ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Ο αγώνας μιας ομάδας γυναικών για ισότητα – το δράμα ενός Εβραίου στο κατοχικό Παρίσι
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
*** ½ – Η βασίλισσα της κυψέλης
Hive. Κόσοβο, 2021. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μπλέρτα Μπασόλι. Ηθοποιοί: Ίλκα Γκάσι, Τσουν Λαϊτσι, Αουρίτα Αγκούσι. 84´
Μια ομάδα γυναικών από το Κόσοβο, που οι άντρες τους αγνοούνται από την περίοδο του πολέμου του 1999, αγωνίζονται, ενάντια σε μια οπισθοδρομική πατριαρχική κοινωνία, να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους δημιουργώντας τη δική τους μικρή επιχείρηση, στην ήδη βραβευμένη στο φεστιβάλ του Σάντανς αυτή ταινία, που σκηνοθέτησε η Μπλέρτα Μπασόλι.
Στο επίκεντρο, η «βασίλισσα» της γυναικείας αυτής κυψέλης, ένα αληθινό πρόσωπο, η Φαρίε, μια χήρα που φροντίζει τα δυο της παιδιά κι ένα ανάπηρο πεθερό, η οποία ενώ συνεχίζει να φροντίζει τα μελίσσια του αγνοούμενου (μάλλον νεκρού) συζύγου, αποφασίζει, παρά τις επιφυλάξεις και τους φόβους πολλών άλλων γυναικών, θύματα του πολέμου αλλά και μιας μισογυνιστικής κοινωνίας, να πάρει δίπλωμα οδήγησης και να πείσει τις υπόλοιπες γυναίκες, που οι άντρες τους αγνοούνται, να αρχίσουν μια μικρή επιχείρηση φτιάχνοντας από πιπεριές τις χειροποίητες σάλτσες αϊβάρ, που πουλάνε σε ένα μικρό τοπικό σούπερ-μάρκετ.
Επιχείρηση που οι συντηρητικοί, φοβισμένοι από την αλλαγή πορείας των υπάκουων μέχρι τότε γυναικών τους, άντρες της μικρής τους πόλης αντιμετωπίζουν με εχθρότητα – κάποια στιγμή σπάνε το τζάμι του αυτοκινήτου της Φαρίε, αρχίζουν να την αποκαλούν πόρνη (γεγονός που την φέρνει αντιμέτωπη και με την τρομαγμένη έφηβη κόρη της), φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να καταστρέψουν τα μπουκάλια με τις σάλτσες, ενώ, σε μια άλλη σκηνή, ο προμηθευτής των πιπεριών αποπειράται να την βιάσει.
H Μπασόλι, που έγραψε και το ωραίο σενάριο, καταγράφει με απλές, ρεαλιστικές (σε όμορφα στημένα πλάνα) εικόνες, την πορεία της αλληλεγγύης και της ανθεκτικότητας που αρχίζει, χάρη στην επιμονή και την τόλμη της Φαρίε, να δημιουργείται ανάμεσα στην ομάδα των χήρων γυναικών (σε μια από τις πιο ανθρώπινες και συγκινητικές σκηνές, μαζεύουν τα διάφορα κοσμήματά τους και τα προσφέρουν στη Φαρίε για να ξοφλήσει τον απαιτητικό προμηθευτή πιπεριών), αποσπώντας ωραίες ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς της, και ιδιαίτερα από την Ίλκα Γκάσι, που συνδυάζει τέλεια τόσο την πεισματική, θαρραλέα γυναίκα, αποφασισμένη, παρά τις δυσκολίες και τις κακουχίες, να φτιάξει μια δική της ανεξάρτητη, αξιοπρεπή ζωή, όσο και την ευαίσθητη πλευρά της, που τονίζεται σε σκηνές όπως αυτή όπου την καλούν να αναγνωρίσει ένα πτώμα που πιθανόν να είναι ο αγνοούμενος άντρας της.
*** Αντίο κύριε Χάφμαν
Adieu Monsieur Haffmann. Γαλλία, 2021. Σκηνοθεσία: Φρεντ Καβαγιέ. Σενάριο: Φρεντ Καβαγιέ, Σάρα Καμίνσκι, από θεατρικό έργο του Ζαν-Φιλίπ Νταγκέρ. Ηθοποιοί: Ντανιέλ Οτέιγ, Ζιλ Λελούς, Σάρα Ζιροντό, Νικολάι Κίνσκι. 115´
Θύμα ενός άλλου πολέμου είναι ο πρωταγωνιστής της γαλλικής ταινίας «Αντίο κύριε Χάφμαν» του Φρεντ Καβαγιέ (« Όλα στη φόρα»), βασισμένη στο θεατρικό έργο του Ζαν-Φιλίπ Νταγκέρ. Το θύμα τη φορά αυτή είναι ο Εβραίος κύριος Χάφμαν (Ντανιέλ Οτέιγ), ένας πετυχημένος κοσμηματοπώλης, στο υπό γερμανική κατοχή Παρίσι το 1941, αποφασισμένος να σώσει τον εαυτό του και την οικογένεια του (τα τρία παιδιά και τη γυναίκα του) πριν οι Γερμανοί αρχίσουν να μαζεύουν τους Εβραίους για να τους εξαφανίσουν στα στρατόπεδα εξόντωσης, κάνει μια ασυνήθιστη συμφωνία με τον πιστό του Γάλλο υπάλληλο, Φρανσουά Μερσιέ (Ζιλ Λελούς): να του παραχωρήσει την επιχείρηση του μέχρι που να λήξει ο πόλεμος και, όταν κάποτε μπορέσει να επιστρέψει, ο Μερσιέ να του επιστρέψει το μαγαζί του.
Μια ιδιαίτερα δύσκολη συμφωνία που τα δραματικά αποτελέσματα της αρχίζουν να αποκαλύπτονται σταδιακά, όταν ο Χάφμαν, αφού καταφέρει να στείλει την οικογένεια του στην ελεύθερη ζώνη, αναγκάζεται από την εξέλιξη των γεγονότων, να παραμείνει τελικά στο Παρίσι και να αναζητήσει καταφύγιο στο υπόγειο του μαγαζιού του. Κάτι που αρχικά ο Μερσιέ αντιμετωπίζει φιλικά, βοηθώντας όσο μπορεί τον Χάφμαν να αντιμετωπίσει τη «φυλακισμένη» ζωή του.
Σταδιακά όμως τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν: ο όχι ιδιαίτερα καλός στο επάγγελμα του κοσμηματοπώλη Μερσιέ αναγκάζει τον Χάφμαν να αναλάβει ο ίδιος από το υπόγειό του το φτιάξιμο των διάφορων κοσμημάτων που του φέρνουν οι Γερμανοί αξιωματικοί (κλεμμένα κοσμήματα από τους Εβραίους που στέλνονται στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης), ενώ στη συνέχεια του ζητά να κάνει έρωτα και με τη γυναίκα του (Σάρα Ζιροντό) για να αποκτήσει το παιδί που ο ίδιος είναι ανίκανος να το αποκτήσει.
Παρά τη θεατρικότητα του έργου και τον περιορισμό, στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, στο κατάστημα του Χάφμαν, ο Καβαγιέ καταφέρνει να δώσει τη ζωντάνια, τον αναγκαίο ρυθμό (μαζί και το σασπένς), καθώς και τις ανατροπές, στα δρώμενα, με την κάμερά του να καταγράφει, με λεπτομέρεια, μέσα από τα τρία βασικά του, πρόσωπα, τις αλλαγές που αναπτύσσονται στους χαρακτήρες τους: τον φιλήσυχο και απλοϊκό Μερσιέ, που αρχικά βοηθά τον Χάφμαν, ενώ σταδιακά, σπρωγμένος από τη δίψα για χρήμα και εξουσία, αρχίζει να εκμεταλλεύεται τον Χάφμαν και τελικά συνεργάζεται με τους ναζί, την υπάκοη γυναίκα του που αρχίζει να ανακαλύπτει τον πραγματικό εαυτό του συζύγου και να αλλάζει σταδιακά στρατόπεδο και τον Χάφμαν που για να μπορέσει να σωθεί δέχεται τις προκλήσεις και τις απαράδεκτες απαιτήσεις του Μερσιέ, ώσπου κάποια στιγμή αρχίζει να αντιδρά. Καταφέρνοντας να αποσπάσει ταυτόχρονα και εξαιρετικές ερμηνείες από τους τρεις πρωταγωνιστές του.
** ½ – Τελευταίο ταξίδι
Ελλάδα, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο-φωτογραφία: Άρης Χατζηστεφάνου. Αφήγηση: Γιάννης Αγγελάκας, Όλια Λαζαρίδου. Μοντάζ: Άρης Τριαντάφυλλου. 58´
Με βάση το βιβλίο «Ταξιδεύοντας: Ιαπωνία, Κίνα» του Νίκου Καζαντζάκη, γύρω από ένα μεγάλο ταξίδι του συγγραφέα του «Καπετάν Μιχάλη» και του «Χριστού ξανασταυρώνεται» στην Άπω Ανατολή, το 1935 και το 1937, ο Άρης Χατζηστεφάνου («Deptocracy», «Make the Economy Scream»). έφτιαξε ένα ντοκιμαντέρ, οδοιπορικό στην Άπω Ανατολή, που απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο φετινό φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης.
Αντιπαραθέτοντας την Ιαπωνία του χτες και του σήμερα, μέσα από εικόνες που εκμεταλλεύονται τόσο τις ομορφιές του χώρου, είτε εκεί που ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός δεν τους έχει αγγίζει, είτε εκεί που κυριαρχούν τα τεράστια κτίρια και οι μοντέρνες οικοδομές (με ενδιάμεσα στιγμιότυπα από video games και manga, αλλά και σκηνές από τη «Μητρόπολη» του Φριτς Λανγκ), ο Χατζηστεφάνου κάνει ένα σχόλιο πάνω στις τεράστιες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών στην προσπάθεια του να δημιουργήσει μια αντίστιξη ανάμεσα στο κείμενο του Καζαντζάκη (που διαβάζουν ο Γιάννης Αγγελάκας και η Όλια Λαζαρίδου) και στην Ιαπωνία του χτες και του σήμερα.
** ½ – Άνεμος ελευθερίας, 1821
Ελλάδα, 2021. Σκηνοθεσία: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος. Σενάριο: Αντώνης Τολάκης, Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, Φωτογραφία: Δημήτρης Κορδελάς, Μοντάζ: Λάμπης Χαραλαμπίδης. Ηθοποιοί: Τίμος Παπαδόπουλος, Σήφης Πολυζωίδης, Πάνος Κυπαρίσσης, Ρηνιώ Κυριαζή, Γιάννης Αναστασάκης, Λευτέρης Τσάτσης. 90΄
Ξεχωριστή προσφορά, στις λιγοστές σοβαρές προσπάθειες καταγραφής σε ταινίες είτε μυθοπλασίας είτε ντοκιμαντέρ, του αγώνα της ανεξαρτησίας είναι η ταινία αυτή του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου («Η νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη», «Τα δάκρυα του βουνού»), που συνδυάζει στοιχεία μυθοπλασίας με στοιχεία ντοκιμαντέρ για να καταγράψει τη δύσκολη (και σίγουρα περίπλοκη) ελληνική και διεθνή πορεία που οδήγησε στην εθνική παλιγγενεσία.
Με έναν επινοημένο ήρωα, τον Ιωάννη Φίλωνα, πολυταξιδεμένο σε περιοχές της διασποράς (από την Τεργέστη μέχρι την Βιέννη) έμπορο από την Πελοπόννησο και στέλεχος της Φιλικής Εταιρίας, και συνοδοιπόρο και μέντορα του Χριστόφορου Περραιβού, που συνέβαλε στη συμφιλίωση των οικογενειών της Μάνης (αληθινό πρόσωπο που συμμετείχε, μαζί με τον Υψηλάντη, στην τελευταία μάχη του αγώνα στην Πέτρα, το 1829), ο Χαραλαμπόπουλος κάνει μια έρευνα και καταγραφή της κοινωνίας των αρχών του 19ου αιώνα, γύρω, όχι μόνο από την καθημερινή ζωή αλλά και την οικονομία, τις κοινωνικές συγκρούσεις και τη διαπάλη των ιδεών.
Έρευνα που πραγματοποιείται με την εμφάνιση μιας σύγχρονης επιμελήτριας εκθέσεων, που συνομιλεί με ιστορικούς για να μας οδηγήσει, μέσα από τη μνήμη και την αναπαράσταση, στον αναπροσδιορισμό του παρελθόντος για μια καλύτερη, και πιο επιστημονική, κατανόηση του παρόντος.
