Του Νίκου Μιχαλόπουλου*
Πώς δυο – τρεις χιλιάδες νέοι, ονομάστηκαν γενιά για να σώσουν την τιμή ενός ολόκληρου έθνους, που συμβιβάστηκε με τη Χούντα, δεν αγωνίστηκε και ήταν έτοιμο να συνδιοικήσει μαζί της.
Τα πράγματα είναι πολύ απλά! Στις 21 Απριλίου 1967, η Χούντα του Ι. Παπαδόπουλου, ανέτρεψε τον εκλεγμένο Πρωθυπουργό και εγκαθίδρυσε την Δικτατορία των Συνταγματαρχών. Αμέσως προχώρησε στη σύλληψη και εξορία των συνηθισμένων υπόπτων, κάποιων αριστερών της γενιάς της αντίστασης και της γενιάς του ‘’114’’ και πολύ σύντομα παγίωσε την εξουσία της.
Υπήρξαν μικρές και ασυντόνιστες προσπάθειες αντίστασης από μικροομάδες και μεμονωμένες περιπτώσεις που μετά από μια σύντομη δράση, συλλαμβάνονταν, φυλακίζονταν ή εξορίζονταν. Η δικτατορία παγιώθηκε.
Έτσι φτάσαμε στην προσπάθεια φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος, με το πείραμα Μαρκεζίνη, η οποία απ’ ότι φαίνεται, είχε γίνει αποδεκτή από ΟΛΟΚΛΗΡΟ το πολιτικό σύστημα – συμπεριλαμβανομένων και ΟΛΩΝ των τμημάτων της Αριστεράς – που ήταν έτοιμο να συνεργαστεί και να συμμετάσχει.
Και όλη αυτή η ιστορία, που βάδιζε πέραν των μικροπροβλημάτων προς αίσιο τέλος, χάλασε από λίγες χιλιάδες φοιτητών, των ανώτατων σχολών, που αντιτάχθηκαν στην φιλελευθεροποίηση, που οργανώθηκαν στη συνέχεια μετά την κατάληψη της Νομικής και ενέτειναν την πάλη κατά της Χούντας, με αποκορύφωμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Η αντίδραση της Χούντας ήταν άμεση και σκληρή με την είσοδο του τανκς στις 17 Νοέμβρη του 1973. Στρατός, ΕΣΑ, σκοτωμοί, συλλήψεις, βασανισμοί, τρομοκρατία και καταστολή κάθε προσπάθειας.
Η Χούντα του Ιωαννίδη, προσπάθησε με βία και τρομοκρατία να πετύχει την μακροημέρευση του φασιστικού μορφώματος, δεν τα κατάφερε, οδήγησε την χώρα στην τραγωδία της Κύπρου και κατέρρευσε, κυριολεκτικά, διαλύθηκε και η μεταπολίτευση έγινε, όχι σαν αποτέλεσμα κάποιων διεργασιών, αλλά σαν μοναδική εφικτή λύση.
Αλλά και χωρίς την προδοσία της Κύπρου, ήταν σίγουρο ότι η Χούντα του Ιωαννίδη, θα έπεφτε αφού αυτοδιαλύονταν κάτω από την ίδια την ανικανότητά της να διοικήσει. Απλά πήραν από αυτήν όσα μπορούσε να δώσει.
Η κατάρρευση της Δικτατορίας που άρχισε με το Πολυτεχνείο το 1973, κατέληξε στην εγκαθίδρυση της Προεδρικής Δημοκρατίας, την προκήρυξη των εκλογών και την εκλογή του Κ. Καραμανλή με το εκκωφαντικό 54%.
Αυτό δεν ήταν επίτευγμα ενός λαού, που αγωνίστηκε, αλλά αποτέλεσμα του σύντομου αγώνα ενός πολύ μικρού μέρους της νεολαίας και δείχνει αφενός μεν την πραγματική ισχύ της δικτατορίας, αφού αρκετό ένα μικρό σπρώξιμο για να πέσει, αλλά και αφετέρου την προφανή υποταγή του λαού, που επτά χρόνια έσκυβε το κεφάλι και υπάκουε ακόμα και όταν οι οικονομικές συνθήκες τον έφεραν στην εξαθλίωση.
«Αυτό που έκανε το Πολυτεχνείο ήταν να θέσει τη δημοκρατία σε τροχιά κατάρρευσης. Και η κατάρρευση επήλθε όταν – με το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου – οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο. Η δικτατορία, εκτός από το να σκοτώσει νέους Έλληνες που ζητούσαν ελευθερία και δημοκρατία, διέπραξε και το μεγαλύτερο εθνικό έγκλημα μεταπολεμικά.» (Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου – Μια ξεχασμένη κατάθεση, 2023).
Λίγα περί …πνευματικής ηγεσίας!
Υποτίθεται στην κοινωνία υπάρχει και μια πνευματική ηγεσία. Είναι οι διανοούμενοι, που είναι πιο προβληματισμένοι και αντιδρούν πιο γρήγορα σε οποιαδήποτε προσπάθεια οπισθοδρόμησης της κοινωνίας, καθηγητές πανεπιστημίου και μη, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, καλλιτέχνες, τέλος πάντων ο σκεπτόμενος κόσμος. Πού πήγαν όλοι αυτοί;
Τους μάζεψε ΟΛΟΥΣ ο δικτάτωρ Παπαδόπουλος σε μια αίθουσα, τους ‘’έβαλε’’ στο γύψο και το βούλωσαν ΟΛΟΙ. Μόνο τέσσερις σηκώθηκαν και έφυγαν – προς τιμήν τους – από την αίθουσα. Οι υπόλοιποι αποδέχτηκαν τον γύψο και έκτοτε… φωνή καμία. Αυτή ήταν, δυστυχώς, η πνευματική ηγεσία του τόπου, που υποτίθεται ΠΡΩΤΗ θα ξεσηκώνονταν και θα καθοδηγούσε το λαό. Να τη χαιρόμαστε.
Γι’ αυτό μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει καθαρή άποψη για το Πολυτεχνείο, γιατί ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ γενιά που να το γέννησε για να το στηρίξει στη συνέχεια. Ήταν προϊόν συγκυρίας – μοναδικής και ανεπανάληπτης – λίγων νέων που κατάφεραν να αρθρώσουν έναν λόγο, πανηγυρικό και γιορτινό, επαναστατικό και ανατρεπτικό, συγκερασμό διάφορων πολιτικών πεποιθήσεων, κυρίως όμως ενωτικό που εν τέλει έκλεισε με τον εθνικό ύμνο.
Τυχεροί όσοι το ζήσανε.
Όσο για τους άλλους γράφει ο Νίκος Χουλιαράς: «Σαν τι μπορώ να κάνω εγώ αυτή την ώρα. Δεν έχω επάνω μου και ταυτότητα». «Κάτι τέτοια πράματα, χαζά και κρύα, σκεφτόμουν, μέχρι που έφτασα κάτω, στην Αλεξάντρας. Εκεί, είδα κι άλλο κόσμο μαζεμένο, γι’ αυτό και στάθηκα. Δεν τόλμησα να πάω παρακάτω. Χωμένος μες στους άλλους, κοίταγα σα χαμένος, τ’ ασθενοφόρα που ούρλιαζαν κι όλο κουβάλαγαν παιδιά σακατεμένα απ’ τις σφαίρες, στο Ρυθμιστικό.
Τίποτα άλλο δεν κατάφερα να κάνω, γι’ αυτό και λέω, πως είναι αστείο να γιορτάζω τώρα, μαζί με άλλο ένα εκατομμύριο ανθρώπους, το ότι δεν έκανα, το βράδι εκείνο, τίποτα!» (Νίκος Χουλιαράς, Ζωή, την άλλη φορά, 1985).
Η γενιά της Δικτατορίας και η γενιά …της Μεταπολίτευσης. Ήταν λοιπόν η ‘’γενιά της Δικτατορίας’’, η οποία συμβιβάστηκε και αποδέχτηκε τη μοίρα που της επέβαλαν. Η ίδια γενιά, μετά την μεταπολίτευση του 1974, μεταμορφώθηκε σε ‘’γενιά της Μεταπολίτευσης’’.
Το ίδιο βράδυ που ήρθε ο Καραμανλής, εκατομμύρια ξεχύθηκαν στους δρόμους για να γιορτάσουν την επιστροφή της Δημοκρατίας…και δεν ξαναγύρισαν στα σπίτια τους.
Με το παραμικρό, εκδηλώσεις, διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, πορείες, αγώνες για τα πάντα.
Ειδικά στην επέτειο της 17ης Νοεμβρίου, εκατομμύρια λαού στους δρόμους, κυριολεκτικά ήταν μια πορεία στατική, αφού ο τελευταίος ήταν ακίνητος στο Πολυτεχνείο και ο πρώτος είχε φτάσει στην Αμερικανική Πρεσβεία. Μια διαδήλωση πολλών χιλιομέτρων, πολλών συνθημάτων και με πολλές εναλλαγές σύμφωνα με την ιστορική εξέλιξή της.
Ο Κων. Καραμανλής πολύ έξυπνα, σύνδεσε την 17η Νοέμβρη με τις πρώτες Δημοκρατικές εκλογές, δηλαδή με την ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Σύμφωνα με αυτόν, το νόημα της εξέγερσης της 17ης Νοέμβρη, ήταν η έλευση της Δημοκρατίας, το οποίο και επετεύχθη και γι’ αυτό γιορτάζεται ταυτόχρονα, μαζί με τους νεκρούς του Πολυτεχνείου!
Τώρα που πέρασαν 50 χρόνια και έχουν αρχίσει σιγά – σιγά, να ξαναγράφουν την ιστορία, η θέση του Κων. Καραμανλή ίσως παίξει σημαντικό ρόλο στην οριστική εκτίμηση της σημασίας της 17ης Νοέμβρη 1973, στην αποτύπωση της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας.
Χαίρε ώ χαίρε Δημοκρατία λοιπόν!
Νίκος Μιχαλόπουλος
Αθήνα, 13/11/2023
*Ο Νίκος Μιχαλόπουλος, φοιτούσε στη Αρχιτεκτονική Σχολή της Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ) το 1973, συμμετείχε ενεργά στις κινητοποιήσεις στη Θεσσαλονίκη, που οδήγησαν στην κατάληψη του εκεί Πολυτεχνείου και την –αναίμακτη- επέμβαση των τανκς, την 17η Νοέμβρη 1973. Για τη δράση του κακοποιήθηκε στην ασφάλεια από τους Τετραδάκο, Μπουζιάνη και δέχτηκε δολοφονική επίθεση από παρακρατικούς στην πλατεία Αγίας Σοφίας και σώθηκε από την επέμβαση Παλαιστινίων συμφοιτητών του.
