Της Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Η ασφάλεια των καταθέσεων, θέμα προτεραιότητας της σλοβακικής προεδρίας στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ενωσης, υποστηρίζεται ένθερμα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως προκύπτει από τη Γνώμη της ΕΚΤ, η οποία εκδόθηκε από το Δ.Σ. και υπογράφεται από τον πρόεδρο Mάριο Ντράγκι.
Η ΕΚΤ «συμμερίζεται πλήρως την άποψη της Επιτροπής κατά την οποία το ΕΣΑΚ είναι ο τρίτος αναγκαίος πυλώνας για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και την περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των καταθετών και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, συμβάλλοντας στην εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ)»
Όπως επισημαίνει, η θέσπιση ενός κοινού δικτύου προστασίας των καταθετών σε ευρωπαϊκό επίπεδο συνιστά το λογικό συμπλήρωμα της προσπάθειας αναγωγής της ευθύνης για την τραπεζική εποπτεία και την εξυγίανση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Υπενθυμίζεται πως το 2012 η Επιτροπή πρότεινε να δημιουργηθεί μια τραπεζική ένωση που θα θέσει τον τραπεζικό τομέα σε πιο ασφαλή βάση και θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο ευρώ, στο πλαίσιο ενός μακροπρόθεσμου οράματος οικονομικής και δημοσιονομικής ολοκλήρωσης. Η τραπεζική ένωση θα πρέπει να υλοποιηθεί με τη μετατόπιση της εποπτείας στο ευρωπαϊκό επίπεδο, τη θέσπιση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου για τη διαχείριση της τραπεζικής κρίσης και, εξίσου σημαντικό, με ένα κοινό σύστημα προστασίας των καταθέσεων.
Ενώ τα δύο πρώτα βήματα έχουν υλοποιηθεί με τη δημιουργία του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού (ΕΕΜ) και του ενιαίου μηχανισμού εξυγίανσης (ΕΜΕ), δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη κοινό σύστημα για την προστασία των καταθέσεων.
Η Γνώμη της ΕΚΤ σχετικά με πρόταση κανονισμού για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 806/2014 με σκοπό τη θέσπιση Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων
Στη Γνώμη της ΕΚΤ, μεταξύ άλλων αναφέρεται:
1. Γενικές παρατηρήσεις
1.1. Μετά τον ενιαίο εποπτικό μηχανισμό (ΕΕΜ) και τον ενιαίο μηχανισμό εξυγίανσης (ΕΜΕ), το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων (ΕΣΑΚ) είναι ο τρίτος αναγκαίος πυλώνας για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Δεδομένης της ανάγκης ευθυγράμμισης της ευθύνης και του ελέγχου, η θέσπιση ενός κοινού δικτύου προστασίας των καταθετών σε ευρωπαϊκό επίπεδο συνιστά το λογικό συμπλήρωμα της προσπάθειας αναγωγής της ευθύνης για την τραπεζική εποπτεία και την εξυγίανση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με τον ΕΕΜ και τον ΕΜΕ να βρίσκονται ήδη σε πλήρη λειτουργία, οι εθνικές αρχές έχουν απολέσει σε μεγάλο βαθμό τον έλεγχο επί των βασικών στοιχείων που καθορίζουν κατά πόσο ορισμένο σύστημα εγγύησης καταθέσεων (ΣΕΚ) υποχρεούται να καταβάλλει αποζημιώσεις προς τους ασφαλισμένους καταθέτες ή να συνεισφέρει σε χρηματοδότηση για σκοπούς εξυγίανσης.
Ως εκ τούτου, η ευθύνη για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας επαρκών χρηματοδοτικών μέσων με σκοπό την ενίσχυση της εμπιστοσύνης όλων των καταθετών και, κατά συνέπεια, για τη διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, θα πρέπει να ανάγεται στο ίδιο επίπεδο, και δη στο επίπεδο του ΕΣΑΚ.
Ο προτεινόμενος κανονισμός απορρέει από τις συστάσεις που διατυπώνονται στην έκθεση των Πέντε Προέδρων , η οποία απευθύνει κάλεσμα για τη δρομολόγηση ενός ΕΣΑΚ. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, το τραπεζικό σύστημα μπορεί να είναι πραγματικά ομοιόμορφο μόνο αν ο βαθμός εμπιστοσύνης στην ασφάλεια των τραπεζικών καταθέσεων είναι εξίσου υψηλός σε όλα τα κράτη μέλη. Εξάλλου, η θέσπιση ενός ΕΣΑΚ θα απέβαινε επωφελής λόγω της διαφοροποίησης του κινδύνου και είναι πιθανότερο ότι θα άντεχε σε κλυδωνισμούς λόγω της διάχυσης των κινδύνων μεταξύ ευρύτερου φάσματος χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα τη μείωση των πιθανοτήτων υπερβολικής επιβάρυνσης του συστήματος από μεμονωμένες περιπτώσεις καταβολής αποζημιώσεων.
1.2. Η ΕΚΤ συμμερίζεται πλήρως την άποψη της Επιτροπής κατά την οποία το ΕΣΑΚ είναι ο τρίτος αναγκαίος πυλώνας για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και την περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των καταθετών και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, συμβάλλοντας στην εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ)
1.3. Η ΕΚΤ επικροτεί ακόμη το γεγονός ότι ο προτεινόμενος κανονισμός εισάγει διαδικασία σταδιακής ενίσχυσης της ασφάλισης των συμμετεχόντων ΣΕΚ στη βάση της αμοιβαιότητας με απώτερο σκοπό την επίτευξη ενός ομοιόμορφου συστήματος ασφάλισης των καταθέσεων το οποίο περιορίζει τον δεσμό μεταξύ τραπεζικού τομέα και κράτους.
1.4. Γενικά η ΕΚΤ επικροτεί το γεγονός ότι ο προτεινόμενος κανονισμός καθορίζει έναν σαφή οδικό χάρτη και ένα χρονοδιάγραμμα με συγκεκριμένα, ευκρινώς οριζόμενα μεταβατικά στάδια που οδηγούν στη θέσπιση ενός ολοκληρωμένου ΕΣΑΚ. Τα στάδια της αντασφάλισης και συνασφάλισης θα πρέπει επομένως να θεωρηθούν ως στάδια μετάβασης προς την πλήρη ασφάλιση, η έναρξη της οποίας έχει προγραμματιστεί για το 2024. Η κλιμακωτή αυτή προσέγγιση λαμβάνει υπόψη την ανάγκη να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος και σε άλλους τομείς της τραπεζικής ένωσης και της ΟΝΕ συνολικά.
Επίσης σκοπό έχει να εξασφαλίσει επαρκή χρόνο προκειμένου να συγκεντρωθούν προκαταβολικά εισφορές σε επίπεδο τραπεζικής ένωσης, ήτοι πριν από την έναρξη του σταδίου πλήρους ασφάλισης. Τέλος, η ίση μεταχείριση των πιστωτικών ιδρυμάτων που είναι συνδεδεμένα με τα συμμετέχοντα ΣΕΚ θα διασφαλιστεί αφού ληφθούν υπόψη οι συγκεκριμένοι κίνδυνοι που αφορούν το κάθε ίδρυμα σε σχέση με όλα τα άλλα πιστωτικά ιδρύματα της τραπεζικής ένωσης κατά τον καθορισμό των αντίστοιχων εισφορών. Για να ενισχυθεί περαιτέρω η αξιοπιστία του ΕΣΑΚ και να διαρρηχθεί στην πράξη ο δεσμός μεταξύ τραπεζικού τομέα και κράτους σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να θεσπιστεί μία φορολογικά ουδέτερη κοινή δημόσια δικλίδα ασφαλείας για το ΕΣΑΚ το αργότερο κατά την έναρξη του σταδίου πλήρους ασφάλισης.
1.5. Πάντως, η αποτελεσματική λειτουργία της τραπεζικής ένωσης προϋποθέτει περαιτέρω ενέργειες που δεν σταματούν στη δημιουργία του ΕΣΑΚ. Ενόψει τούτου η ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Προς την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης» καθορίζει μια σειρά μέτρων για την περαιτέρω μείωση των κινδύνων στον τραπεζικό τομέα και την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Εν προκειμένω η ΕΚΤ τονίζει τη σημασία της πλήρους και έγκαιρης εφαρμογής της οδηγίας 2014/49/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ως απαραίτητης προϋπόθεσης του ΕΣΑΚ και καλεί τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη να συμμορφωθούν με την υποχρέωση αυτή όσο το δυνατόν συντομότερα.
Η ΕΚΤ επικροτεί και υποστηρίζει πλήρως όλα τα άλλα μέτρα μείωσης του κινδύνου τα οποία προβλέπει η ανακοίνωση της Επιτροπής και ως προς τα οποία πρέπει να σημειωθεί πρόοδος παράλληλα με τη δημιουργία του ΕΣΑΚ, με σκοπό όχι μόνο τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού αλλά και την προώθηση της χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης.
Ωστόσο, μία λύση που εξαρτά τη μετάβαση από τη μία φάση του ΣΕΚ στην επόμενη από την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά τη μείωση του κινδύνου θα μπορούσε να προκαλέσει καθυστερήσεις. Όντως, εάν προκρινόταν μία υπό αίρεση σταδιακή θέσπιση του ΕΣΑΚ, τυχόν ενδιάμεσοι στόχοι συνδεόμενοι με τη μείωση του κινδύνου θα έπρεπε να είναι επακριβώς καθορισμένοι εκ των προτέρων, επαληθεύσιμοι βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, επιτεύξιμοι στην πράξη και νομικά συνδεόμενοι με τη διαδοχή των φάσεων σύμφωνα με την πρόταση ΕΣΑΚ.
Για να διασφαλιστεί ότι το ΕΣΑΚ δεν αναβάλλεται επ’ αόριστον, ο κατάλογος των ενδιάμεσων στόχων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα σημαντικότερα στοιχεία που απαιτεί η περαιτέρω ενίσχυση της τραπεζικής ένωσης, θα πρέπει δε να περιορίζεται κυρίως σε θέματα συνδεόμενα με το ΕΣΑΚ με σαφή και ουσιαστικό τρόπο και να μην παραπέμπει σε υπό εξέλιξη συζητήσεις για τις οποίες το χρονοδιάγραμμα είναι ασαφές.
1.6. Τέλος, η ΕΚΤ θεωρεί ότι ίσως ενδείκνυται εκτίμηση των επιπτώσεων ως προς τα σημαντικότερα στοιχεία της πρότασης ενόψει της έκδοσης του προτεινόμενου κανονισμού και της αλληλεπίδρασής του με την ενωσιακή νομοθεσία, ιδίως με τις οδηγίες 2014/49/ΕΕ και 2014/59/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου , και ως προς τον ρόλο του Ενιαίου Συμβουλίου Εξυγίανσης (εφεξής το «Συμβούλιο Εξυγίανσης») σε σύγκριση με τον ρόλο των οργάνων λήψης αποφάσεων που είναι επί του παρόντος υπεύθυνα για τα εθνικά ΣΕΚ.
Ειδικές παρατηρήσεις
2.1. Σκοπός του προτεινόμενου κανονισμού
Η ΕΚΤ επικροτεί το γεγονός ότι σκοπός του προτεινόμενου κανονισμού είναι να διασφαλίσει τη συνέπεια των ρυθμίσεών του με την οδηγία 2014/49/ΕΕ, συμπληρώνοντας τις αρχές και τους κανόνες της τελευταίας . Το βασικό καθήκον ενός ΣΕΚ σύμφωνα με την οδηγία 2014/49/ΕΕ είναι η «προστασία των καταθετών από τις συνέπειες της αφερεγγυότητας ενός τραπεζικού ιδρύματος» Ο προτεινόμενος κανονισμός διέπει τη σχέση μεταξύ του ΕΣΑΚ, του Ταμείου Ασφάλισης των Καταθέσεων (ΤΑΚ) και των ΣΕΚ, ενώ τα εθνικά συστήματα εξακολουθούν να ευθύνονται πλήρως για την αποζημίωση των καταθετών.
Στο πλαίσιο αυτό η ΕΚΤ θεωρεί αναγκαίο να διατυπωθεί ρητά στο κείμενο του προτεινόμενου κανονισμού ότι το ΕΣΑΚ αποσκοπεί επίσης στη διασφάλιση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου προστασίας των καταθετών σε όλα τα κράτη μέλη της Τραπεζικής Ένωσης.
2.2. Πεδίο εφαρμογής του ΕΣΑΚ
Η ΕΚΤ επικροτεί επίσης το γεγονός ότι ο προτεινόμενος κανονισμός θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα ΣΕΚ που είναι επίσημα αναγνωρισμένα στα κράτη μέλη που συμμετέχουν στην Τραπεζική Ένωση σύμφωνα με την οδηγία 2014/49/ΕΕ (10), δηλαδή σε θεσμικά ΣΕΚ, συμβατικά ΣΕΚ, θεσμικούς μηχανισμούς προστασίας καθώς και σε όλα τα πιστωτικά ιδρύματα που συνδέονται με τους εν λόγω μηχανισμούς.
Ωστόσο, όλα τα πιστωτικά ιδρύματα με πρόσβαση στους πόρους του ΕΣΑΚ πρέπει να ρυθμίζονται και να εποπτεύονται βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και της οδηγίας 2013/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Αυτό συνάδει πλήρως με τη σύσταση που διατυπώνεται στην έκθεση των Πέντε Προέδρων, κατά την οποία το πεδίο εφαρμογής του ΕΣΑΚ θα πρέπει να συμπίπτει με εκείνο του ΕΕΜ, τα δε τέλη βάσει κινδύνου θα πρέπει να καταβάλλονται από όλες τις συμμετέχουσες τράπεζες στα κράτη μέλη.
Στην πραγματικότητα μόνο ένα άρτιο και ομοιόμορφο καθεστώς προστασίας των καταθέσεων θα διασφαλίσει το ίδιο επίπεδο εμπιστοσύνης των καταθετών σε όλη την Τραπεζική Ένωση, αποτρέποντας τον κατακερματισμό της αγοράς και τη στρέβλωση του ανταγωνισμού.
