ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Εφιαλτικές εικόνες μιας κοινωνίας ρατσισμού, διαφθοράς και εκμετάλλευσης
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
**** Καθαρτήριο
Ελλάδα, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο: Βασίλης Μαζωμένος. Ηθοποιοί: Μαρία Ζορμπά, Κώστας Μπάρας, Νεφέλη Κουρή, Γιάννης Κακιασμένος, Θόδωρος Κατσαφάδος. 95´
Ο κόσμος μας, μαζί κι αυτός της σύγχρονης Ελλάδας, με τα καλά και τα κακά του (ιδιαίτερα τα κακά του) ήταν και παραμένει το κύριο θέμα στις ταινίες του Βασίλη Μαζωμένου: από την πρώτη του ταινία, «Μέρες οργής, ένα requiem για την Ευρώπη» (1995) και «Το χρήμα: μια μυθολογία του σκότους», περνώντας από το «Guilt» και τη «10η μέρα» και φτάνοντας ως τις πιο πρόσφατες «Γραμμές» και την «Εξορία» (2019).
Ο κόσμος μιας κοινωνίας απάνθρωπης όπου αυτά που κυριαρχούν είναι το χρήμα, η εκμετάλλευση, η καταπίεση των αδυνάτων, ο ρατσισμός, ο
φασισμός, και ο φονταμενταλισμός, με μια θρησκεία που το ποίμνιο της οδηγεί και ακολουθεί τους καταπιεστές. Ενας κόσμος χωρίς ιδανικά ή ηθικές αξίες, χωρίς την παρουσία του αναγκαίου, λυτρωτικού έρωτα, με τον απλό άνθρωπο να περνάει τη δική του κόλαση, αναμένοντας το «Καθαρτήριο» (βραβευμένο ήδη σε αρκετά φεστιβάλ, από το εκείνο του Βανκούβερ και του Fantasporto μέχρι το 35ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου της Αθήνας), όπως μας πληροφορεί, και μας προετοιμάζει, η νέα του ταινία.
Τη φορά αυτή, ο Μαζωμένος επιλέγει εφτά διαφορετικές ιστορίες για να μας δώσει την εικόνα της σύγχρονης, ταλαιπωρημένης Ελλάδας: ιστορίες με ότι έχουμε βιώσει και βιώνουμε την τελευταία (και όχι μόνο) δεκαετία: με την οικονομική κρίση και την πανδημία, τους μαριονέτες πολιτικούς, τους φανατισμένους παπάδες και τους εξίσου φανατικούς θρησκόληπτους ακόλουθους, τους γραφειοκράτες, τους νεοναζί και τους macho, κρυφοφασίστες συζύγους, τους εκμεταλλευτές της σεξουαλικότητας, με επικεφαλής πάντα τους μπάτσους, που με την εγκεκριμένη απόλυτη βία του κράτους, εργαλειοποιούν τους νόμους για να υποτάξουν τον εξεγερμένο πολίτη. Εφτά ιστορίες που δένονται εύστοχα μεταξύ τους, με τα ίδια συχνά πρόσωπα να παίρνουν διαφορετικό ρόλο (μαζί και κομπάρσου), δημιουργώντας ένα είδος τοιχογραφίας της κόλασης που περνάει καθημερινά ο λαό μας.
Στις ταινίες του, ο Μαζωμένος δεν ακολούθησε ποτέ ένα ρεαλιστικό τρόπο αφήγησης. Ξεκινώντας με ένα καθαρά πρωτοποριακό τρόπο στις πρώτες του ταινίες, ο σκηνοθέτης στράφηκε, στη συνέχεια, σε ένα στιλιζάρισμα που συνδυάζει το ρεαλιστικό με τη φαντασία και το όνειρο, στοιχεία τα οποία, όπως βλέπουμε και στη νέα του αυτή ταινία, δένουν τέλεια με τη φαινομενικά ρεαλιστική καταγραφή συγκεκριμένων γεγονότων (οι καθημερινές διαδηλώσεις, οι αντιδράσεις των φασιστικών ομάδων έξω από εκκλησίες, η επέμβαση των μπάτσων).
Όλα δοσμένα με χιούμορ και καυστική σάτιρα (στις σκηνές του ΕΣΥ και της γραφειοκρατίας), με τον Μαζωμένο να αντλεί εικόνες και έμπνευση από τον παγκόσμιο κινηματογράφο (με σκηνές, πάντα ενσωματωμένες στο δικό του προσωπικό στιλ), φέρνοντας στο νου τον Μπουνιουέλ και τον Φελίνι (στις σκηνές στο πορνείο αλλά και εκείνες με τους μπάτσους να προβάρουν τη συμμετοχή τους στο γιορτασμό των 200 χρόνων από το ´21), καθώς και άλλους μεγάλους δημιουργούς, για να μας οδηγήσει εκεί ακριβώς που στοχεύει: στο πέρασμα από τη βασανιστική αυτή πορεία ανάμεσα στην κόλαση προς ένα καθαρτήριο και ένα μέχρι σήμερα χαμένο δυστυχώς παράδεισο. Ένα requiem τη φορά αυτή για την Ελλάδα, ταυτόχρονα και ένα δυνατό πολιτικό μήνυμα, που πολύ σπάνια τα τελευταία χρόνια μας δίνει ο ελληνικός κινηματογράφος.
**** Μέρες ξηρασίας
Kurak Gunler. Τουρκία
/Γαλλία/Γερμανία/Ολλανδία/Ελλάδα/Κροατία, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο: Εμίν Άλπερ. Ηθοποιοί: Σελαχαντίν Πασάλι, Εκίν Κοτς, Χατισέ Ασλάν, Σελίν Γενιντσί. 129´
Τη διαφθορά της αστυνομίας και των τοπικών αρχών σε ένα φτωχικό χωριό της σημερινής Τουρκίας ξεσκεπάζει ο Εμίν Άλπερ στην, με ελληνική συμπαραγωγή, βραβευμένη σε διάφορα φεστιβάλ (ανάμεσά τους και στο τμήμα. «Ένα κάποιο Βλέμμα» των Καννών) ταινία του «Μέρες ξηρασίας». Ο Έμρε, ένας νεαρός, έντιμος αν και κάπως αφελής, νεοδιορισμένος Εισαγγελέας, φτάνει στο «κλειστό» χωριό του Σανικλάρ, για να εξετάσει την εκμετάλλευση του νερού.
Ο Άλπερ εκμεταλλεύεται τα διάφορα γεγονότα που θα ακολουθήσουν, από τον βιασμό μιας γυναίκας, τους πυροβολισμούς στους δρόμους της πόλης εξαιτίας της εμφάνισης αγριόχοιρων και τη φιλική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον Έμρε και τον αντιφρονούντα, γκέι δημοσιογράφο Μουράτ, για να αναπτύξει ένα έξυπνο, με σασπένς, με ωραίες καταστάσεις και ενδιαφέροντες χαρακτήρες, σενάριο.
Ο Έμρε είναι αποφασισμένος να διαλύσει τις ίντριγκες και τον επικίνδυνο λαϊκισμό του αυταρχικού δημάρχου, σε μια περιοχή όπου κυριαρχούν ο νεποτισμός, η εκμετάλλευση του νερού και η ομοφοβία και που ο δήμαρχος και η ομάδα του είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν κάθε παράνομο μέσο για να παραμείνουν στην εξουσία. Με εικόνες πάντα εικαστικά ωραίες, ο Αλπερ καταγράφει με λεπτομέρεια και τόλμη τη λειτουργία ενός μικρόκοσμου, όπου ο έλεγχος ενός ανθρώπου ξεπερνάει τα όρια του νόμου και εμποδίζει την οποιοδήποτε πορεία προς ένα σύγχρονο, αληθινά δημοκρατικό κράτος.
Δυστυχώς, σε μια περίοδο αυστηρού συντηρητισμού και τις απαράδεκτες, συχνές επιθέσεις ενάντια στην LGBTQ κοινότητα, σε ένα καθεστώς όπως αυτό της Τουρκίας του Ερντογάν, η παρουσία στην ταινία ενός γκέι δημοσιογράφου και η πιθανή (δοσμένη με λεπτότητα) σχέση του με τον Έμρε, καθώς και η υποψηφιότητα της ταινίας για το Queer βραβείο του φεστιβάλ Καννών, οδήγησε (παρά τα 9 βραβεία που τελικά κέρδισε στο φεστιβάλ της Αντάλια), το τουρκικό υπουργείο πολιτισμού, μια μέρα πριν τη διανομή της ταινίας στις αίθουσες, να απαιτήσει τη. επιστροφή της χρηματικής επιδότησης της ταινίας. Γεγονός που προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση των ανθρώπων του κινηματογραφικού χώρου που σε ανακοίνωση τους περιέγραψαν την επέμβαση αυτή του υπουργείου ως «μαύρη κηλίδα στην ιστορία του κινηματογράφου».
*** Η αυτοκρατορία του φωτός
Empire of Light. Ηνωμένο Βασίλειο/ΗΠΑ, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο: Σαμ Μέντες. Ηθοποιοί: Ολίβια Κόλμαν, Κόλιν Φερθ, Τόμπι Τζόουνς, Μάικλ Γουόρντ. 115´
Ο κινηματογράφος, ιδιαίτερα πρόσφατα, σε μια περίοδο που ο βασικός του χώρος, η αίθουσα, δείχνει να κινδυνεύει, έχει προκαλέσει το ενδιάφερον των σκηνοθετών με αποτέλεσμα να στρέφουν την κάμερά τους σ´ αυτόν. Έτσι μετά τις πρόσφατες ταινίες «The Fabelmans» του Σπίλμπεργκ και «Βαβυλώνα» του Ντάνιελ Σαζέλ, έρχεται ο Βρετανός σκηνοθέτης Σαμ Μέντες να μας δώσει τη δική του εικόνα, με την ταινία του, «Η αυτοκρατορία του φωτός».
Χώρος τη φορά αυτή είναι μια κινηματογραφική αίθουσα σε μια αγγλική παραλιακή πολη στη δεκαετία του ‘80. Στο σινεμά αυτό, το Εμπάιαρ, αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στον νεαρό μαύρο Στίβεν (ένας πολύ καλός Μάικλ Γουορντ), βοηθό του προβολατζή Νόρμαν (Τόμπι Τζόουνς) και τη μεγαλύτερη του σε ηλικία διευθύντρια της αίθουσας, Χίλαρι (Ολίβια Κόλμαν), παρά τις παρεμβάσεις του Έλις (Κόλιν Φερθ) ιδιοκτήτη της αίθουσας που την καλεί κάθε τόσο στο γραφείο του για γρηγορο σεξ.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο ρατσιστικής έντασης και άλλων κοινωνικοπολιτικών θεμάτων, όταν τη Βρετανία κυβερνούσε η σιδηρά κυρία» Θάτσερ. Στοιχείο που ο Μέντες, σκηνοθέτης που ξεχώρισε με ταινίες όπως «American Beauty» και « Ο δρόμος της απώλειας» (και οι δυο με βραβεία Όσκαρ), εκμεταλλεύεται όσο καλύτερα μπορεί.
Και παρόλο που ο ίδιος θέλησε η ταινία του να είναι ένα ερωτικο γράμμα στον κινηματογράφο και την αίθουσα, εκεί που κυριαρχεί η «αυτοκρατορία του φωτός», η ιστορία του στρέφεται περισσότερο στη ρομαντική σχέση ανάμεσα στην, με ψυχικά προβλήματα, Χίλαρι (η οποία αποφεύγει να μπει και να καθίσει στην αίθουσα για να παρακολουθήσει μια ταινία) και τον νεαρό Στίβεν, παρά στην υποτιθέμενη ωδή στον κινηματογράφο – κάτι που μόνο ο προβολατζής Νόρμαν ξεχωρίζει και αγαπά. Σχέση που ακολουθεί δυστυχώς την πεπατημένη και που βασικά κερδίζει χάρη στην εξαιρετική ερμηνεία της Ολίβια Κόλμαν.
