Του Βασίλη Διαμαντάκη
Υπήρξε η μεγαλύτερη φυσιογνωμία στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Ο οραματιστής. Ο ηγέτης. Ο επαναστάτης. Ο δικηγόρος. Ο 5 φορές πρωθυπουργός της χώρας. Ο άνθρωπος των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Ο άνθρωπος της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Ο μοναδικός αρχηγός κράτους με δύο απόπειρες δολοφονίας εναντίον του. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή το 1936.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε στο χωριό Μουρνιές στα Χανιά στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη στις 23 Αυγούστου του 1864 και ήταν το πέμπτο παιδί του Κυριάκου Βενιζέλου, εμπόρου, και της Στυλιανής Πλουμιδάκη από το Θέρισο. Μεγάλωσε στα Χανιά αλλά λόγω των διώξεων του πατέρα του από την οθωμανική διοίκηση πέρασε μέρος των παιδικών του χρόνων στα Κύθηρα και την Ερμούπολη. Περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στα Χανιά, στο λύκειο Αντωνιάδη στην Αθήνα και στο Δημόσιο Γυμνάσιο Αρρένων Σύρου στην Ερμούπολη, όπου αποφοίτησε, και εργάστηκε στο κατάστημα του πατέρα του.
Αν και ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε πρόθεση να συνεχίσει τις σπουδές του, ο πατέρας του επέλεξε να τον τοποθετήσει στο κατάστημά του με σκοπό να το αναλάβει. Ύστερα από παρέμβαση του τότε γενικού προξένου της Ελλάδας στα Χανιά, Γεωργίου Ζυγομαλά, ο Κυριάκος πείστηκε να τον στείλει στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές. Το 1881 εγγράφηκε στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1887.
Αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς να εκλεγεί δυο φορές εφέτης, άνοιξε δικηγορικό γραφείο καταφέρνοντας σε μικρό χρονικό διάστημα να διακριθεί. Το 1888 ανέλαβε μαζί με τους Χαράλαμπο Πωλογεωργάκη, Κωνσταντίνου Φούμη και Ιάκωβο Μοάτσο την αρχισυνταξία και την έκδοση της εφημερίδας «Λευκά Όρη», η οποία ανήκε στον γαμπρό του, Κωστή Μητσοτάκη. Από αυτήν αποχώρησε λίγους μήνες αργότερα για προσωπικούς λόγους.
Το 1889 σε νεαρή ηλικία αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα ως αντιπρόσωπος της περιφέρειας Κυδωνίας στις Εκλογές για την Κρητική Βουλή, στις οποίες και εξελέγη με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Στις ίδιες εκλογές εξελέγησαν και αρκετοί συνεργάτες του από την εφημερίδα σχηματίζοντας μια άτυπη ομάδα που έγινε γνωστή με το όνομα Λευκορίτες.
Έναν μήνα αργότερα ο Σακίρ Πασά ανέστειλε τα κυριότερα προνόμια που είχαν παραχωρηθεί στους χριστιανούς με τη Σύμβαση της Χαλέπας και άλλαξε τις διατάξεις για την εκλογή αντιπροσώπων στη Βουλή. Ο Βενιζέλος τάχθηκε υπέρ της αποχής από τις εκλογές μέχρι να αρθούν οι αυθαιρεσίες της οθωμανικής διοίκησης. Μετά τη χορήγηση αμνηστίας, ο Βενιζέλος επέστρεψε στα Χανιά, όπου και νυμφεύθηκε το 1890 με την Μαρία Ελευθερίου – Κατελούζου, επιλέγοντας να κατοικήσουν στο οικογενειακό σπίτι της Χαλέπας.
Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμεινε εκτός πολιτικής ασχολούμενος μόνο με την οικογένεια και τη δουλειά του. Στην επανάσταση που ξέσπασε λίγο αργότερα υπό την καθοδήγηση της Επιτροπής, πρόεδρος της οποίας ήταν ο Μανούσος Κούνδουρος, και με κύριο αίτημα την αυτονομία, ο Βενιζέλος αντιτάχθηκε καθώς θεωρούσε ότι οι περιστάσεις δεν ευνοούσαν τέτοιου είδους κινήσεις. Για τη στάση του αυτή κατηγορήθηκε από συντηρητικούς που ζήτησαν να προσαχθεί σε δίκη.
Στις 23 Ιανουαρίου 1897 ο Βενιζέλος αποφάσισε να συμπράξει με τους επαναστατημένους στο Ακρωτήρι. Με αυτούς κατευθύνθηκαν προς το Ακρωτήρι, όπου σύντομα ανέλαβε την ηγεσία ο Βενιζέλος. Οι επαναστάτες υπολογίζονταν σε επτακόσιους με δύο χιλιάδες. Στις 24 Ιανουαρίου οι εξεγερμένοι αποφάσισαν να κηρύξουν την Ένωση με την Ελλάδα και την επόμενη ημέρα εξέδωσαν κείμενο διακήρυξης. Στις 26 Ιανουαρίου επιτροπή αποτελούμενη από σημαντικές μορφές της εξέγερσης, μεταξύ των οποίων και ο Βενιζέλος, παρέδωσε στους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων τη διακήρυξη.
Στις 23 Μαρτίου 1905 ο Βενιζέλος μαζί με χίλιους ενόπλους συγκεντρώθηκαν στο Θέρισο. Σύντομα στο Θέρισο κατέφθασαν άλλοι επτά χιλιάδες πολεμιστές από διάφορα σημεία της Κρήτης. Στις 12 Οκτωβρίου 1908 η Συνέλευση επικύρωσε τις αλλαγές και όρισε πενταμελή Εκτελεστική Επιτροπή. Σε αυτήν ο Βενιζέλος ανέλαβε τα υπουργεία εξωτερικών και δικαιοσύνης. Στις 29 Ιουλίου 1909 οι δυνάμεις του διεθνούς στρατού αποχώρησαν από την Κρήτη.
Στις εκλογές του 1910 εξελέγη πρόεδρος της Συνέλευσης και πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας. Τον ίδιο μήνα εκδόθηκε το ψήφισμα για Ένωση με την Ελλάδα και αναχώρησε για την Αθήνα για να συναντηθεί με τους ηγέτες του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Τον Μάιο του 1910 οι χριστιανοί της Κρήτης επανέλαβαν το αίτημά τους για την ένωση με την Ελλάδα. Ο Βενιζέλος, ύστερα από παρότρυνση και της κυβέρνησης Δημητρίου Ράλλη, κατάφερε να ηρεμήσει τους Κρητικούς και να τους πείσει να αποφύγουν τις ακραίες ενέργειες.
Την 1η Δεκεμβρίου του 1913 έπειτα από πολλούς αγώνες η Μεγαλόνησος ενώνεται οριστικά και αμετάκλητα με την Ελλάδα μέσα σε πανηγυρικό κλίμα και με τον ίδιο τον Βενιζέλο παρών στην τελετή παράδοσης από τον Τούρκο αρμοστή.
Με το Νόμο 281 του 1914 ρυθμίστηκε νομοθετικά ο συνδικαλισμός στην Ελλάδα. Ακόμα το 1914 ψηφίστηκε ο Νόμος 551, ο οποίος κατοχύρωνε την αποζημίωση για τα εργατικά ατυχήματα. Το 1914 με το Νόμο 271 ρυθμίστηκε ο χρόνος εργασίας στα καταστήματα, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή εκείνη. Επιπλέον ο Βενιζέλος δημιούργησε το υπουργείο Γεωργίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, που σε συνδυασμό με το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας έβαλαν τις βάσεις για μια σωστή θεσμική παρέμβαση του κράτους στην οικονομία.
Στον Τομέα της Υγείας το 1917 έγινε ένα σημαντικότατο βήμα με την ίδρυση υπουργείου Περιθάλψεως που αργότερα έγινε υπουργείο Υγείας. Με το Νόμο 4063/1912 καθορίστηκαν οι όροι άσκησης της ιατρικής αλλά και του νοσηλευτικού επαγγέλματος (1914). Η ψήφιση του Νόμου 346 της 01/11/1914 «Περί επιβλέψεως της Δημόσιας Υγείας» κατέστησε το κράτος υπεύθυνο για την Υγεία των Ελλήνων πολιτών αποτελώντας παράλληλα σημαντικό βήμα για τη Δημόσια Υγεία σε Εθνική Κλίμακα.
Την περίοδο εκείνη η Ελλάδα υπέφερε από μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας λόγω διαφόρων ασθενειών. Ο Βενιζέλος μερίμνησε επί του θέματος και με υπουργό Υγείας το ιατρό Αλέξανδρο Παππά το 1928 άρχισε τη ριζική αναδιοργάνωση των υγειονομικών υπηρεσιών. Απευθύνθηκε στην Κοινωνία των Εθνών, στο τμήμα Διεθνούς Υγείας και έτσι επιτροπή ξένων εμπειρογνωμόνων επισκέφτηκε τη χώρα μας και στις αρχές του 1929 παρέδωσε την έκθεσή της στην ελληνική κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις προτάσεις της Επιτροπής ιδρύθηκαν:
Αυτοτελές υπουργείο Υγιεινής, Υγειονομικό Κέντρο Αθηνών, Υγειονομικά Κέντρα σε κάθε περιφέρεια της χώρας, Υγειονομική Σχολή Αθηνών.
Ακόμα μια σημαντικότατη πτυχή της κοινωνικής πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου ήταν η τροποποίηση της φορολογίας υπέρ του λαoύ. Οι κυβερνήσεις του Βενιζέλου της περιόδου 1910– 1920 κατήργησαν όλους του μέχρι τότε ισχύοντες νόμους για τους άμεσους φόρους και εισήγαγαν τολμηρές φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Σημαντικότερη ήταν η ψήφιση το 1917 του πολεμικού φόρου επί των έκτακτων κερδών.
Στον τομέα της Δημόσιας Παιδείας η κυβέρνηση Βενιζέλου έκανε λαμπρά βήματα αρχικά με την κατασκευή 3.200 σχολείων ανά την Ελλάδα. Ακόμα ιδρύθηκαν τα κατώτερα επαγγελματικά σχολεία, γεωργικά, βιοτεχνικά, ναυτικά, εμπορικά, οικοκυρικά. Ταυτόχρονα ιδρύθηκαν σχολεία για άτομα με ειδικές ανάγκες και νυχτερινές σχολές. Τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης έγιναν επίσης εξατάξια γυμνάσια ενώ οργανώθηκαν και πρακτικά λύκεια. Με τους νόμους 4376 και 4605 του 1930 ιδρύθηκαν πειραματικά σχολεία στα Πανεπιστήμια, στα οποία οι φοιτητές των καθηγητικών σχολών ασκούνταν στη διδακτική. Ακόμα καθιερώθηκε η δημόσια-δωρεάν υποχρεωτική Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση με παράλληλη προσπάθεια για καλύτερη ποιότητα παιδείας.
Υπήρχαν διπλωματικές επαφές, με στόχο να γίνουν μεταρρυθμίσεις στη Μακεδονία και τη Θράκη προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των εκεί χριστιανικών πληθυσμών. Σε περίπτωση αποτυχίας των μεταρρυθμίσεων, σχεδιαζόταν να εκδιωχθεί η Τουρκία από τα Βαλκάνια. Αυτό το τελευταίο φαινόταν εφικτό, επειδή μετά την εισαγωγή Συντάγματος, ο διοικητικός μηχανισμός της Τουρκίας είχε αποδιοργανωθεί, δεν είχε στόλο για να μεταφέρει δυνάμεις από τη Μικρά Ασία στην Ευρώπη και ο ελληνικός στόλος κυριαρχούσε στο Αιγαίο.
Έτσι, στις 30 Σεπτεμβρίου 1912 κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία. Ήταν ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος. Την 1η Οκτωβρίου συνήλθε σε τακτική σύνοδο η Βουλή, όπου αναγγέλθηκε η κήρυξη του πολέμου, έγιναν δεκτοί οι Κρήτες βουλευτές, τους οποίους προσφώνησε ο ίδιος ο Βενιζέλος και κηρύχθηκε η ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ο ελληνικός λαός υποδέχθηκε τις εξελίξεις αυτές με μεγάλο ενθουσιασμό.
Ο στρατός, με αρχιστράτηγο το διάδοχο Κωνσταντίνο, προήλασε προς τη Μακεδονία, επιτυγχάνοντας αλλεπάλληλες νίκες και στις 26 Οκτωβρίου 1912 κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη. Σ’ αυτή την περίοδο σημειώθηκε και η γνωστή διαφωνία με το διάδοχο Κωνσταντίνο Α’, για την πορεία που έπρεπε να ακολουθήσει ο στρατός και ποιες πόλεις θα έπρεπε να απελευθερωθούν πρώτα. Η στρατιωτική σκέψη του Διαδόχου, του επέβαλε την πορεία προς το Μοναστήρι, ενώ ο Βενιζέλος προβλέποντας ότι η Θεσσαλονίκη θα γινόταν το μήλον της Έριδος στα Βαλκάνια, έστειλε επείγον τηλεγράφημα στο Γενικό Επιτελείο και τον Κωνσταντίνο.
Γρήγορα εντούτοις οι Βούλγαροι, οι οποίοι ήθελαν να γίνουν ηγεμονική δύναμη στα Βαλκάνια και να αποκτήσουν διέξοδο στη θάλασσα, προέβαλαν υπερβολικές αξιώσεις. Και η Σερβία ζητούσε περισσότερα εδάφη απ’ όσα είχε προσυμφωνήσει με τους Βουλγάρους, επειδή τους βοήθησε στη Θράκη πέρα απ’ όσο είχε συμφωνηθεί. Και ο Βενιζέλος ξεκαθάρισε στη συνδιάσκεψη του Λονδίνου ότι η Θεσσαλονίκη ήταν της Ελλάδας, αφού άλλωστε πρώτος την κατέλαβε ο ελληνικός στρατός.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε το καλοκαίρι του 1914. Μέχρι το 1915 η Ελλάδα ήταν εκτός του πολέμου. Της ζήτησε όμως η Αντάντ να πάρει μέρος στην εκστρατεία στα Δαρδανέλλια. Ο Βενιζέλος, που ήθελε να μπει η χώρα στον πόλεμο με την Αντάντ, πιστεύοντας στην τελική νίκη της, διαφώνησε με το βασιλιά, υπέβαλε την παραίτησή του. Η Βουλή διαλύθηκε κατόπιν βασιλικού διατάγματος κι έγιναν εκλογές στις 31 Μαΐου 1915, με το Βενιζέλο να τις παρακολουθεί από τη Μυτιλήνη, που έδωσαν την πλειοψηφία στο Κόμμα των Φιλελευθέρων.
Όταν η Γερμανία υπέγραψε ανακωχή, συνήλθε στο Παρίσι η Συνδιάσκεψη της Ειρήνης, όπου ο Βενιζέλος παρέστη ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας και προέβαλε τις αξιώσεις της χώρας μας, οι οποίες έγιναν στο σύνολό τους δεκτές με τις συνθήκες του Νεϊγύ στις 27 Νοεμβρίου του 1919 και των Σεβρών στις 28 Ιουλίου του 1920. Ως αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών η Ελλάδα προσάρτησε προσωρινά την Ανατολική Θράκη και την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης στην πλευρά του Αιγαίου.
Ενώ όμως επρόκειτο να γυρίσει στην Ελλάδα, γίνεται δολοφονική απόπειρα στις 30 Ιουλίου του 1920 εναντίον του στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών στο Παρίσι, από δύο απότακτους Έλληνες αξιωματικούς του Ναυτικού κατά την οποία τραυματίζεται από τα πυρά περιστρόφου. Αφού θεραπεύεται από τα τραύματά του, γυρίζει το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς στην Ελλάδα.
Ο Βενιζέλος παρά το μεγάλο ποσοστό του κόμματός του, στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1920 δεν εκλέγεται καν βουλευτής τελικά.
Στις 4 Νοεμβρίου του 1920 ο Βενιζέλος αναχώρησε για το Παρίσι, δηλώνοντας ότι αποσύρεται από την ενεργό πολιτική και σκοπεύει να ιδιωτεύσει αλλά αν η χώρα ζητήσει τις υπηρεσίες του στο εξωτερικό, θα είναι στη διάθεσή της.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, ο Βενιζέλος δέχθηκε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη διάσκεψη της Λωζάνης όπου στις 24 Ιουλίου του 1922 υπέγραψε τη Συνθήκη της Λωζάνης με την Τουρκία.
Στις 5 Ιουλίου του 1928 ο Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός και προκήρυξε εκλογές για τις 19 Αυγούστου του 1928. Τις κέρδισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων που πήρε τις 228 από 250 έδρες της Βουλής. Ο Βενιζέλος κυβέρνησε την Ελλάδα μέχρι το 1932.
Η νέα κυβέρνηση του Βενιζέλου κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1929, με κατάληξη όμως την χρεωκοπία της χώρας το 1932.
Έτσι, η πρώτη διπλωματική κίνηση του Βενιζέλου ήταν η υπογραφή συμφώνου φιλίας, συνδιαλλαγής και δικαστικού διακανονισμού με την Ιταλία στις 23 Σεπτεμβρίου του 1928.Στην συνέχεια, ο Βενιζέλος στράφηκε στη Γιουγκοσλαβία, η οποία από καιρό είχε διεκδικήσεις για μία ελεύθερη ζώνη στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Ο Βενιζέλος αποδέχτηκε ορισμένες από τις γιουγκοσλαβικές απαιτήσεις και στις 17 Μαρτίου του 1929 υπογράφτηκε το ελληνογιουγκοσλαβικό πρωτόκολλο στη Γενεύη.
Η πιο μεγάλη πράξη του Βενιζέλου ήταν η υπογραφή της ελληνοτουρκικής σύμβασης στην Άγκυρα, στις 10 Ιουνίου του 1930. Η Ελλάδα συμφώνησε να πληρώσει 425.000 λίρες Αγγλίας ως αποζημίωση για τους Τούρκους που έφυγαν από τη χώρα και σε αντάλλαγμα η Τουρκία δεχόταν να αναγνωρίσει τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης ως μόνιμους κατοίκους. Στη συνέχεια, στις 30 Οκτωβρίου του 1930 υπογράφτηκε στην Άγκυρα το σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας.
Στις 16 Ιανουαρίου του 1933 για τελευταία φορά, ο Βενιζέλος γίνεται πρωθυπουργός. Το βράδυ της 6ης Ιουνίου του 1933 αντιβενιζελικοί αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο μαζί με την γυναίκα του Έλενα Σκυλίτση μέσα στο πρωθυπουργικό αυτοκίνητο στην λεωφόρο Κηφισίας. Είχε βρεθεί από νωρίς το βράδυ στο σπίτι της τεράστιας συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα για φαγητό στην Κηφισιά. Κατά την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του τραυματίστηκαν ο ίδιος ο Βενιζέλος ελαφρά στο χέρι του και η γυναίκα του Έλενα, η οποία επέβαινε επίσης στο αυτοκίνητο, και σκοτώθηκαν 2 μέλη της προσωπικής του ασφάλειας.
Την 1 Μαρτίου του 1935, ο Βενιζέλος ενθάρρυνε το στρατιωτικό κίνημα που εκδηλώθηκε από αξιωματικούς. Το κίνημα όμως δεν είχε αρχηγό και απέτυχε οικτρά στην πολιτική ζωή του τόπου.
Ο Βενιζέλος μετά από μια δήλωση αποχώρησης από την πολιτική ζωή εγκαταλείπει οριστικά την Ελλάδα και εγκαθίσταται μόνιμα πια στο Παρίσι την ίδια χρονιά. Λίγους μήνες αργότερα, δικάζεται ερήμην στην Αθήνα από την κυβέρνηση Τσαλδάρη και τελικώς καταδικάζεται σε θάνατο ως προδότης της πατρίδας.
Ήταν παντρεμένος από το 1890 έως το 1894 με την Μαρία Ελευθερίου Κατελούζου την οποία έχασε μόλις σε ηλικία 25 ετών μόλις στην γέννηση του δεύτερου παιδιού τους, σε ένα θάνατο που ουσιαστικά δεν ξεπέρασε ποτέ του μέχρι το τέλος της ζωής του. Απόκτησε μαζί της δυο παιδιά τους Κυριάκο Βενιζέλο και Σοφοκλή Βενιζέλο, βουλευτή, υπουργό και μετέπειτα και ο ίδιος πρωθυπουργός της Ελλάδας. Μετά τον θάνατο της συζύγου του, παντρεύτηκε μετά από πάρα πολλά χρόνια το 1921 και την δεύτερη σύζυγό του την Έλενα Σκυλίτση.
Στην ηλικία των 27 ετών έχοντας καταφύγει στην Αθήνα από τις διώξεις των Τούρκων ξεκίνησε να γράφει για την «Κρητική Επανάσταση του 1889», έργο 146 σελίδων που έμεινε όμως ημιτελές. Ήταν επίσης ο πρώτος που μετέφρασε την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη στην Νέα Ελληνική γλώσσα. Είχε εκλεγεί μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών από το 1919.
Στις 13 Μαρτίου του 1936 υπέστη εγκεφαλική συμφόρηση λίγο μετά τις 7 το πρωί, αφότου είχε ξυπνήσει. Άρχισε να ψευδίζει ένδειξη του εγκεφαλικού επεισοδίου και η σύζυγός του ‘Ελενα κάλεσε τον Γάλλο καθηγητή Ντε Ζεν. Ξανακοιμήθηκε αλλά έκτοτε έχασε τις αισθήσεις του για τα πέντε επόμενα εικοσιτετράωρα. Έφυγε για πάντα κλείνοντας τα μάτια του περνώντας στην αθανασία στις 8:05 της 18ης Μαρτίου του 1936.
Κατά τη μεταφορά του νεκρού από την οδό Μπωζόν στον Ελληνορθόδοξο Ναό του Παρισιού κι από εκεί στον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Λυών, οι Γαλλικές αρχές του αποδίδουν τιμές.Τιμές του αποδίδουν και οι Ιταλικές αρχές κατά την διέλευση της σωρού του από τα Ιταλικά εδάφη και μέχρι το λιμάνι του Πρίντεζι, στο οποίο φθάνει στις 25 Μαρτίου για να αναχωρήσει για την Ελλάδα με το αντιτορπιλικό Ύδρα συνοδευόμενο από ένα ακόμα αντιτορπιλικό. Και τα δύο πλοία φτάνουν στα Χανιά στην Κρήτη στις 27 Μαρτίου. Το μονάρχη εκπροσωπούσε ο τότε διάδοχος Παύλος. Η ταφή του Ελευθέριου Βενιζέλου έγινε στις 29 Μαρτίου του 1936 στο Ακρωτήρι της Κρήτης.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν φοβήθηκε να δώσει οράματα στην Ελλάδα.Έκανε κολοσσιαία έργα, γιγάντωσε την χώρα μέσα από δυο Βαλκανικούς Πολέμους και ας τον καταλόγισαν οι αντίπαλοί του για ηθικό αυτουργό για την Μικρασιατική Εκστρατεία και εντέλει Καταστροφή το 1922.Από το 1910 που για πρώτη φορά εκλέχτηκε πρωθυπουργός της χώρας μέχρι και τον θάνατό του το 1936 ήταν ο απόλυτος ηγέτης του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Αν η σημερινή Ελλάδα καυχιέται για την τεράστια και ασφαλή επικράτειά της το οφείλει εν πολλοίς σε αυτόν τον μικροσκοπικό άντρα με το μαγνητίσιο και καθαρό βλέμμα του και το παχυλό του μουστάκι.
