Κείμενο – Φωτογραφίες: Γιώργος Πιτροπάκης
Ο στρατηγός Σεργκέι Στεπάνοβιτς Μπιριούκοφ, είναι ένας βετεράνος ελεύθερος σκοπευτής της μάχης του Στάλινγκραντ. Γεννημένος από αγράμματους γονείς στα 1921, σπούδαζε σε τεχνολογικό ινστιτούτο όταν ξέσπασε ο μεγάλος πόλεμος και κλήθηκε να υπερασπιστεί την πατρίδα του. Η σκοπευτική του δεινότητα τον ενέταξε στους ελεύθερους σκοπευτές και οι ανάγκες του πολέμου τον έστειλαν στο Στάλινγκραντ, στο Κούρσκ, στο Λένινγκραντ.
Και μετέπειτα, για χρόνια, ήταν εκπαιδευτής των σνάιπερ στο σοβιετικό στρατό και τιμήθηκε με τα ύψιστα σοβιετικά αξιώματα. Ταξίδεψε κι έζησε σε πολλές επαρχίες της αχανούς πρώην Σοβιετικής Ένωσης, για να εγκατασταθεί μόνιμα τα τελευταία τριάντα χρόνια στην πόλη – Στάλινγκραντ την αποκαλεί ο ίδιος – που ένιωσε όσο πουθενά αλλού τη ζωή και το θάνατο τόσο κοντά.
Μας δέχτηκε πολύ συγκινημένος στο μικρό διαμέρισμά του, στην αρχή της λεωφόρου Λένιν, κοντά στο κέντρο της πόλης. Στα δυο δωμάτια του σπιτιού του ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει εδώ και πολλά χρόνια. Οι τοίχοι του είναι καλυμμένοι με τις διακρίσεις του, τα παράσημα του και τις φωτογραφίες του Στάλιν.
Μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1940, εξακολουθεί να δίνει ένα μεγάλο μέρος απ’ τη σύνταξή του συνδρομή στο κόμμα. Λίγες μέρες πριν είχε συμπληρώσει τα 84 του χρόνια. «Με την τιμή που μου κάνετε σήμερα, είναι σαν να ξαναγεννιέμαι κι αξίζει να το γιορτάσουμε. Ποτέ στη ζωή μου δεν είχα φανταστεί ότι ένας δημοσιογράφος -και μάλιστα από ξένη χώρα- θα έδειχνε το παραμικρό ενδιαφέρον για μένα, τα ελάχιστα που έκανα για την πατρίδα μου και ότι θα ερχόταν στο σπίτι μου».
Μαζί με την συντρόφισσα του είχε στρώσει τραπέζι λαμπρό με ένα μπουκάλι βότκα στο κέντρο του. Μία ώρα αργότερα ήμασταν όλοι, εκτός απ’ το στρατηγό, μεθυσμένοι. «Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ ήταν οι ατελείωτες ώρες που περνούσα εντελώς ακίνητος και καμουφλαρισμένος περιμένοντας μισή λάθος κίνηση απ’ τον εχθρό. Ήταν φορές που όχι μόνο κοιμόμουν με τα μάτια ανοιχτά, αλλά αυτά εξακολουθούσαν να ψάχνουν για στόχο. Σε γενικές γραμμές πάντως η συμβολή μας στον πόλεμο και ιδιαίτερα σε μάχες σαν αυτή εδώ, στο Στάλινγκραντ, ήταν αποφασιστική κυρίως από ψυχολογική άποψη.
Ο εχθρός δεν ήξερε από πού θα του έρθει η σφαίρα κι όταν βλέπει το διπλανό του να πέφτει νεκρός πανικοβάλλεται. Η πιο δύσκολη στιγμή που έζησα ήταν στο εργοστάσιο «Κόκκινος Οκτώβρης». Ημουν καλυμμένος μέσα σε μια ντουλάπα όταν από βόμβα με πλάκωσαν τα χαλάσματα ενός τοίχου -αυτό με έσωσε- και το σημείο αυτό το κατέλαβαν οι φασίστες. Έμεινα εκεί σχεδόν τρεις μέρες. Ομως είχα καλή «οπτική» και συνέχισα να ρίχνω. «Αυτός θα είναι ο τελευταίος», έλεγα στον εαυτό μου, κάθε φορά που πυροβολούσα, βέβαιος ότι θα με εντοπίσουν, γι’ αυτό κι «έριχνα» όσο περισσότερο μπορούσα. Μόνο εκεί είχα 27 επιτυχίες».
Το όνομα τους, οι ελεύθεροι σκοπευτές το πήραν από το πολύ δύσκολο στο κυνήγι, παιχνιδιάρικο πουλάκι σνάιπ (snipe) – βαλτομπεκάτσα ή μπεκατσίνι στα ελληνικά. Στην ικανότητα του να «κρύβεται» βασίζεται η εκπαίδευση των ελευθέρων σκοπευτών. «Η εκπαίδευση είναι το βασικότερο πράγμα», μας λέει ο στρατηγός Σεργκέι Στεπάνοβιτς Μπιριούκοφ.
«Το σπουδαιότερο όλων είναι να μάθει ο ελεύθερος σκοπευτής να πυροβολεί στο μεσοδιάστημα των χτύπων της καρδιάς και της αναπνοής του. Το πάτημα της σκανδάλης πρέπει να γίνεται με απόλυτη σιγουριά αλλά και με πολύ «γλυκό» τρόπο. Το σώμα πρέπει να μάθει να «καταπίνει» το «κλότσημα» της εκπυρσοκρότησης ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα και της παραμικρής «λαθεμένης» κίνησης.
Τους μαθαίνουμε να υπολογίζουν ακόμη και την ένταση και τη φορά του ανέμου και πόσο αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει τη βολή τους. Ανάμεσα στα μάτια είναι ο καλύτερος στόχος. Μια σφαίρα ένας νεκρός είναι το ζητούμενο. Το καμουφλάζ – ακόμα και η διόπτρα καλύπτεται από σκούρο λεπτό ύφασμα – που συνδυάζεται με την πειθαρχεία της μετακίνησης και τον απόλυτο έλεγχο κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, είναι τα στοιχεία που δίνουν τα πλεονεκτήματα στους ελεύθερους σκοπευτές. Βέβαια, στις μέρες μας οι σνάιπερ έχουν πολύ καλό εξοπλισμό, τόσο οπλικό όσο και για καμουφλάζ ώστε να μπορούν να ξεφεύγουν από τις υπέρυθρες ακτίνες των ραντάρ.
Συνέχιζε να πίνει τη μια βότκα πίσω απ’ την άλλη, τα μπλε σαν χάντρες μάτια του γυάλιζαν, όμως η σταθερότητα των κινήσεών του είναι αξιοζήλευτη. Και το αυτί του, δεν ίδρωσε στην ερώτηση αν η «δουλειά» των σνάιπερ είναι «βρόμικη». «Βρόμικοι είναι όλοι οι πόλεμοι. Όμως το να υπερασπιστείς την πατρίδα σου με κάθε μέσον είναι καθήκον και υποχρέωση».
Για της ανάγκες της φωτογράφισης τον βοήθησα να φορέσει το σακάκι της στολής του. Ήταν βαρύ από τα παράσημα και του το είπα. Γέλασε, μετά συννέφιασε για λίγο το πρόσωπό του και τέλος μου είπε. «Όταν τελείωσε ο πόλεμος, πήγα να δω τους γονείς μου, σ’ ένα μικρό χωριό στο Τουρκμενιστάν, φορώντας τη στολή μου με τα παράσημα. Η αγράμματη μάνα μου δεν καταλάβαινε τι είναι όλα αυτά κι αφού με αγκάλιασε, μου είπε να τα βγάλω γιατί δεν μπορούσε «ν’ ακούσει» την καρδιά μου».
Κοντά 10 χρόνια αργότερα, μετά από εκείνη την πρώτη μας συνάντηση, γιατί δεν έχανα ευκαιρία να τον συναντήσω ξανά, να στραγγίσουμε κάνα μπουκάλι βότκα και να τον ακούω να διηγείται ιστορίες, η καρδιά του σταμάτησε για πάντα. До свидания товарищ Сергей Степанович.
H ιστορία των σνάιπερ
1) Η ιστορία των ρώσων ελεύθερων σκοπευτών και πρώτων διδαξάντων είναι μακραίωνη και ηρωική, αρχής γενομένης στην πολιορκία της Μόσχας από τους Μογγόλους το 1382. Βεβαίως οι λαμπρότερες σελίδες τους γράφτηκαν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν περισσότεροι από 40.000 γερμανοί στρατιώτες έπεφταν νεκροί από τα πυρά των ρώσων σνάιπερ, που πολλοί εξ αυτών έφτασαν τα όρια του μύθου. Ανάμεσα τους μάλιστα υπήρξαν και πολλές γυναίκες.
Ακόμη και σήμερα στη Ρωσία όλοι οι βετεράνοι του «μεγάλου πατριωτικού πολέμου» χαίρουν μεγάλου σεβασμού, με τους ελεύθερους σκοπευτές να κατέχουν ξεχωριστή θέση ανάμεσα τους. Όμως από την επέμβαση στο Αφγανιστάν, και ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο στην Τσετσενία, ήρθε η παρακμή και συχνά η απαξία τους, καθώς βαρύνονται με την καταισχύνη του «χτυπάμε ό,τι κινείται». Επίσης, ένας σοβαρός λόγος για την απώλεια της αίγλης και της αποτελεσματικότητας τους είναι ότι, οι καλύτεροι απ’ αυτούς, έχουν προσληφθεί από τους ιδιωτικούς στρατούς των Ρώσων ολιγαρχών, δουλεύουν με το «κεφάλι» για τον ισραηλινό στρατό στην Δυτική Γάζα και όπου αλλού τους ζητηθεί.
2) Η οικονομική και ταυτόχρονα εθελούσια «αποστρατεία» των καλύτερων ελεύθερων σκοπευτών από το ρωσικό στρατό δημιούργησε μεγάλα κενά που όμως υπερκαλύφθηκαν – επίσης – από μισθοφόρους με πολύ χαμηλότερο μισθό. Τα πρώτα μετασοβιετικά χρόνια ήταν δύσκολα και κάθε είδους εργασία καλοδεχούμενη. Μισθοφόρους «σνάιπερ» όμως είχαν προσλάβει και οι Τσετσένοι. Τα «λευκά κολάν» είναι μια μυθική ομάδα που «εργάστηκαν» για αυτούς. Γενικά πάντως, και ιδιαίτερα για τις μέρες μας, οι ελεύθεροι σκοπευτές κάνουν μόνον «βρώμικη δουλειά». Χτυπούν αμάχους, γυναίκες και παιδιά και τρομοκρατούν πολίτες. Βεβαίως δεν είναι λίγοι εκείνοι που το κάνουν για «σπορ» και «διασκέδαση», ιδίως στις ΗΠΑ.
3) Το ρεκόρ απόστασης επιτυχημένης – θανατηφόρας – βολής είναι 2,475 μέτρα και το κατέρριψε ο Κρέγκ Χάρισον από την Αγγλία στο Αφγανιστάν το 2009. Δεύτερος είναι ο Καναδός Ρομπ Φέρλογκ από τον Καναδά με 2.430 το 2002 κι αυτός με βολή στο Αφγανιστάν.
4) Ο Κρις Κάιλ με 160 επιτυχίες θεωρείται ο ελεύθερος σκοπευτής με τις περισσότερες επιτυχίες στην αμερικανική ιστορία.
5) Ο Φινλανδός Σίμο Χάιχα κατέχει το «ρεκόρ» του αποτελεσματικότερο ελεύθερου σκοπευτή στον κόσμο. Κατά τη διάρκεια του σοβιετικο – φινλανδικού πολέμου το χειμώνα του 1939 – 40 σημείωσε 542 επιτυχίες.
5) Η γυναίκα σνάιπερ με τις μεγαλύτερες επιτυχίες υπήρξε η σοβιετική Λουντμίλα Παβλιτσένκο Μιχαήλοβνα – την έκανε τραγούδι ο Αμερικανός Γούντι Γκάθρι – με 309 επιτυχίες στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η πρώτη Αμερικανίδα σνάιπερ ολοκλήρωσε την εκπαίδευση μόλις το 2001.
6) Ο Βασίλι Ζάιτσεφ μπορεί να έχει σχετικά λίγες επιτυχίες (242) σε σχέση με αρκετούς άλλους σοβιετικούς συντρόφους του, όμως τις πραγματοποίησε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα – περίπου τρεις εβδομάδες – επίσης βγήκε νικητής στην «μονομαχία» του με τον Γερμανό Έρβιν Κένιγκ. Μια μονομαχία που και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές είχαν δώσει μεγάλη σημασία και δημοσιότητα. Κατόπιν τούτου η Σοβιετική ηγεσία αποφάσισε να «προστατέψει» τον Βασίλι Ζάιτσεφ.
7) Ο Ιβάν Σιντορένκο βρίσκεται στην κορυφή των σοβιετικών σνάιπερ με 505 επιτυχίες. Δεύτερος είναι ο Νικολάι Γιακόβλεβιτς Ίλγιν με 494 επιτυχημένες βολές. Στην τρίτη θέση ο Ιβάν Νικολάγεβιτς Κουλμπερτίνοφ με 489 και έπεται ο Μιχαήλ Ιβάνοβιτς Μπουντένκοφ με 467. Πέμπτος είναι ο Σεμιόν Νομοκόνοφ με 437 επιτυχίες και μια θέση πιο πίσω ο Φιοντόρ Αχλόπκοφ με 429. Στην έβδομη θέση είναι ο Φίοντορ Τροφίμοβιτς Ντιατσένκο με 425.
8) Από την μεριά των Γερμανών στην πρώτη θέση βρίσκεται ο Ματ Χετσενάουερ με 345 επιτυχίες. Δεύτερος είναι ο Γιόζεφ Άλερμπεργκερ, με 257 και τρίτος ο Μπρούνο Σούτκους με 209.
