Της Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Έντονος είναι ο προβληματισμός σε Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη την ΕΕ από τις νέες ρυθμίσεις που εισάγει η Αλγερία στις εισαγωγές της, μια αγορά 39 εκατομμυρίων καταναλωτών, η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Αφρικής, και η οποία έχει συνάψει συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συμφωνία, απαγορεύει ρητά την επιβολή ποσοτικών περιορισμών και την αναστολή εφαρμογής διατάξεων της.
Σημειώνεται επίσης ότι οι ρυθμίσεις στις εισαγωγές κατά έναν τρόπο συνδέονται και με επιθυμητή, από αλγερινής πλευράς επενδυτική δραστηριότητα στην Αλγερία των επιχειρήσεων που εξάγουν προς τη χώρα αυτή.
Άμεση αντίδραση από την Ελληνική Πρεσβεία και το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) στο Αλγέρι. Όπως επισημαίνεται σε ένα πλήρως κατατοπιστικό έγγραφο του προϊστάμενου του Γραφείου στο Αλγέρι Νικόλαου Μπελιά, με την καθιέρωση από την 1η Ιανουαρίου 2016, του νέου συστήματος αδειών εισαγωγής στη χώρα αυτή, θα θιγούν σημαντικά ελληνικά προϊόντα που εξάγονται στην Αλγερία.
Αναφέρεται, συγκεκριμένα, ότι τα δύο από τα τρία προϊόντα για τα οποία καθιερώνεται καθεστώς αδειών εισαγωγής το τσιμέντο Portland γκρίζο (δασμολογικός κωδικός 25232900) με επιτρεπόμενη ποσότητα εισαγωγών τους 1.500.000 τόνους, και σιδηροπλισμός σκυροδέματος (acier rond à béton – δασμολογικός κωδικός 721342000) με όριο εισαγωγών τα 2.000.000 τόνους, συγκαταλέγονται, διαχρονικά, στα σημαντικότερα ελληνικά εξαγωγικά προϊόντα προς την Αλγερία.
Οι νέες ρυθμίσεις στις αλγερινές εισαγωγές
Όπως αναφέρει ο κ. Μπελιάς το αλγερινό Υπουργικό Συμβούλιο, κατόπιν νομοθετικής εξουσιοδότησης από το Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 6/12/2015 το Εκτελεστικό Διάταγμα 15-306 για την καθιέρωση αδειών εισαγωγής, το οποίο ετέθη σε ισχύ από 1 Ιανουαρίου 2016.
Στο Διάταγμα περιγράφεται η διαδικασία χορήγησης αδειών από τις αρμόδιες αρχές και εισάγεται η διάκριση μεταξύ αυτομάτως και μη αυτομάτως χορηγουμένων αδειών. Οι μη αυτόματες άδειες εισαγωγών χορηγούνται από το Υπουργείο Εμπορίου, εντός 30 ημερών από την υποβολή σχετικής αίτησης, έπειτα από πρόταση Διυπουργικής Επιτροπής, η οποία προσδιορίζει τον όγκο εισαγωγών και τον τρόπο κατανομής των προβλεπομένων ποσοστώσεων ανά προϊόν.
Ο πρώτος κατάλογος προϊόντων στα οποία εισάγεται καθεστώς μη αυτόματων αδειών εισαγωγής περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες προϊόντων, που αντιπροσωπεύουν εισαγωγές συνολικής αξίας περίπου 11 περίπου δισ δολαρίων, (επί συνόλου εισαγωγών Αλγερίας ύψους 60 δισ δολ.) και στα οποία επιδιώκεται ο περιορισμός των εισαγωγών για το τρέχον έτος κατά 50%.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη σχετική πρόσκληση ενδιαφέροντος που δημοσιεύθηκε στη διαδικτυακή πύλη του Υπουργείου Εμπορίου, στον πρώτο αυτό κατάλογο περιλαμβάνονται αυτοκίνητα και λοιπά οχήματα επιβατικά και επαγγελματικής χρήσης (δασμολογικοί κωδικοί 8702, 8703 και 8704) με ανώτατο όριο εισαγωγών για το 2016 τα 150.000 οχήματα, τσιμέντο Portland γκρίζο (δασμολογικός κωδικός 25232900) με επιτρεπόμενη ποσότητα εισαγωγών τους 1.500.000 τόνους, και σιδηροπλισμός σκυροδέματος (acier rond à béton – δασμολογικός κωδικός 721342000) με όριο εισαγωγών τα 2.000.000 τόνους.
Επισημαίνεται, ότι τα δύο από τα τρία προϊόντα για τα οποία καθιερώνεται καθεστώς αδειών εισαγωγής συγκαταλέγονται, διαχρονικά, στα σημαντικότερα εξαγωγικά μας προϊόντα προς την Αλγερία.
Για παράδειγμα, το 2014 οι ελληνικές εξαγωγές σιδηροπλισμού σκυροδέματος (μπετόβεργες- δασμολογικός κωδικός 72142000) ανήλθαν σε 32,48 εκατ. ευρώ και αντιπροσωπεύουν το 11,4 % των συνολικών μας εξαγωγών. Σημειωτέον, μάλιστα, ότι οι ελληνικές εξαγωγές προς την Αλγερία στο συγκεκριμένο είδος ήταν ακόμα σημαντικότερες στο πρόσφατο παρελθόν, αφού για παράδειγμα το 2012 έφθασαν τα 110,39 εκατ. και το 2011 κατέγραψαν ύψος ρεκόρ 194,62 εκατ. καλύπτοντας πάνω από το ήμισυ των ελληνικών εξαγωγών προς την Αλγερία.
Αντίστοιχα, οι εξαγωγές τσιμέντου Portland (δασμολογικός κωδικός 25232900) ανήλθαν το 2014 σε 28,23 εκατ. ευρώ, δηλαδή, στο 9,9% του συνόλου των ελληνικών. Αθροιστικά, οι ελληνικές εξαγωγές στα δύο αυτά προϊόντα ανέρχονται σε 60,72 εκατ. και αντιπροσωπεύουν το 21,4 % των συνολικών εξαγωγών της Ελλάδας το 2014 (282,84 εκατ. ευρώ). Παρέμειναν άλλωστε ως τα δύο σημαντικότερα εξαγωγικά ελληνικά προϊόντα προς την Αλγερία και το πρώτο εξάμηνο του 2015 με 17,46 (τσιμέντα) και 15,28 εκατ. (σιδηροπλισμός) αντίστοιχα.
Η διαδικασία
Οι αιτήσεις για τη χορήγηση αδειών εισαγωγών για τα τρία αυτά προϊόντα θα πρέπει να κατατεθούν από τους ενδιαφερόμενους εισαγωγείς το χρονικό διάστημα από 14/1/2016 έως 3/2/2016 στις Διευθύνσεις Εμπορίου των κατά τόπους Νομαρχιών (Wilaya) συνοδευόμενες από τα προβλεπόμενα παραστατικά (αντίγραφο εγγραφής στο Εμπορικό Μητρώο, πιστοποιητικό φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας, τιμολόγιο pro forma στο οποίο θα αναφέρεται τιμή, ποσότητα και γεωγραφική προέλευση των εισαγομένων προϊόντων, καθώς και συμπληρωμένο ερωτηματολόγιο αναλυτικής ταυτοποίησης του εισαγωγέα).
Οι χορηγούμενες άδειες θα ισχύουν για ένα εξάμηνο, διάστημα που μπορεί να παραταθεί κατόπιν απόφασης των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Εμπορίου. Παρά την εξάμηνη κατ’ αρχήν ισχύ τους, η αιτούμενη ποσότητα μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες εισαγωγών για το σύνολο του έτους.
Από τις αρχές του έτους, με την έναρξη εφαρμογής του καθεστώτος αδειών εισαγωγών, όλες οι εισαγωγές στα τρία προαναφερθέντα προϊόντα έχουν ουσιαστικά ανασταλεί (οι εισαγωγείς είχαν άλλωστε, κατά κανόνα, προνοήσει για τη δημιουργία αποθεμάτων).
Σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις, κατά το πρώτο, τουλάχιστον, τρίμηνο, (30 ημέρες για την εξέταση των αιτήσεων, μετά τη λήξη της καταληκτικής προθεσμίας της 3/2/2016, συν το διάστημα ολοκλήρωσης των σχετικών διαδικασιών μεταφοράς και εκτελωνισμού των εμπορευμάτων) αναμένεται να εμφανιστούν σοβαρές αρρυθμίες στην εδώ αγορά, ενώ αρκετοί παρατηρητές κάνουν λόγο για <<ξαναμοίρασμα της τράπουλας>> με αδιαφανή ή αδιευκρίνιστα κριτήρια. Ιδιαίτερη προσοχή, εξάλλου, πρέπει να καταβληθεί κατά το πρώτο διάστημα εφαρμογής του νέου συστήματος, προκειμένου να αποφευχθεί συρρίκνωση του μεριδίου αγοράς ελληνικών εταιρειών προς όφελος τρίτων ανταγωνιστριών τους.
Η κινητοποίηση
Η κινητοποίηση από ελληνικής πλευράς, συνίσταται, κυρίως στη συνεργασία του κ. Νικόλαου Μπελιά, Συμβούλου Α Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων, ως προϊστάμενου του Γραφείου ΟΕΥ στο Αλγέρι, και της αρμόδιας Διεύθυνσης του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών με τις συγκεκριμένες ελληνικές εξαγωγικές εταιρίες και τους Αλγερινούς εισαγωγείς των ελληνικών αυτών προϊόντων.
Η ευρωπαϊκή διάσταση
Εκτός, όμως, από την ιδιαίτερη σημασία που έχουν οι εξελίξεις αυτές για τις ελληνικές εξαγωγές, το θέμα έχει έντονη ευρωπαϊκή διάσταση, δεδομένου ότι στην Ευρωπ0αική Ένωση όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν την Κοινή Εμπορική Πολιτική, και ότι, η Αλγερία έχει συνάψει συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΕ
Έτσι, τα νέα μέτρα της Αλγερινής κυβέρνησης απασχόλησαν τους ΟΕΥ των κρατών μελών της ΕΕ στην Αλγερία και σε κοινές διασκέψεις που πραγματοποίησαν.
Συγκεκριμένα, στις 17 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε, σε αίθουσα συνεδριάσεων του αλγερινού Υπουργείου Εμπορίου, ενημερωτική συνάντηση εκπροσώπων των κρατών-μελών της Ε.Ε. με τον Υπουργό Εμπορίου της Αλγερίας κ. B. Belaib και την υπηρεσιακή ηγεσία του Υπουργείου, με αντικείμενο την έναρξη εφαρμογής του νέου συστήματος αδειών εισαγωγής για ορισμένα εξαγόμενα προς την Αλγερία προϊόντα.
Ακολούθησε, στις 19 Ιανουαρίου, συνεδρίαση των Συμβούλων ΟΕΥ των κρατών-μελών της Ε.Ε. , κατά την οποία εξετάστηκαν εκτενώς οι επιπτώσεις της καθιέρωσης συστήματος αδειών εισαγωγής και αντηλλάγησαν απόψεις για τις δυνατότητες περιορισμού των δυσμενών συνεπειών για τις εξαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων και αποτροπής κάθε διακριτικής μεταχείρισης εις βάρος των ευρωπαϊκών εξαγωγικών επιχειρήσεων.
Στην πράξη τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ αλλά και πολλοί εμπειρογνώμονες εκφράζουν φόβους ότι στο επόμενο διάστημα, μέχρι να τεθεί πραγματικά σε λειτουργία το νέο σύστημα και να διευκρινιστούν οι λεπτομέρειες εφαρμογής του, θα υπάρξει απότομη πτώση των εισαγωγών αλλά και σημαντικές ελλείψεις στην αγορά στα προϊόντα που έχουν υπαχθεί στο καθεστώς αδειών εισαγωγής..
Από πλευράς τους, οι Σύμβουλοι ΟΕΥ των κρατών μελών της ΕΕ. εξέφρασαν την εκτίμηση ότι το νέο καθεστώς αποτελεί σαφή παραβίαση της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Αλγερίας, η οποία απαγορεύει ρητά την επιβολή ποσοτικών περιορισμών και την αναστολή εφαρμογής διατάξεων της Συμφωνίας. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πρόβλεψη του άρθρου 52 του Νόμου για τον Προϋπολογισμό έτους 2016, το οποίο αναφέρει ότι σε προϊόντα που έχουν υπαχθεί σε καθεστώς αδειών εισαγωγών μπορεί να επιβληθεί φορολογική επιβάρυνση ύψους 5 έως 30%.
Αδιευκρίνιστη παραμένει επίσης η τελωνειακή μεταχείριση ενδιάμεσων αγαθών και εισροών για τελικά προϊόντα που υπάγονται σε άδειες εισαγωγών. Εκφράστηκαν επίσης φόβοι ότι, ελλείψει σαφών οδηγιών από τα αρμόδια Υπουργεία και τις εποπτικές αρχές, οι αλγερινές τράπεζες θα είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικές ως προς το άνοιγμα ενέγγυων πιστώσεων για εισαγωγή προϊόντων που υπόκεινται σε άδειες εισαγωγών, γεγονός που θα οδηγήσει πιθανότατα σε πάγωμα των συναλλαγών και επιβράδυνση των εισαγωγών.
Κατά τη συνεδρίαση των Συμβούλων ΟΕΥ συζητήθηκαν οι δυνατότητες περιορισμού των δυσμενών συνεπειών του νέου καθεστώτος και αποτροπής κάθε διακριτικής μεταχείρισης εις βάρος των ευρωπαϊκών εξαγωγικών επιχειρήσεων. Μεταξύ των προτάσεων που εξετάστηκαν περιλαμβάνονται και οι εξής :
– δημιουργία συστήματος παρακολούθησης της εφαρμογής του νέου καθεστώτος σε συνεργασία με τις εξαγωγικές επιχειρήσεις
– συστηματική επαφή με τις αρμόδιες υπηρεσίες για την ανάλυση των τεχνικών παραμέτρων του συστήματος και την υποβοήθηση των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων
– σύσταση guichet unique για την επίλυση προβλημάτων που αφορούν κοινοτικές επιχειρήσεις
– άσκηση πολιτικών πιέσεων στην αλγερινή κυβέρνηση για την αποτροπή κάθε διακριτικής μεταχείρισης προς όφελος τρίτων χωρών
– συγκρότηση στέρεας νομικής επιχειρηματολογίας με βάση τις διατάξεις της Συμφωνίας Σύνδεσης
– παροχή τεχνικής βοήθειας για την απλοποίηση και συγκεντρωτική διαχείριση των αιτήσεων και των διαδικασιών χορήγησης αδειών προκειμένου να αποφευχθεί η πιθανότητα διαφοροποιημένου χειρισμού των αιτήσεων ανά Νομαρχία (Wilaya)
Πιθανή επέκταση
Σύμφωνα με τον Υπουργό Εμπορίου B. Belaib, ο κατάλογος των προϊόντων στα οποία θα επιβληθεί καθεστώς μη αυτομάτως χορηγουμένων αδειών εισαγωγής θα μπορούσε να διευρυνθεί το προσεχές διάστημα, ανάλογα και με την πορεία του εμπορικού ισοζυγίου και τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, συμπεριλαμβάνοντας και νέα προϊόντα, τα οποία επιβαρύνουν υπέρμετρα το εμπορικό ισοζύγιο ή για τα οποία υφίσταται αξιόλογη εγχώρια παραγωγή.
Ο υπουργός αναγνώρισε, ωστόσο, δεν υπάρχουν προς το παρόν τεκμηριωμένες εισηγήσεις αλλά ούτε και συναίνεση μεταξύ των εμπλεκομένων Υπουργείων ώστε η Διυπουργική Επιτροπή να καταρτίσει οριστικό κατάλογο προϊόντων στα οποία θα δικαιολογείται η καθιέρωση αδειών εισαγωγής με βασικό κριτήριο την επιβάρυνση που προκαλούν στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.
Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι η αδυναμία γραφειοκρατικής διαχείρισης ενός ιδιαίτερα πολύπλοκου συστήματος απέτρεψε την διεύρυνση του καταλόγου, και οδήγησε την Επιτροπή στο να επικεντρωθεί, ακολουθώντας το νόμο της φθίνουσας απόδοσης, σε ένα μικρό αριθμό προϊόντων.
Όπως διευκρίνισε ο Υπουργός Εμπορίου από τις 4 μεθόδους που προβλεπόταν αρχικά να εφαρμοστούν για την διάθεση και κατανομή των προβλεπομένων ανωτάτων ποσοτικών ορίων, επελέγησαν τελικά δύο μέθοδοι, ήτοι η κατανομή με βάση την αιτούμενη ποσότητα σε συνάρτηση με την προβλεπόμενη ποσόστωση (répartition par quota) και η κατανομή βάσει των παραδοσιακών εμπορικών ροών (πχ. μερίδιο αγοράς κατά την τελευταία τριετία).
Σημειωτέον ότι τόσο οι ποσοστώσεις όσο και οι παραδοσιακές ροές εμπορίου καθορίζονται ανά εισαγωγέα και όχι ανά χώρα γεωγραφικής προέλευσης των εισαγομένων προϊόντων. Αυτό βεβαίως συνεπάγεται μεγαλύτερη ανασφάλεια και πρόσθετες δυσκολίες διαχείρισης για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Αναφορικά με τις αυτόματες άδειες εισαγωγών, υπενθυμίζουμε ότι αυτές αφορούν, σε πρώτη φάση, 63 αγροτικά προϊόντα και είδη διατροφής, τα οποία υπόκειντο ήδη σε δασμολογικές ποσοστώσεις, βάση της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Αλγερίας, και στα οποία εφαρμοζόταν η αρχή FIFO (first in first out) . Στα προϊόντα αυτά οι άδειες εισαγωγών θα χορηγούνται από τα καθ’ ύλην αρμόδια Υπουργεία, μέσα σε χρονικό διάστημα δέκα ημερών, κατόπιν αιτήσεως των ενδιαφερομένων επιχειρήσεων, με βάση τα προβλεπόμενα δικαιολογητικά, τη διαπίστωση της συμβατότητας των τεχνικών προδιαγραφών των εισαγομένων προϊόντων και εφόσον οι εισαγωγείς πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις.
Όπως ισχυρίστηκε ο Αλγερινός υπουργός οι αυτόματες άδειες εισαγωγών υποκαθιστούν απλώς τα προβλεπόμενα πιστοποιητικά -πχ. φυτοϋγειονομικά- και διοικητικές εγκρίσεις. Σε περιπτώσεις άρνησης χορήγησης θα πρέπει να υπάρχει πλήρης και ειδική αιτιολόγηση.
Σύμφωνα με τον Υπουργό Εμπορίου, η καθιέρωση συστήματος αδειών εισαγωγών, αποσκοπεί παράλληλα και στην εξυγίανση και εκκαθάριση του Μητρώου εισαγωγέων. Στο πλαίσιο αυτό, θα εξετάζεται και θα έχει μεγάλη βαρύτητα κατά τη χορήγηση αδειών, η συμμόρφωση των αιτούντων εισαγωγέων με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις και η αυστηρή τήρηση της τελωνειακής νομοθεσίας.
Ιδιαίτερη σημασία ωστόσο, έχει η αναφορά στη δυνατότητα διαπραγμάτευσης με τις ενδιαφερόμενες εξαγωγικές επιχειρήσεις, με σκοπό την ανάληψη δεσμεύσεων και παροχή αντισταθμισμάτων, υπό μορφή κάποιου είδους παραγωγικής δραστηριότητας ή επανεπένδυσης μέρους των κερδών τους στην Αλγερία.
Ετσι, παρά τις διαβεβαιώσεις ότι κατά την εξέταση και αξιολόγηση των αιτήσεων θα ληφθούν υπόψη αντικειμενικά κριτήρια (πχ. παραδοσιακοί προμηθευτές, εμπειρία και εξειδίκευση εισαγωγέων), η παραδοχή ότι θα συνεκτιμώνται συζητήσεις και διαπραγματεύσεις με τις ενδιαφερόμενες εταιρείες, υποδηλώνει ,σύμφωνα με σχετικές εκτιμήσεις ,ότι η αλγερινή κυβέρνηση επιφυλάσσεται του δικαιώματος αξιοποίησης των αδειών εισαγωγής ως μέσο άσκησης πιέσεων για απόσπαση παραχωρήσεων και ανάληψη δεσμευτικών υποχρεώσεων από τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Ο Υπουργός Εμπορίου αναγνώρισε ότι θα υπάρξουν ορισμένες δυσκολίες κατά τους πρώτους μήνες εισαγωγής του νέου συστήματος, τόνισε όμως ότι δεν θα υπάρξει μεταβατική περίοδος και επισήμανε ότι, όπως δείχνει ο αυξημένος αριθμός ανοίγματος νέων πιστώσεων, οι εισαγωγείς έχουν ήδη λάβει προληπτικά τα απαραίτητα μέτρα.
