Της Ειρήνης Μιλή
Η 29η Μαΐου του 1453 είναι μια ημερομηνία που έχει σημαδέψει τον Ελληνισμό και την παγκόσμια ιστορία. Η Κωνσταντινούπολη, ύστερα από πολιορκία μηνών, πέφτει στα χέρια των Οθωμανών.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με ιστορία χιλίων και πλέον ετών, κατέρρευσε. Ο Μωάμεθ προετοιμαζόταν για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τις αρχές του 1453. Έχοντας έδρα την Αδριανούπολη, συγκρότησε στρατό 150.000 ανδρών και ναυτικό 400 πλοίων. Το πυροβολικό του ξεχώριζε, καθώς ήταν ό,τι πιο σύγχρονο για εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα το τεράστιο πολιορκητικό κανόνι, που είχαν φτιάξει Σάξονες και Ούγγροι τεχνίτες. Έτσι στις 7 Απριλίου, ο σουλτάνος μπροστά από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού κήρυξε επίσημα την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης.
Σ΄ αυτή την κομβική στιγμή της ιστορίας, το Βυζάντιο δεν μπορούσε να ελπίζει παρά μόνο στη βοήθεια της καθολικής Ευρώπης, η οποία όμως ήταν μισητή στους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης. Η ύπαρξη «Ενωτικών» και «Ανθενωτικών» δίχαζε τους Βυζαντινούς. Παρ΄ όλα αυτά, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έκανε μία προσπάθεια, στέλνοντας πρεσβεία στον πάπα Νικόλαο Ε’ για να ζητήσει βοήθεια. Ο πάπας έβαλε και πάλι ως όρο την Ένωση των Εκκλησιών, αλλά αποδέχθηκε το αίτημα του αυτοκράτορα να στείλει στην Κωνσταντινούπολη ιερείς, προκειμένου να πείσουν το λαό για την αναγκαιότητα της Ένωσης.
Οι απεσταλμένοι του Πάπα, ο καρδινάλιος Ισίδωρος και ο αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης Λεονάρδος, λειτούργησαν στην Αγία Σοφία, με αποτέλεσμα την αντίδραση του κόσμου, που ξεχύθηκε στους δρόμους και γέμισε τις εκκλησίες, όπου λειτουργούσαν οι ανθενωτικοί με επικεφαλής τον μετέπειτα πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο. Το σύνθημα που κυριαρχούσε ήταν «Την γαρ Λατίνων ούτε βοήθειαν ούτε την ένωσιν χρήζομεν. Απέστω αφ’ ημών η των αζύμων λατρεία».
Ο αγώνας ήταν δύσκολος και άνισος για τους Βυζαντινούς, που είχαν να αντιπαρατάξουν μόλις 7.000 άνδρες, εκ των οποίων οι 2.000 μισθοφόροι -κυρίως Ενετοί και Γενουάτες- και περίπου 50.000 κατοίκους που είχαν απομείνει στην Πόλη με προβλήματα επισιτισμού.
Η Βασιλεύουσα περιβαλλόταν από ξηράς με τάφρο και διπλό τείχος το οποίο επί 1.000 χρόνια είχε βοηθήσει την Κωνσταντινούπολη να αφοπλίσει και να κερδίσει όλες τις επιθέσεις των εχθρών της. Τώρα ήταν «θύμα» των καθημερινών κανονιοβολισμών του πυροβολικού του σουλτάνου, που ξεκίνησε στις 12 Απριλίου. Οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να σπάσουν την αλυσίδα που έφραζε τον Κεράτιο κόλπο και προστάτευε την ανατολική πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Στις 20 Απριλίου ύστερα από μία τεράστια ναυμαχία, ένας στολίσκος με εφόδια υπό τον πλοίαρχο Φλαντανελλά κατορθώνει να διασπάσει τον τουρκικό κλοιό και να εισέλθει στον Κεράτιο, δίνοντας ελπίδες στους πολιορκημένους.
Εφόσον ο Κεράτιος παρέμεινε απρόσβλητος, ο Μωάμεθ αντιλήφθηκε αμέσως ότι το πυροβολικό του δεν ήταν αρκετό για να κατακτήσει την Πόλη. Ένας Ιταλός μηχανικός τον βοήθησε και κατασκεύασε έναν δίολκο. Τη νύχτα της 21ης προς την 22α Απριλίου, περίπου 70 πλοία σύρθηκαν από τον Βόσπορο προς τον Κεράτιο. Η κατάσταση για τους πολιορκούμενους έγινε πλέον απελπιστική, αφού αναγκάστηκαν να αποσπάσουν δυνάμεις από τα τείχη για να προστατεύσουν την Πόλη από την πλευρά του Κεράτιου, όπου δεν υπήρχαν τείχη.
Το πρωί της 29ης Μαΐου 1453 χιλιάδες Οθωμανοί στρατιώτες πραγματοποίησαν την τελική τους έφοδο στη σχεδόν ανυπεράσπιστη πόλη και την κατέλαβαν μέσα σε λίγες ώρες. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, που νωρίτερα απέκρουσε με υπερηφάνεια τις προτάσεις συνθηκολόγησης του Μωάμεθ, έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Αφού έσφαξαν τους υπερασπιστές της Πόλης, οι Οθωμανοί Τούρκοι προέβησαν σε εκτεταμένες λεηλασίες και εξανδραποδισμούς. Το βράδυ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισήλθε πανηγυρικά στην Αγία Σοφία και προσευχήθηκε στον Αλλάχ «αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης», όπως αναφέρουν οι χρονικογράφοι της εποχής.
