Κείμενο – φωτ.: Κώστας Κουφογιώργος
Το πρώτο αυτοκίνητο δεν είχε πολλά κοινά με τα σημερινά. Δεν είχε αμάξωμα, δεν είχε οροφή, είχε τρεις αντί τεσσάρων τροχών και, ιδίως, δεν είχε κανένα έμβλημα. Άλλωστε το πρώτο αυτοκίνητο ήταν πατενταρισμένο. Τα χρόνια πέρασαν και δεκάδες νέοι κατασκευαστές δημιουργήθηκαν. Ο Χένρι Φορντ βιομηχανοποίησε και μαζικοποίησε την παραγωγή.
Το αυτοκίνητο δεν ήταν πια μια μηχανή για εκκεντρικούς, αλλά ένα προϊόν που χρειαζόταν και αυτό ένα σήμα κατατεθέν. Έτσι γεννήθηκαν τα λογότυπα, τα εμβλήματα και τα διακοσμητικά.
Πολλά εμβλήματα έμειναν στην ιστορία, ενώ κάποια ξεχάστηκαν, άλλα ήταν έργα τέχνης, άλλα κακόγουστα. Σημασία έχει, όμως, ότι όταν βλέπουμε ένα αυτοκίνητο να πλησιάζει, το πρώτο που προσπαθούμε να ξεχωρίσουμε είναι η πρόσοψη και το έμβλημα. Eκτός όμως από τα εμβλήματα, ιδιαίτερη σημασία έχουν και οι λεπτομέρειες και ο σχεδιασμός. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι οι σιλουέτες τον αυτοκινήτων αποτελούν επίσης σήμα κατατεθέν και προστατεύονται νομικά όπως τα εμβλήματα. Αυτή την φορά πλησιάζουμε κοντά στα αυτοκίνητα…
Το Αστέρι και ο Παρθενώνας
Από τα παλιότερα και διασημότερα εμβλήματα είναι το Αστέρι της Mercedes και το αγαλματίδιο με το όνομα Spirit of Ecstasy της Rolls Royce που διακοσμεί το ψυγείο σε σχήμα Παρθενώνα. Η Mercedes Benz γεννήθηκε στη Στουτγάρδη το 1926 από τη συνένωση της Mercedes του Gottlieb Daimler και της Benz του Karl Benz. Το όνομα Mercedes προήλθε από τη Mercedes Jellinek, κόρη του Εmil Jellinek, πρόξενου της Αυστροουγγαρίας, εισαγωγέα και συνεργάτη του Daimler. Κάπως έτσι γεννήθηκε το διασημότερο αστέρι της αυτοκίνησης, το οποίο διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας. Βέβαια, τα αστέρια δεν τελειώνουν εδώ, δεδομένου ότι και η Subaru έλκει το όνομά της από το σύμπλεγμα άστρων «Πλειάδες», όπως φαίνεται και από το λογότυπο της εταιρείας.
O θαυμαστός κόσμος των ζώων
Στον κόσμο του αυτοκινήτου τα Jaguar δεν ζούνε στη ζούγκλα αλλά στο Κόβεντρι της Αγγλίας. Η γνωστή μάρκα πολυτελών και αγωνιστικών αυτοκινήτων συνήθιζε να διακοσμεί το καπό του κινητήρα με ένα αιλουροειδές που εφορμά, το γνωστό Leaping Cat.
Προπολεμικά η γνωστή αγγλική φίρμα είχε το όνομα… SS και για να αποφύγει παραλληλισμούς με το στρατιωτικό σώμα του Τρίτου Ράιχ μετονομάστηκε από το 1945 σε Jaguar.
Ο Ferruccio Lamborghini από την άλλη δεν ξεκίνησε από την κατασκευή αυτοκινήτων, αλλά τρακτέρ. Όταν όμως το αποφάσισε, το έκανε με τον καλύτερο τρόπο, χαρίζοντάς μας, μεταξύ άλλων, τη διαχρονική Lamborghini Miura.
Φρόντισε, δε, να της χαρίσει για έμβλημα έναν μαινόμενο ταύρο, όχι μόνο για να δείξει στο γείτονα Enzo Ferrari ότι δεν αστειεύεται, αλλά και γιατί ήταν Ταύρος στο ζώδιο. Όσο για το διάσημο όρθιο αλογάκι της Ferrari, η ιστορία λέει ότι ο Κομεντατόρε εμπνεύστηκε το σήμα από το θυρεό του αεροπορικού άσου του Α΄ Π.Π. κόμη Fransesco Barraca.
Σε αυτό το σημείο κάνει την εμφάνισή της και η θεωρία συνωμοσίας που θέλει τον Ferrari να αντιγράφει το έμβλημα της πόλης της Στουτγάρδης, το οποίο μοιάζει πολύ με το θυρεό του Baracca, αλλά αυτή η φήμη δεν πρέπει να είναι αληθινή. Μοιραία λοιπόν Porsche και Ferrari έχουν από ένα μαύρο άλογο στο έμβλημά τους, αφού η πρώτη υιοθέτησε σαν λογότυπο το έμβλημα της πόλης της Στουτγάρδης, το οποίο στα γερμανικά σημαίνει «κήπος των Αλόγων».
Οι καλπασμοί δεν σταματούν εδώ. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού υπάρχει η κλασική Ford Mustang εμπνευσμένη από την ομώνυμη ράτσα αλόγων, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα ταπεινότερα Pony, ένα το «δικό μας» Citroen, και το άλλο το πρωτόλειο της κορεατικής Hyundai από τη δεκαετία του ‘70. Πιο δηλητηριώδεις οι Shelby και Abarth που είχαν για έμβλημα μια κόμπρα και έναν σκορπιό αντίστοιχα.
Τέλος, από τον μικροσκοπικό Σκορπιό πάμε στον ογκώδη Ελέφαντα που διακοσμούσε το ψυγείο της Bugatti Royale. Είναι αυτό που λέμε «βαριά πολυτέλεια». Φυσικά και τα ψάρια έχουν την τιμητική τους, με τα Plymouth Barracuda, Opel Manta και το ελβετικό Monteverdi Hai (καρχαρίας στα γερμανικά) να είναι μερικά από τα παραδείγματα.
Oνόματα, αρχικά και τοπωνύμια
Εκτός από αυτές που ήδη αναφέραμε, πολλές είναι οι μάρκες ή τα μοντέλα που προέρχονται από ονόματα υπαρκτών προσώπων. Πρώτη και καλύτερη η Ford που πήρε το όνομά της από τον ιδρυτή της Henry, η Chevrolet, η Citroen, η Lancia και πολλές άλλες, όπως η Toyota και η Honda. Έχει συμβεί οι ιδρυτές ορισμένων εταιρειών να βρεθούν πρόωρα εκτός των εταιρειών που οι ίδιοι ίδρυσαν, όπως οι αδελφοί Maserati ή ο οδηγός αγώνων Louis Chevrolet, ενώ άλλοι πέθαναν νωρίς, όπως ο Andre Citroen. Το ίδιο συνέβη και με την οικογένεια OPEL, η οποία πούλησε προπολεμικά την ομώνυμη αυτοκινητοβιομηχανία στην General Motors.
Πολλές φορές αυτοκίνητα έχουν ονομαστεί ως αφιέρωση του πατέρα στο γιο ή ως φόρος τιμής, όπως συνέβη με το Ford Edsel αλλά και τη Ferrari Dino που πήραν τα ονόματά τους από τους γιους του Henry Ford και του Enzo Ferrari. Πάντως ιταλικό όνομα Fiat δεν υπάρχει διότι είναι ένα ακρωνύμιο που προέρχεται από τις λέξεις Fabbrica Italiana Automobili Torino (Ιταλική Αυτοκινητοβιομηχανία Τορίνου).
Πολλές φορές και η γεωγραφία αποτελεί στοιχείο έμπνευσης. Παράδειγμα η Porsche, που έχει εντάξει και στο έμβλημά της στοιχεία από το θυρεό της Στουτγάρδης. Η ALFA Romeo φέρει τον κόκκινο σταυρό σε άσπρο φόντο αντιγράφοντας το θυρεό του Μιλάνου, ενώ η ονομασία ALFA σημαίνει «Ανώνυμη Αυτοκινητοβιομηχανία της Λομβαρδίας» (Anonima Lombarda Fabbrica Automobili). Το δεύτερο συνθετικό προέρχεται από το επώνυμο ενός από τους ιδρυτές της, του Nicola Romeo.
Τα παραδείγματα από μοντέλα αυτοκινήτων που βαπτίστηκαν από τοπωνύμια είναι πολλά: Morris Oxford, Seat Ibiza, Ford Taunus, Ferrari Modena κ.τ.λ. Εδώ οφείλουμε να αναφέρουμε και την περίπτωση της McLaren, που χρησιμοποίησε ως έμβλημα ένα πτηνό Kiwi, σήμα κατατεθέν της πατρίδας του Νεοζηλανδού ιδρυτή της εταιρείας.
Ξεχασμένα ονόματα και διάσημοι αριθμοί
Οι αριθμοί παίζουν και αυτοί το δικό τους ρόλο. Εκατοντάδες γνωστά μοντέλα έμειναν στην ιστορία, μολονότι το όνομά τους ήταν ένας αριθμός. Ποιος δεν γνωρίζει το Fiat 500 ή «πεντακοσαράκι» και τη διάσημη «κατρέλα» (Renault 4L); Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η κλασική Porsche 911. To αρχικό της όνομα ήταν 901, αλλά ο συγκεκριμένος αριθμός είχε ήδη κατοχυρωθεί από την Peugeot, οπότε η 901 έγινε 911.
Η ξεχασμένη Hotchkiss και η διάσημη BMW δείχνουν τη σχέση αυτοκινήτου και πολεμικής βιομηχανίας. Η γαλλική Hotchkiss κατασκεύαζε όπλα για αυτό και για έμβλημα είχε δύο κανόνια. Οι Βαυαροί διάλεξαν με το έμβλημά τους να συμβολίσουν την κίνηση της έλικας, διότι η Bayerische Motoren Werke κατασκεύαζε, εκτός των άλλων, και κινητήρες αεροσκαφών, ενώ και η σουηδική Saab είχε ώς έμβλημα ενα αεροσκάφος μια και εκτός απο αυτοκίνητα κατασκεύαζε και αεροπλάνα.
Πολλά πετυχημένα εμβλήματα και ένα αποτυχημένο
O ρόμβος της Renault, τα δύο βέλη της Citroen, τα γράμματα VW της VOLKSWAGEN, το λιοντάρι της Peugeot, ο κεραυνός σε κύκλο της Opel είναι μερικά ακόμη διάσημα εμβλήματα. Οι 4 κύκλοι της Audi από την άλλη κάποτε προσδιόριζαν το δεσμό μεταξύ των εταιρειών Wanderer, Audi, Horch, DKW που απάρτιζαν την Auto Union. To Audi είναι η μετάφραση στα λατινικά του επωνύμου του ιδρυτή της, Augustus Horch, το οποίο σημαίνει «άκουσε» στα γερμανικά. Υπάρχουν όμως και τα αυτοκίνητα που η διαχρονικότητα και η φήμη τους ξεπέρασε κάθε λογότυπο ή όνομα: μερικά παραδείγματα, τα VW Beetle, Ford T, Citroen 2CV και Citroen DS.
Στον αντίποδα υπάρχουν τα αυτοκίνητα με κρίση ταυτότητας. Πρόκειται για παρόμοια μοντέλα που παράγονταν με διαφορετικά oνόματα και μάρκες ανάλογα με την αγορά. Αιτία είναι συνήθως οι τακτικές πωλήσεων των μεγάλων πολυεθνικών. Ένα παράδειγμα είναι το Opel Rekord, το οποίο στην Αγγλία λεγόταν Vauxhall Victor και στην Ινδία Hindustan Contessa. Βέβαια, υπάρχουν και οι περιπτώσεις που η αλλαγή του ονόματος είναι λόγω ανωτέρας βίας. Έτσι το Seat Gredos ονομαζόταν σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, εκτός Ελλάδας, Seat… Malaga.
Ενα από τα πιο αποτυχημένα λογότυπα πρέπει να είναι αυτό της Sachsering. To όνομα είναι άγνωστο, αλλά το μοντέλο της εταιρείας αυτής είναι διάσημο και δεν είναι άλλο από το καλτ ανατολικογερμανικό Trabant. To μικρό αυτοκίνητο έγινε ανέκδοτο, συμμετείχε σε βίντεοκλιπ και ακόμα και σήμερα πολλά νοικιάζονται από τουρίστες για μια νοσταλγική βόλτα στο Βερολίνο. Έχετε ακούσει ποτέ κανέναν να λέει «κοίτα, ένα Sachsering»;
Eπεξήγηση φωτογραφιών
1. Τα πίσω πτερύγια της Cadillac Eldorado δημιούργησαν σχολή που αντέγραψε ακόμα και η συντηρητική Mercedes.To σχήμα των πίσω φωτιστικών σωμάτων συμβολίζει τη φλόγα της τουρμπίνας τους αεροπλάνου.
2. Πιο απέριττο αλλά το ίδιο κλασικό το πίσω μέρος μιας Corvette Sting Ray δεύτερης γενιάς.
3. Τα διασημότερα άλογα της αυτοκίνησης: αυτό της Porsche και αυτό της Ferrari.
4. Ίσως ένα από τα χαρακτηριστικότερα εμβλήματα στην ιστορία του αυτοκινήτου.
5. Πάνω, μία λεπτομέρεια της Jaguar E Type και κάτω η Leaping Cat.
6. Καλογυαλισμένη Lagonda.
7. Συλλογή εβλημάτων αυτοκινήτων από τη Mulhouse της Γαλλίας.
8. Τα «βράγχια» της BMW 507 του 1957. Το συγκεκριμένο μοντέλο ήρθε πρόσφατα στην επικαιρότητα επειδή μία είχε και ο Elvis.
9. H υπογραφή του Bertone από μία Lamborghini Espada.
