ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Από την εικαστικά συναρπαστική, εμπνευσμένη από πίνακα του Μπρούγκελ, ταινία στη σύγκρουση ανάμεσα στον πολιτισμό και τις δεισιδαιμονίες σε μια πρωτότυπη πορτογαλική ταινία
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
*** ½ – Ο μύλος και ο σταυρός
The Mill and the Cross. Πολωνία/Σουηδία, 2011. Σκηνοθεσία: Λεχ Μαγέφσκι. Σενάριο: Λεχ Μαγέφσκι, Μάικλ Φράνσις Γκίμπσον (από το βιβλίο του). Ηθοποιοί: Ρούντγκερ Χάουερ, Σάρλοτ Ράμπλινγκ, Μάικλ Γιόρκ, Τζοάνα Λίτβιν. 92´
Το να φτιάξεις μια ταινία εμπνευσμένη από ένα διάσημο πίνακα αρχικά φαίνεται κάτι το ακατόρθωτο. Χρειαζόταν ένας εμπνευσμένος, που να ξέρει να ζωγραφίζει κινηματογραφικά και να χρησιμοποιεί σαν ταχυδακτυλουργός τα διάφορα τεχνολογικά εφέ, σκηνοθέτης, όπως ο Πολωνός Λεχ Μαγέφσκι, ποιητής και ζωγράφος ο ίδιος (δημιουργός του εξαίρετου The Garden of Earthly Delights), για να το κατορθώσει!
Ο πίνακας που χρησιμοποιεί είναι «Ο δρόμος προς τον Γολγοθά», το ανατρεπτικό αριστούργημα του Μπρούγκελ του Πρεσβύτερου, του μεγάλου Φλαμανδού ζωγράφου του 16ου αιώνα, ένας πίνακας με 500 ανθρώπινες φιγούρες, που όχι μόνο καταγράφει την πορεία του Ιησού προς τον Γολγοθά αλλά ταυτόχρονα δίνει την εικόνα μιας ταραχώδους, βίαιης εποχής, εποχής θρησκευτικών συγκρούσεων, όπου κυριαρχεί η μισαλλοδοξία κι όπου οι απλοί άνθρωποι φυλακίζονται, βασανίζονται και δολοφονούνται με τους πιο φρικτούς τρόπους.
Από τις πρώτες κιόλας σκηνές, η ήρεμη, με την καθημερινή δουλειά, τα διαλείμματα για φαγητό και τη μουσική και τα τραγούδια, ζωή τους διακόπτεται με την εμφάνιση των ντυμένων με κόκκινες στολές στρατιωτών του κατακτητή βασιλιά της Ισπανίας που φτάνουν στο φλαμανδικό χωριό (μέρος του πίνακα του Μπρούγκελ), για να συλλάβουν και να «τιμωρήσουν» έναν αιρετικό Προτεστάντη, τον οποίο, αφού βασανίσουν, τον αναρτούν σ’ ένα τεράστιο πάσσαλο για να τον κατασπαράξουν και να του φάνε τα μάτια τα κοράκια!
Με βάση το βιβλίο του κριτικού τέχνης, Μάικλ Φράνσις Γκίμπσον, ο οποίος συνεργάστηκε στο σενάριο με τον Μαγέφσκι, ο Μπρούγκελ (Ρούντγκερ Χάουερ), όπως λέει στον.μέντορά του, Γιόνκελινκ (Μάικλ Γιορκ), θελει να τα πει όλα, και να παρουσιάσει όλους εκείνους του ανθρώπους γύρω από την πορεία του Ιησού (ενός Ιησού χαμένου, όπως τονίζει, μέσα στο πλήθος), ανθρώπους που οι περισσότεροι δεν γνώριζαν πως έπαιρναν μέρος σε μια μεγάλη σημαντική στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας.
Επιλεγοντας ορισμένους από τα 500 πρόσωπα του πίνακα, ακολουθώντας τους στις στιγμές πριν από την τελική εμφάνιση τους στον καμβά του ζωγράφου, μέσα από τις καθημερινές ασχολίες τους, με τη γυναίκα του δολοφονημένου από τους στρατιώτες να κατεβάζει με τη βοήθεια των συγχωριανών της το πτώμα του άντρα της, τους μουσικούς να παίζουν τα διάφορα όργανά τους, με τη Μαρία (Σάρλοτ Ράμπλινγκ), τη μητέρα του Χριστού να προσθέτει το δικό της σχόλιο γύρω από τη ξαφνική αλλαγή εκείνων που τη μια μέρα θαύμαζαν τον Υιό της και την επόμενη τον προπηλακίζουν, τους Ισπανούς στρατιώτες στη θέση των Ρωμαίων στρατιωτών να βασανίζουν τον Χριστό, τον Ιούδα με τη μορφή ενός Ισπανού στρατιώτη, και τον μυλωνά, πρόσωπο σημαντικό, με τη μυλόπετρα του στην κορυφή ενός λόφου (με τη βοηθεια των εξαιρετικών εφέ που προσφέρουν οι υπολογιστές) να παίζει το ρόλο του θεού, όπως τον θέλησε ο ζωγράφος, για να παρακολουθεί τους ανθρώπους από ψηλά.
Με την κάμερα να καταγράφει, με μια ξεχωριστή, δημιουργική ματιά, τα δρώμενα, με ελεγχόμενους με φαντασία και λεπτομέρεια φωτισμούς, με τα πλάνα φωτισμένα μόνο σ’ ότι συμβαίνει στη συγκεκριμένη σκηνή, με το υπόλοιπο πλάνο συχνά στο μαύρο σκοτάδι (όπως και το μαύρο σε σημεία του πίνακα για να εκφράζει το θάνατο), με εικόνες από τοπία από χώρες όπου ο Μαγέφσκι γύρισε ορισμένες σκηνές, συχνά με τη χρήση της μπλε οθόνης και με digital πλάνα, με μια σειρά από «ταμπλό βιβάν» βουτηγμένα άλλοτε σε μα μαγευτική, γοητευτική ατμόσφαιρα και άλλοτε σε μια ατμόσφαιρα φρικιαστική, και με λιγοστούς διαλόγους, ο Μαγέφσκι έφτιαξε μιαν από τις πιο όμορφες, εικαστικά συναρπαστικές, ταυτόχρονα πρωτότυπες, ταινίες που μας έδωσε ο ποιητικός κινηματογράφος, μια ταινία που μόνο αν την δεις θα μπορέσεις να την απολαύσεις όπως της αξίζει! Ταινία που σε κάνει να θέλεις να δεις και όλες τις άλλες ταινίες του πρωτότυπου αυτού σκηνοθέτη.
*** ½ – Ζωντανό πνεύμα
Alma viva. Πορτογαλία/Βέλγιο/Γαλλία, 2022. Σκηνοθεσία: Κριστέλ Άλβες Μέιρα. Σενάριο: Κριστέλ Άλβες Μέιρα, Λοράν Λουνέτα. Ηθοποιοί: Λούα Μιχέλ, Άνα Παδράο, Ζακελίν Κοράδο. 85´
Η σύγκρουση ανάμεσα στο σύγχρονο πολιτισμό και τις δεισιδαιμονίες και τις παγανιστικές ιεροτελεστίες, είναι στο επίκεντρο της ταινίας της πρωτοεμφανιζόμενης Γαλλοπορτογαλίδας σκηνοθέτριας Κριστέλ Άλβες Μέιρα, που πρωτοπροβλήθηκε στην Εβδομάδα της Κριτικής του φεστιβάλ των Καννών το 2022.
Διακοπές ιδιαίτερα κοντά στην αγαπημένη της γιαγιά, μια μάγισσα που μαθαίνει στη Σαλομέ τα μυστικά της, μυστικά που όταν η γιαγιά πεθαίνει, η Σαλομέ προσπαθεί να τα εφαρμόσει προκαλώντας τη βίαιη αντίδραση των χωρικών, έτοιμοι να παρεξηγήσουν όλα τα κακά που συμβαίνουν στο χωριό (ακόμη και την καταστροφική φωτιά προς το φινάλε της ταινίας) στις διαβολικές δυνάμεις της μικρής και της οικογένειά της.
Με φόντο τους συγγενείς να προσπαθούν να καθυστερήσουν την κηδεία της γιαγιάς μέχρι την άφιξη ενός από τους ξενιτεμένους γιούς της, με τις παρεξηγήσεις και τους καβγάδες, με το ψάρεμα με εκρηκτικά, με τη Σαλομέ, στοιχειωμένη από το πνεύμα της νεκρής γιαγιάς, να προσεύχεται στον Αη Γιώργη για να τη βοηθήσει στα δικά της ξόρκια, και, υπνωτισμένη να περπατά τις νύχτες και να επιδίδεται σε πράξεις φρικτές για να εφησυχάσει τη νεκρή γιαγιά (ρίχνοντας μια κακή θεία κάτω από τη σκάλα και σφάζοντας, σε μερικές από τις πιο ρεαλιστικές σκηνές της ταινίας, τις κότες της γιαγιάς), με την ατμοσφαιρική φωτογραφία του Ρουί Πόκας και με μουσική που συχνά παίζει μια ομάδα μουσικών που βλέπουμε σε διάφορα μέρη του χωριού, η Κριστέλ Άλβες Μέιρα έφτιαξε μια ταινία η οποία, αν και φαινομενικά μοιάζει με μια απλή ιστορία τρόμου, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πολυεπίπεδη ταινία που συνδυάζει το μαγικό ρεαλισμό με τη γοτθική ατμόσφαιρα (πολύ καίρια ένα ξένος κριτικός τη σύγκρινε με την κλασική γοτθική νουβέλα «Ενώ ψυχορραγώ» του Γουίλιαμ Φόκνερ), προσφέροντας μας μια εικαστικά όμορφη, συναρπαστική ταινία από μια αληθινά εμπνευσμένη νέα σκηνοθέτρια.
*½ – Μην ανοίγεις την πόρτα
Ελλάδα, 2024. Σκηνοθεσία: Σάκης Σκαρπάς. Σενάριο: Αλέξανδρος και Σάκης Σκαρπάς. Ηθοποιοί: Σάκης Σκαρπάς, Φωτεινή Λεβόγιαννη. 88´
Οι αδελφοί Αλέξανδρος και Σάκης Σκαρπάς, γνωστοί στο YouTube ως Unboxholics, στρέφονται τώρα και στον κινηματογράφο, σ’ ένα είδος που οι ίδιοι τονίζουν πως αγαπούν, για να φτιάξουν αυτή την ταινία τρόμου, γύρω από την ξαφνική εμφάνιση μιας τρομαγμένης, κυνηγημένης γυναίκας στο κατάλυμα ενός μοναχικού άντρα στη μέση ενός δάσους.
Το δάσος και το απομονωμένο κατάλυμα προσφέρονται, όπως καταλαβαίνει κανείς, για τη δημιουργία της ατμόσφαιρας τρόμου που επιδιώκει η ταινία. Οι δυο αδερφοί δείχνουν, σ’ ένα αρκετά καλό βαθμό, πως μπορούν να φτιάξουν μια σωστή, απειλητική ατμόσφαιρα, με την προσεγμένη φωτογραφία τους (με υπεύθυνο τον ίδιο τον Αλέξανδρο) και το σωστό, γρήγορο μοντάζ, μαζί με τους απαραίτητους, τρομακτικούς ήχους. Εκείνο που δυστυχώς λείπει από την ταινία είναι ένα σφιχτοδεμένο σενάριο με πειστικές (και όχι με χιλιοειπωμένα κλισέ) σκηνές και μια σωστή διεύθυνση ηθοποιών (τόσο η Λεβογιάννη όσο και ο Σάκης Σκαρπάς δεν καταφέρνουν δυστυχώς να πείσουν), για να μας οδηγήσουν στη συναρπαστική, γεμάτη σασπένς και πειστικότητα, ταινία που επιδιώκουν.
