Ο λαμπρός θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης που θέσπισε η Μελίνα Μερκούρη πριν από 38 χρόνια ξεκινώντας από την Αθήνα και την Ακρόπολη το 1985 με σπουδαίες προσωπικότητες της Ευρώπης όπως τον πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν, τον Λέοναρντ Μπερνστάιν, τον Ιγκμαρ Μπέργκμαν, τον Μστισλάβ Ροστροπόβιτς και την Πίνα Μπάους, δεν ευτύχησε ανάλογης αίγλης, ούτε και προβολής στην Ελευσίνα.
Η μία και μοναδική προβολή της τελετής έναρξης που είδαμε τυχαία -εξ ου και αποσπασματικά- στην ΕΡΤ2 δεν έδωσε στο πλατύ κοινό την εικόνα που η χώρα όφειλε να δώσει σε ένα θεσμό που ξεκίνησε από εδώ. Δεν προβλήθηκε η “πολυδιάστατη παραγωγή” που σχεδίασε και οργάνωσε ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης ο Μιχαήλ Μαρμαρινός σε συνεργασία με τον Βρετανό σκηνοθέτη Chris Baldwin.
Eντυπωσιακή υπήρξε η τελετή που είδαμε από το θαλάσσιο μέτωπο της Ελευσίνας με τα φωτισμένα μέσα στη νύχτα καϊκια, συνοδεία ακτίνων λέιζερ, και χορωδιακής μουσικής, την ώρα που αναδυόταν από τη θάλασσα ένα μυθολογικό όν (κάτι σαν φάλαινα) που κανείς δεν κατάλαβε το συμβολισμό και τη σχέση του με τα Ελευσίνια Μυστήρια. Το μυθικό όν που αναδύθηκε από τον κόλπο της Ελευσίνας ήταν ένα μεταλλικό γλυπτό μήκους 22 μέτρων, 6 μέτρων ύψους και βάρους 10 τόνων, του Philippe Geoffrey που ήταν στολισμένο με την εμβληματική παπαρούνα του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας.
Το κείμενο όμως που συνόδευε την εικόνα αυτή ήταν πολύ κατώτερο ενός τέτοιου γεγονότος και δεν αιτιολογούσε τη σχέση όσων συνέβαιναν στη θάλασσα με την Ελευσίνα, ως τόπο τέλεσης των Ελευσινίων Μυστηρίων και της σημασίας τους στον αρχαίο κόσμο με βάση την Ελληνική Μυθολογία. Ο αφηγητής Βαγγέλης Λίγγος πρόεδρος του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Ελευσίνας-Δυτικής Αττικής, ως μη ειδικός όπως θα ήταν ένας ηθοποιός, δεν κατάφερε όπως ήταν φυσικό να υποστηρίξει το φτωχό έως αφελές κείμενο.
Για την ιστορία πρέπει να αναφερθεί ότι οι μελωδίες που συνόδευαν το θέαμα με τίτλο “Μυστήρια Μετάβασης” ήταν του Άγγελου Τριανταφύλλου και ερμηνεύθηκαν από 122 χορωδούς σε καλλιτεχνική επιμέλεια Μαρίνας Σάττι. Στη θάλασσα στήθηκε μια χορογραφία με 16 βάρκες και έναν πλωτό γερανό που λειτουργούσε σαν σκηνή για τους 30 μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ενώ βάρκες και πλοία του λιμανιού, στα οποία επέβαιναν 17 καπετάνιοι και 11 βοηθοί καπετάνιου, συμμετείχαν με τις κόρνες τους.
Κατά τα άλλα η διοργανωτές των εκδηλώσεων πανηγυρίζουν γιατί την Ελευσίνα επισκέφθηκαν το διήμερο Σάββατο και Κυριακή (4 και 5 Φεβρουαρίου 2023) 15.000 άτομα, μετείχαν 500 καλλιτέχνες, άλλοι 800 πήραν μέρος στις Πομπές, και 3.000.000 θεατές παρακολούθησαν την τελετή μέσω δορυφόρου από το τηλεοπτικό δίκτυο της ΕΡΤ.
Η επίσημη τελετή έναρξης έγινε από την πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου στο θέατρο του Παλαιού Ελαιουργείου. Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής Μαργαρίτης Σχοινάς, η Υπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, ο Περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης, ο Υφυπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, ο Δήμαρχος Ελευσίνας Αργύρης Οικονόμου, η Πρόεδρος της 2023 Ελευσίς Δέσποινα Γερουλάνου και η Διευθύνουσα Σύμβουλος της 2023 Ελευσίς Νανά Σπυροπούλου, παρουσία θεσμικών φορέων, εκπροσώπων καλλιτεχνικών οργανισμών, Πρεσβειών, καθώς και Πολιτιστικών Πρωτευουσών της Ευρώπης. Σύντομο χαιρετισμό μέσω βίντεο απέστειλε, τέλος, ο Τζακ Λανγκ, ένας εκ των δυο -μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη- οραματιστών του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
