Ενα μικρό Ελευσινιακό τελεστήριο με τους κίονες και τα θρανία όπου κάθονταν 3.000 μύστες στήθηκε στο Μουσείο της Ακρόπολης για μια εξόχως κομψή και θεατρική έκθεση με θέμα την Ελευσίνα και τα Μεγάλα Μυστήρια (26/2/2018-31/5/2018).
Ηρθαν στην Αθήνα από την Ελευσίνα –όχι βέβαια εν πομπή όπως στην αρχαιότητα- μερικά από τα «όσια και ιερά» ενός χώρου που περιβάλλεται στους αιώνες από την αχλύ του μυστηρίου καθώς ουδείς τόλμησε να μαρτυρήσει από τον 7ο αι. π.Χ. μέχρι τα ρωμαϊκά και πρώτα χριστιανικά χρόνια, το τελετουργικό των Ελευσινίων Μυστηρίων. Ούτε οι Χριστιανοί που μυήθηκαν σε αυτά ανέφεραν οτιδήποτε. Και να σκεφτεί κανείς ότι συμμετείχαν χιλιάδες στα Μεγάλα Μυστήρια που διαρκούσαν εννέα μέρες (όσες αναζητούσε η Δήμητρα την κόρη της Περσεφόνη) κατά τον φθινοπωρινό μήνα Βοηδρομιώνα (Σεπτέμβριο-Οκτώβριο).
Οι πιστοί υποβάλλονταν σε νηστεία πριν την έλευσή τους στο Ιερό. Πήγαιναν πεζοί από την Αθήνα μέσω της Ιεράς Οδού. Η απόσταση είναι 21 χιλιόμετρα, οπότε έφθαναν κατάκοποι το βράδυ στην Ελευσίνα. Τι περιείχε όμως ο σάκκος στην άκρη του ραβδιού που έφεραν στην πλάτη; Ψωμί και τυρί για να φάνε ή μια καθαρή αλλαξιά που θα φορούσαν για την τελετή μύησή του, την οποία μάλιστα θα κρατούσαν σαν φυλακτό για να την παραδώσουν στα παιδιά τους; Οι απόψεις των αρχαιολόγων διίστανται όπως μας έλεγαν χτες κατά την ξενάγηση στην έκθεση ο πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής και η επιμελήτρια αρχαιοτήτων Ελευσίνας Καλλιόπη Παπαγγελή.
Οι δυό τους κατάφεραν πάντως μετά από πολλές διαπραγματεύσεις και προετοιμασία τριών χρόνων, να στήσουν μία λαμπρή έκθεση με εμβληματικά αντικείμενα, όπως το αγαλμάτιο της «Φεύγουσας Κόρης», δηλαδή της Περσεφόνης, όπως λέει ο κ. Παντερμαλής. Εφεραν τον τεράστιο μαρμάρινο δαυλό από την Ελευσίνα πάνω στον οποίο θα έκαιγε άσβεστη φλόγα. Την αναπαράσταση του θρόνου του Ιεροφάντη που βρισκόταν μέσα στο τελεστήριο και ένα ανάγλυφο που τον απεικονίζει με μια δάδα στο χέρι. Ο Ιεροφάντης έφερνε άπλετο φως μέσα ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΛΕΥΣΙΝΑ Άνθτο σκοτάδι του Τελεστηρίου. Εφεραν διάφορα αναθήματα όπως το γουρουνάκι που πρόσφερε για θυσία κάθε πιστός πλέοντας το προηγουμένως στη θάλασσα. Πήλινα λατρευτικά σκεύη, όπως κέρνοι, συμπληρώνουν την έκθεση και υπέροχα μελανόμορφα αγγεία όπου απεικονίζονται σκαφηφόροι, υδριαφόροι, κιθαριστές και αυλητές, όπως ακριβώς αναπαριστώνται και στη ζωφόρο του Παρθενώνα κατά την Πομπή των Παναθηναίων. Σε περίοπτη θέση και το γνωστό μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο με την θεά Δήμητρα και την Κόρη κρατώντας δαυλούς.
Τον επισκέπτη υποδέχεται ένας πήλινος ερυθρόμορφος πίνακας που αφιέρωσε στο Ιερό η ΝΙΙΝΝΙΟΝ. Πρόκειται για έναν εκπληκτικό πίνακα ζωγραφικής που απεικονίζει την τελετή των Ελευσινίων Μυστηρίων, τον οποίο μπορεί κανείς να δει και από την πίσω πλευρά, αθέατη ως σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όπου εκτίθετο. Ο συγκεκριμένος πίνακας θεωρείται ένα από τα «αμετακίνητα» αντικείμενα του Εθνικού Μουσείου που ευτυχώς αυτή τη φορά … μετακινήθηκε για αυτή την έκθεση. Ούτε λόγος βέβαια να επιστραφεί στην Ελευσίνα όπου βρέθηκε. Από τον περασμένο αιώνα έχει δοθεί στην Ελευσίνα ένα πιστό αντίγραφό του που φιλοτέχνησε ο Ζιλιερόν.
«Εχουμε κι εμείς τα δικά μας Ελγίνεια» λέει χαμογελώντας η κ. Παπαγγελή μπροστά στα αετωματικά γλυπτά με την αρπαγή της Περσεφόνης, ενός μικρού ναού της Ελευσίνας όπου υπάρχει μια καθιστή θεά. Το επάνω τμήμα της είναι αρχαίο, ενώ το κάτω γύψινο αντίγραφο του αυθεντικού που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Ολα τα εκθέματα παρουσιάζονται φωτισμένα εξαιρετικά έτσι ώστε να αναδεικνύονται τα χρώματά τους. Συνέβαλαν βέβαια σε αυτό και τα επιδέξια χέρια των συντηρητών της Ελευσίνας και του Μουσείου της Ακρόπολης που οι δύο αρχαιολόγοι τους ευχαρίστησαν ιδιαίτερα.
Η έκθεση αυτή που εγκαινιάζεται την Κυριακή ίσως διαρκέσει λίγο παραπάνω από το προγραμματισμένο (31/5/2018). Ισως να παραμείνει ως το τέλος Ιουνίου, για να γιορτάσει με αυτή τα 9αγενέθλιά του το Μουσείο της Ακρόπολης.
Οσο για το νέο αρχαιολογικό μουσείο που χρειάζεται η Ελευσίνα δεν προλαβαίνει να αποκτήσει ως το 2021 που θα είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Και απ΄ότι φαίνεται οι οργανωτές της –καθώς δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον το Υπουργείο Πολιτισμού- δεν σκοπεύουν να δώσουν ούτε ευρώ για την βελτίωση της εικόνας του αρχαιολογικού χώρου. Θα είναι ολέθριο σφάλμα να ξοδευτούν εκατομμύρια για εκδηλώσεις και να μη μείνει τίποτα ως υποδομή πολιτιστικού χαρακτήρα. Μήπως λησμονούν γιατί επελέγη η Ελευσίνα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης!
