Tης Νινέττας Κοντράρου-Ρασσιά
Ένας αττικός μελανόμορφος αμφορέας, που αποδίδεται στον αρχαίο ζωγράφο της συλλογής Bucci και χρονολογείται στα 540-530 π.Χ., βγαίνει στο σφυρί στις 6 Ιουλίου από τους Κρίστις στο Λονδίνο.
Πρόκειται για ένα πραγματικό αριστούργημα, το οποίο οφείλει να διεκδοκήσει το ελληνικό κράτος και να ζητήσει αμέσως ασφαλιστικά μέτρα ώστε να μη δημοπρατηθεί, γιατί υπάρχουν αποδείξεις ότι έχει περάσει από χέρια παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων.
Όπως μας εξηγεί ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης που εργάζεται στο Τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και ταύτισε το έργο με προϊόν παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, η ιστορία ξεκινά στις 31 Ιανουαρίου 2007, όταν το Τμήμα Δίωξης της Αρχαιοκαπηλίας κάνει έφοδο στο σπίτι της Φρίντας Τσάκος στο χωριό Καραβόμυλος της Φθιώτιδας.
Εκεί βρίσκονται και κατάσχονται δεκάδες αρχαιότητες και μερικές φωτογραφίες. Σε δύο από τις φωτογραφίες απεικονίζεται ο συγκεκριμένος αμφορέας. Στη μία μόνος του και στην άλλη με έναν συγγενή της Τσάκος, ο οποίος ποζάρει μπροστά στον αμφορέα που βρίσκεται σε γυάλινη προθήκη, πιθανότατα της γκαλερί της Τσάκος στη Ζυρίχη (δεν λειτουργεί πλέον). Στην έφοδο αυτή ήταν παρών και ο κ. Τσιρογιάννης ως εντεταλμένος αρχαιολόγος από την αρχαιολογική υπηρεσία. Διαθέτει λοιπόν στο αρχείο του τις δύο αυτές φωτογραφίες και έχει ενημερώσει σχετικά τόσο τους Κρίστις όσο τις ελληνικές και ιταλικές αρχές δίωξης αρχαιοκαπηλίας.
Γιατί τις ιταλικές; Γιατί η κ. Τσάκος έχει απασχολήσει στο παρελθόν τους καραμπινιέρους. Έχει συλληφθεί ύστερα από διεθνές ένταλμα σύλληψης των Ιταλών σε αεροδρόμιο της Κύπρου και έχει ανακριθεί. Τότε, για να αποφύγει τα χειρότερα έδειξε να συνεργάζεται μαζί τους (υπέδειξε πρόσωπα και υποσχέθηκε ότι θα τους επιστρέψει μια κλεμμένη Αφροδίτη) κι έτσι αφέθηκε ελεύθερη.
Έκτοτε όμως αγνοείται. Ουδείς γνωρίζει και στην Ελλάδα ποια έκβαση είχε η υπόθεση με την έφοδο στο σπίτι της στη Φθιώτιδα. Πήρε το δρόμο της Δικαιοσύνης ή εκκρεμοδικεί όπως η υπόθεση αρχαιοκαπηλίας στη βίλα Παπαδημητρίου στη Σχοινούσα; Πάντως η κ. Τσάκος είχε στενή φιλία με τον Χρήστο Μιχαηλίδη, που μαζί με τον Σάιμς φαίνεται πως ήταν οι ιδιοκτήτες των αρχαιοτήτων που φυλάσσονταν στη Σχοινούσα.
Τώρα, οι Κρίστις δεν αναφέρουν στον κατάλογο της δημοπρασίας ότι ο αμφορέας (Νο 52) έχει περάσει από τα χέρια της Φρίντας Τσάκος. Σημειώνουν ότι αγοράστηκε από το Λος Αντζελες και διατίθεται από ιδιοκτήτη αγγλικής συλλογής.
Οι ελληνικές αρχές έχουν τα στοιχεία να το διεκδικήσουν και την επιστημονική ταύτιση του κ. Τσιρογιάννη. Η κ. Τσάκος είναι Ελληνίδα με καταγωγή από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στα χέρια της βρέθηκε και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Ιούδα που ανακαλύφθηκε σε ανασκαφή της Αιγύπτου. Έχει απασχολήσει ως εκ τούτου και τις αιγυπτιακές αρχές στις οποίες έχει υποσχεθεί να επιστρέψει το Ευαγγέλιο όταν λήξει η συμφωνία εκμετάλλευσης του περιεχομένου του από το Νάσιοναλ Τζεογράφικ, όπου είχε πουλήσει τα δικαιώματα. Δεν έχει ακουστεί αν τους έχει επιστραφεί ακόμη.
Ας γυρίσουμε όμως στο δικό μας αμφορέα, που είναι σπουδαίο έργο τέχνης εξαιτίας και της υψηλής ποιότητας της ζωγραφικής του. Στην όψη του απεικονίζεται γενειοφόρος πολεμιστής που φοράει κοντό χιτώνα και περικνημίδες. Μπροστά του στέκεται ένας άλλος άνδρας που φορά χιτώνα και περικνημίδες και ένα ψηλό μυτερό καπέλο με πτερύγια στο αυτί. Μεταφέρουν μια μεγάλη στρογγυλή ασπίδα, φαρέτρα και το τόξο. Στην άλλη πλευρά απεικονίζεται ένας ιππέας που φορά κοντό χιτώνα και φέρει δόρυ στο αριστερό του χέρι. Ο αμφορέας διακοσμείται με μαίανδρους, λωτούς και ανθέμια κάτω από τις λαβές, γλώσσες γύρω από τον ώμο και διπλό ανθέμιο γύρω από το λαιμό.
Ενδιαφέρον θα έχει να δούμε αν θα κινηθεί έγκαιρα το υπουργείο Πολιτισμού του κ. Μπαλτά για να μπλοκάρει τη δημοπρασία, όπως έκαναν πολλοί άλλοι υπουργοί πριν από αυτόν.
