα στον παρασιτικό τους λήθαργο, με γνώμονα την εξάρτησή τους από τον ψυχοφθόρο ναρκισσισμό. Ο Κολτές, με την «καταραμένη» θεματολογία του, με μια ανατρεπτική γλώσσα γεμάτη ειρωνεία και καγχασμό, έγινε cult εκπρόσωπος ενός suigeneris (= ιδιότυπου) καλλιτεχνικού περιθωρίου.
Αξιόλογος ο τρόπος συμπύκνωσης των σκηνών του (15 σύντομες σκηνές) όπου εξιστορούνται βιωματικές συμπεριφορές και αναπτύσσεται παράλληλα με τη δράση μια διαλεκτική γύρω από τη βιαιότητα. Η βία είναι απάντηση στον κατασκευασμένο φόβο των σύγχρονων κοινωνιών, όπου η εξοικείωση με το έγκλημα και η λατρεία του αίματος θεωρούνται κάτι το φυσικό, σαν μια καθημερινή δραστηριότητα.
Κατά τον Κολτές, ο Ρομπέρτο Τσούκο σημαδεύτηκε από «απίστευτη καθαρότητα», αφού δεν γνώριζε ιδιοτέλεια και βρόμικα κίνητρα. Ήταν ένας άνθρωπος που ένιωθε απόλυτα ελεύθερος να σπάει, να σκοτώνει, να καίει, έτσι για το ΤΙΠΟΤΑ. Από θυμό και μόνο για έναν κόσμο που μετράει τα πάντα με το χρήμα και το προσωπικό συμφέρον. Βέβαια διέπραξε αποτρόπαια εγκλήματα και βιασμούς εξωθημένος από μια κοινωνία η οποία ταυτόχρονα τον καταδίκαζε και τον ηρωοποιούσε.
Ο Ρομπέρτο Τσούκο εξεγείρεται ηθικά, απαλλάσσεται από κανόνες και δεσμούς, δεν υπάρχει κανένα όριο ή κανένα τίμημα που να τον ενδιαφέρει να πληρώσει, άρα είναι ελεύθερος, είναι μια φευγαλέα και δυσπρόσιτη περσόνα, κάτι το μυθικό ή εξωπραγματικό που χάνεται στο τέλος μέσα σ’ ένα λαμπερό σύννεφο, ως μια ρευστή και διαυγής ύπαρξη, ως ένας μοναχικός ήρωας εκδικητής όλων.
Η παράσταση χρησιμοποιεί τα μέσα της κινηματογραφικής γραφής προκειμένου να αφηγηθεί την ιλιγγιώδη και ξέφρενη πορεία του Ρομπέρτο Τσούκο προς το τέλος. Περιγράφει τον αδιέξοδο μηχανισμό κατασκευής της κοινωνικής πραγματικότητας χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα και την τεχνολογία της εικόνας (Παρθενόπη Μπουζούρη).
Η σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου ευέλικτη, ανέδειξε άρτια τον πυρήνα του έργου με τέχνη και σεβασμό στη μέχρι τώρα πορεία της. Ο θίασος κινήθηκε σε ένα πολυεπίπεδο σκηνικό, συμπληρώνοντας την εικόνα μιας δεμένης θεατρικής δουλειάς με ένα αξιοπρεπές αισθητικό αποτέλεσμα.
Ξεχώρισε ο Στράτος Τζώρζογλου στους ρόλους που υποδύθηκε, επιβεβαιώνοντας ερμηνευτικά τη στιβαρή του παρουσία στο θεατρικό σανίδι. Η σκηνή στο σταθμό, άκρως σημαντική με δραματικό βάθος. Ο χαρακτήρας του Ρομπέρτο Τσούκο δύσκολος, απαιτητικός, πολύπλοκος, τον υποδύεται ο Κώστας Νικούλι με το αγγελικό πρόσωπο και τη φρέσκια παρουσία. Πρέπει να παίξει ένα «καθαρτικό σύμβολο», έναν εξολοθρευτή που αρνείται να συμμορφωθεί στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων και αναγκάζεται να εκδικηθεί τον «ευεργετικό» μηχανισμό της κοινωνίας που μας «προστατεύει» από τη βία. Το physique του νεαρού ταλαντούχου ηθοποιού βοήθησε, η όλη απόδοση όμως δεν έπεισε, αποπνέοντας περισσότερο έναν αέρα αδυναμίας εισόδου στο δραματικό κέντρο του ρόλου. Σε ορισμένα σημεία υπήρξε πηγαία ορμή, σε άλλα πάλι παρατηρήθηκε αμηχανία και στεγνότητα ερμηνείας.
Η σκηνοθεσία ακολουθεί τον Ρομπέρτο Τσούκο όπως θα ακολουθούσε μια τίγρη που πρόκειται να συλληφθεί και να οδηγηθεί στο ζωολογικό κήπο.
Η Παρθενόπη Μπουζούρη καλή στους ρόλους της, με μόνη ένσταση κάποια υπερβολή με μελοδραματική χροιά σε ορισμένες σκηνές. Η Γεωργιάννα Νταλάρα, ο Αντώνης Γεωργιάδης και ο Αντώνης Τσίλλερ ικανοποιητικά υποδύθηκαν τους χαρακτήρες ακολουθώντας πιστά την έντονη, γειωμένη και αβανταδόρικη ταυτόχρονα σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου. Φωτισμοί Στέλλα Κάλτσου, μουσική Στέβη Κουτσοθανάση, εικαστική άποψη και video η Άντζελα Μπρούσκου, συνέτειναν τα μέγιστα στο ευφυές στήσιμο της παράστασης.
«Ο Ρομπέρτο Τσούκο δεν είναι απαραίτητα δολοφόνος, αλλά οποιοσδήποτε έρχεται σε σύγκρουση με ό,τι η κοινωνία θεωρεί «κανονικό».
Στο πρόσωπό του καθένας συναντιέται με όλους του τους φόβους, γι’ αυτό που εν δυνάμει θα μπορούσε να γίνει»
Αντρέ Μπρετόν
