Για τον Κυκλαδικό πολιτισμό, που ο υπουργός Παιδείας Ν. Φίλης θεωρεί δευτερεύουσας σημασίας και ως εκ τούτου μπορεί να διδάσκεται στα σχολεία συνοπτικά, θα δούμε τον Νοέμβριο μια ακόμη μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το οποίο γιορτάζει έτσι τα 30 χρόνια λειτουργίας του.
Γραπτά κείμενα, επιγραφικές μαρτυρίες μπορεί να μην έχουμε για τον Κυκλαδικό πολιτισμό, αλλά γνωρίζουμε ότι ήταν εξαιρετικά προηγμένος σε σχέση με τους γνωστούς πολιτισμούς της ίδιας εποχής στην Αίγυπτο και τη μικρασιατική ακτή, ανέφερε ο καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης και διευθυντής του ΜΚΤ, παρουσιάζοντας στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το σκεπτικό της έκθεσης «Κυκλαδική κοινωνία: 5.000 χρόνια πριν» (Νοέμβριος 2016-Μάρτιος 2017). Τα πλούσια κατάλοιπα του πολιτισμού αυτού αποτελούν «σιωπηλούς μάρτυρες» σήμερα και θα γίνουν οι ξεναγοί μας σε μια ακόμη βιωματική έκθεση του Ν. Σταμπολίδη. Η αφήγησή του αρχίζει από τις δομές της Πρωτοκυκλαδικής Κοινωνίας, από το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι, παραθέτοντας τα τεκμήρια της χλωρίδας και της πανίδας κατά την 3η χιλιετία π.Χ. στα κυκλαδονήσια, την ιεραρχία της κοινωνικής ζωής, τις ασχολίες των κατοίκων τους, τις λατρείες και τις δοξασίες τους.
Πέρα από τα έργα της συλλογής Γουλανδρή στην έκθεση θα περιληφθούν και άλλα από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών-Μουσείο Κανελλοπούλου και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, τα οποία παραχωρούνται με τη σύμφωνη γνώμη του ΚΑΣ. Τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια τα έχουμε συνδέσει περισσότερο με καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, όπως τον Πικάσο και τον Ματίς, είπε ο κ. Σταμπολίδης, αλλά οι σιωπηλοί αυτοί μάρτυρες μπορούν να καταδείξουν την κοινωνία της εποχής τους.
Η έκθεση θα διαρθρώνεται σε πέντε θεματικές ενότητες, όπως εξήγησε: Τους πυρήνες της κοινωνίας, τις ασχολίες, την κοινωνική ζωή, την κοινωνική ιεραρχία, τη ζωή και το θάνατο – τις πίστεις και τις λατρείες.
– Στους «Πυρήνες της κοινωνίας» κυρίαρχο ρόλο παίζει το αρσενικό και το θηλυκό. Εκείνες οι βιολόσχημες μορφές που βλέπουμε στα κυκλαδικά ειδώλια, ανάμεσα στις οποίες υπάρχει και μία που κρατά μωρό.
– Στη δεύτερη ενότητα τις «Ασχολίες» παρουσιάζεται το περιβάλλον μέσα από αγγεία στα οποία υπάρχουν μαρτυρίες για δέντρα της εποχής. Ο αγγειοπλάστης άφηνε το αγγείο να στεγνώσει επάνω σε φύλλα δέντρων, ή σε κάποιο υφαντό. Το αποτύπωμα έμεινε στον πάτο του κι έτσι μαθαίνουμε πως στα κυκλαδονήσια υπήρχαν πριν από 5.000 χρόνια λεύκες, αμπέλια και οι άνθρωποι γνώριζαν την υφαντική και την καλαθοπλεκτική. Γνώριζαν επίσης την τεχνική της κατεργασίας μαρμάρου, ήταν ναυτικοί και ναυπηγοί όπως φυσικά και κυνηγοί.
– Στην τρίτη ενότητα, στην «Κοινωνική Ζωή», πρωτεύουσα θέση θα έχουν τα διάσημα ειδώλια ο «αρπιστής» και ο «αυλητής» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπως και ο «εγείρων πρόποση» του Κυκλαδικού Μουσείου. Εδώ, θα γίνει αναπαράσταση ενός συμποσίου, παρόλο που δεν γνωρίζουμε αν ήταν κοινωνικός, θρησκευτικός ή τελετουργικός ο χαρακτήρας των συμποσίων τότε.
– Κυνηγοί και βασιλιάδες συνοδευόμενοι από γυναίκες θα καταδείξουν την «Κοινωνική Ιεραρχία» στην τέταρτη ενότητα.
– Και στην τελευταία «Ζωή και Θάνατος – Πίστεις και λατρείες» θα παρουσιαστούν τηγανόσχημα σκεύη, η χρήση των οποίων δεν έχει ακόμα ταυτοποιηθεί, κι άλλα αγγεία, που σχετίζονται με κάποιες θρησκευτικές δοξασίες, για τη ζωή και τον θάνατο. Εδώ θα εκτεθεί το μεγάλο κυκλαδικό ειδώλιο του Μουσείου και κομμάτια ειδωλίων από «Θησαυρό της Κέρου». Επίσης θα προβάλλεται ένα βίντεο, στο οποίο θα πρωταγωνιστεί αθέατος ο κ. Σταμπολίδης. Θα απαγγέλλει ένα ποίημά του για τις προϊστορικές Κυκλάδες, χωρίς όμως να εμφανίζεται. Άλλωστε αυτή είναι και η χρονιά του, καθώς τον τιμά η Προεδρία της Δημοκρατίας μαζί με τον ανασκαφέα της Αρχαίας Μεσσήνης Πέτρο Θέμελη, απονέμοντάς τους τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Φοίνικος για την προσφορά τους στα μουσεία και στον Πολιτισμό της Ελλάδας.
Μετά το πέρας της παρουσίασης του κ.Σταμπολίδη κάποια μέλη του ΚΑΣ ανέφεραν ως σκόπιμο να προστεθεί μία ακόμη ενότητα στην έκθεση για τα αντικείμενα εκείνα που δεν προέρχονται από ανασκαφές και συνεπώς δεν συνοδεύονται από πληροφορίες σχετικά με τον τόπο εύρεσής τους. Ηθελαν δηλαδή να τονίσουν ότι πολλά από τα εκθέματα θα είναι αυτής της κατηγορίας. Άλλος σύμβουλος έθεσε το ερώτημα, αν μπορεί το υπουργείο Πολιτισμού να δώσει εκθέματα σε ένα μουσείο του οποίου τα αρχαία προέρχονται μόνο από αγορές και όχι από ανασκαφές.
«Η συλλογή του ζεύγους Γουλανδρή ξεκίνησε μόνο μετά την άδεια του κράτους, με υπογραφή Κωνσταντίνου Καραμανλή και γενικού διευθυντή αρχαιοτήτων Ιωάννη Παπαδημητρίου κατά τη δεκαετία του΄ 60» είπε ο κ. Σταμπολίδης. Θύμισε επίσης ότι το περίφημο «Σερνικούδι» αγοράστηκε σε δημοπρασία στο εξωτερικό από τον Γ. Γουλανδρή, γιατί το ελληνικό Δημόσιο αδυνατούσε να το αγοράσει.
