Tου Βασίλη Κ. Καλαμαρά [vasillis.kalamaras@gmail.com]
Ορισμένα στέκια μας έχουν καθορίσει. Κι αναφέρομαι στο εκδοτοβιβλιοπωλείο «Δωδώνη» επί της οδού Ασκληπιού 3. Κατά τη δεκαετία του ’80 στην ερώτηση «Πού θα συναντηθούμε;», ο φίλος και η φίλη μας αβίαστα απαντούσαν «’Εξω από τη “Δωδώνη”».
Τελετουργία, γιατί δεν μέναμε μόνο στο χαζολόγημα της βιτρίνας της. Θέλαμε δεν θέλαμε, -εκείνες τις εποχές η ενημέρωση δεν γινόταν ηλεκτρονικά-, είμαστε «υποχρεωμένοι» να δρασκελίσουμε το κατώφλι της για να ξεφυλλίσουμε, για να ψαχουλέψουμε, για ν’ αγοράσουμε νέες, παλιές και σπάνιες εκδόσεις, αλλά και δίσκους κλασικής μουσικής!
Σήμερα, εκεί όπου κάποτε στέγαζε το τριώροφο εκδοτικό και βιβλιοπωλικό όραμα του Βαγγέλη Λάζου, λειτουργεί το βιβλιοπωλείο «Πολιτεία». Ο Βαγγέλης δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας, αφού ο χάροντας τον πήρε για να τον θάψει στα δικά του ηπειρώτικα χώματα. Η κηδεία του έγινε τη Δευτέρα, στις 12 το μεσημέρι στη Στρατίνιστα Πωγωνίου σε στενό οικογενειακό κύκλο.
Θυμόσοφος, γλεντζές, πότης, φίλος, χώρεσε μέσα στην καρδιά του και στην ψυχή του όλη την ελληνική και ξένη λογοτεχνία. Από το 1962, οπότε δραστηροποιείται στον χώρο των εκδόσεων, και τι δεν εξέδωσε: Φιλοσοφία (Παπανούτσος, Μαλεβίτσης, Χάιντεγκερ, Κίργκεγκορ, Βαλ, Μπερντιάεφ, Γιάσπερς, Σεστόφ), ελληνική και ξένη ποίηση (Γιοζέφ Ελιγιά, Λίνου Πολίτη «Ανθολογία ελληνικής ποίησης»), θεατρική σειρά (Καμί, Πίντερ, Λόρκα)- την τελευταία με την υποστήριξη της συζύγου τους Μαρίας Πορτολομαίου-Λάζου.
Εσωτερικός μετανάστης σε ηλικία δέκα ετών έρχεται στην Αθήνα, όπου αναζητώντας δουλειά, η καλή τύχη του τον έριξε στους χώρους του εκδοτοβιβλιοπωλείου «Εστία», όπου ήταν συνάδελφος με τον Στρατή Φιλιππότη. Μέσα σ’ αυτό το σχολείο και πανεπιστήμιο, έμαθαν το βιβλίο πάνω στον πάγκο, όταν ακόμη το μελάνι μυρίζει, καθώς δεν έχει στεγνώσει το τυπωμένο χαρτί του νέου τίτλου.
Μ’ αυτή την έντονη και μοναδική μυρωδιά στην μύτη, έκανε την αρχή από την οδό Ιπποκράτους 17. Μέσα σε οκτώ χρόνια, και μεσούσης της δικτατορίας, το 1970, η «Δωδώνη» μεταφέρεται στην οδό Ασκληπιού, όπου έγινε το στέκι συγγραφέων και καλλιτεχνών. Ο Βαγγέλης Λάζος ήταν ο προεξάρχων σ’ αυτόν τον όμιλο από ιδιοσυγκρασία κι επειδή ήξερε ν’ ακούει, μπορούσε να κλείνει συμφωνίες.
Δεν μ’ αρέσουν τα υμνολόγια, ούτε επιστρέφω στα παρελθόντα από νοσταλγία του τάχατες παλαιού καλού καιρού. ‘Ολα είναι παλαιά και καινούργια, σημασία έχει ποιος και πως τα διαχειρίζεται. Ο Βαγγέλης, ο μάγκας, ο λαϊκός, ο μονοκόμματος κατάφερε να στήσει μέσα στο κέντρο της Αθήνας, ένα από τα πληρέστερα βιβλιοπωλεία και να δοκιμάσει να εκδώσει τίτλους καθόλου ευπώλητους.
Μέσα από αυτές τις δύο πύλες, περνάει η προσφορά του σε άλλα χρόνια, στα οποία περίσσευε το όραμα, η αφέλεια, η εμπιστοσύνη, ο προφορικός λόγος. Πριν πέντε χρόνια έχασε τη σύντροφό του Μαρία, και ο ίδιος ταλαιπωρήθηκε με προβλήματα υγείας. Όμως δεν έχασε ποτέ την ηπειρώτικη λεβεντιά του. Νέτα σκέτα.
