25ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
Στη χωματερή-κόλαση ενός Αποκαλυπτικού λόφου
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Σε πένθιμη ατμόσφαιρα και διαδηλώσεις ενάντια στη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών που ξεκίνησαν την ημέρα της επίσημης έναρξης και συνεχίζονται και σε επόμενες μέρες, άρχισε το φετινό 25ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, που φέτος διεξάγεται τοσο στους φυσικούς του χώρους όσο και online.
Συμμετέχοντας μάλιστα στο τριήμερο πένθος της τραγωδίας των Τεμπών, το φεστιβάλ ακύρωσε τόσο την τελετή έναρξης όσο και τις εορταστικές εκδηλώσεις και συναυλίες που είχαν προγραμματιστεί.
Με ένα πρόγραμμα 237 ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, με συνολικά 99 παγκόσμιες, διεθνείς και ευρωπαϊκές πρεμιέρες, ανάμεσά τους και 54 ελληνικά ντοκιμαντέρ, 33 από τα οποία προβάλλονται στα τρία, από τα τέσσερα, διαγωνιστικά τμήματα του φεστιβάλ: Διεθνές Διαγωνιστικό, Newcomers Διαγωνιστικό και Διαγωνιστικό Film Forward. Με το τέταρτο διαγωνιστικό τμήμα, Immerse All Around Cinema, να συνενώνει τις νέες τεχνολογίες με το σινεμά του σήμερα, όπου 8 ταινίες διεκδικούν Χρυσό Αλέξανδρο (2.000 ευρώ).
Από τα υπόλοιπα τμήματά του ξεχωρίζουν οι Ανοιχτοί Ορίζοντες και το Topdocs, ενώ στους νέους σκηνοθέτες δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσουν τις ταινίες τους στο Next Gen(eration). Ακόμη, στα διάφορα αφιερώματά του, ξεχωρίζουν το «Adio Kerida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια», που διεξάγεται με αφορμή τη συμπλήρωση 80 ετών από την αναχώρηση του πρώτου συρμού από τη Θεσσαλονίκη για το Άουσβιτς, καθώς και τα αφιερώματα στο σημαντικό Αυστριακό ντοκιμαντερίστα Νικολάους Γκέιρχαλτερ (με 9 ταινίες του) και τον Έλληνα σκηνοθέτη Σταύρο Ψυλλάκη (με 10 ταινίες του).
Στον Γκέιρχαλτερ απονεμήθηκε, την περασμένη Τρίτη, ο και τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος για το σύνολο του έργου του. «Θα δεχτώ αυτήν τη βράβευση», ανάφερε ο σκηνοθέτης αποδεχόμενος το βραβείο από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ, Ορέστη Ανδρεαδάκη, «και εκ μέρους όλων αυτών των ανθρώπων που με έχουν συνοδεύσει σ’ αυτά τα χρόνια της πορείας μου, όλων όσων έχουν δουλέψει μαζί μου αλλά και για όλους τους ανθρώπους που δέχτηκαν να μοιραστούν τις ιστορίες τους μαζί μου και να ανοιχτούν σε εμένα για να μπορέσω να τις μεταφέρω. Όλοι εμείς σας ευχαριστούμε πολύ».
Μετά τη βράβευση ακολούθησε η προβολή της ταινίας «Εκτός Τόπου», ταινία με επίκεντρο τα απορρίμματα στις ακτές, στα βουνά, στον βυθό των ωκεανών και βαθιά μέσα στο υπέδαφος της Γης. Με τον σκηνοθέτη να αποκαλύπτει τις τεράστιες ποσότητες απορριμμάτων που κατακλύζουν τον πλανήτη μας. Ένα εφιαλτικό ντοκιμαντέρ γύρω από την φρικιαστική εικόνα, από βουνοκορφές, ερήμους και ακτές, που έχει ανεξέλεγκτα δημιουργήσει ο άνθρωπος, συμβαλλοντας στη σταδιακή καταστροφή του πλανήτη.
Τα σκουπίδια είναι στο επίκεντρο ενός άλλου συγκλονιστικού, βαθιά ανθρώπινου, είδος πολιτικής αλληγορίας, ντοκιμαντέρ, του γαλλοβελγικού «Ο λόφος» των Ντενί Γκεερμπράν και Λίνας Τσριμόβα, που είδαμε στο Διενθές Διαγωνιστικό Τμήμα. Μέσα από τα σπαρακτικά πορτρέτα διάφορων ανθρώπων, ανδρών, γυναικών και παιδιών που μαζεύουν μπουκάλια από μια χωματερή σε ένα λόφο στο Κιργιστάν, οι δυο σκηνοθέτες έφτιαξαν ένα δυνατό, άμεσο, χωρίς πολυλογίες, πολιτικό στην πραγματικότητα ντοκιμαντέρ. Μια κατάδυση σε μια σύγχρονη δαντική κόλαση, όπου ο άνθρωπος, έρμαιο του άκρατου καπιταλισμού, της απάνθρωπης παγκοσμιοποίησης και της βίαιης κληρονομιάς της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, αναγκάζεται να αποδεχτεί μια σκληρή, χωρίς διέξοδο μοίρα.
Ένας τραυματισμένος, πρώην στρατιωτικός, μια μητέρα, μια ομάδα τσιγγάνων, και μερικά άλλα πρόσωπα, μας εκμυστηρεύονται τις τραγικές συχνά ιστορίες τους: «μας διέταζαν να θάβουμε τους νεκρούς εχθρούς, οδηγώντας τα τανκς πάνω από τα πτώματά τους (στρατιωτών αλλά και αμάχων) για να τα διαλύσουμε – είμαστε σκυλιά του πολέμου», εξηγεί και βροντοφωνάζει ο πρώην στρατιωτικός, «η καρδιά μου πονάει», μας λέει η τραγική μητέρα που έχει χάσει τα τρία παιδιά της από τον προηγούμενο άντρα της και που τώρα δεν μπορεί να κάνει τίποτα περισσότερο από του να συνεχίζει να μαζεύει τα μπουκάλια στη χωματερή για να ζησει τον καινούριο, άρρωστο σύζυγο και τα άλλα παιδιά της, «δεν γλυτώνεις από τη μοίρα σου – η ζωή δεν είναι παραμύθι», μας λέει ένας στερημένος από κάθε μέλλον τσιγγάνος, που έχει τώρα φτάσει στον πάτο. Κι όμως, παρόλα αυτά, η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη δεν έχει χαθεί από τους ανθρωπους αυτούς, όπως μας αποκαλύπτει η σκηνή με τον άρρωστο, μισοπεθαμένο άντρα που όλοι έχουν αναλάβει τη φροντίδα του.
Μια ταινία δοσμένη μέσα από εικόνες συγκλονιστικές μέσα από άλλοτε καμένα κι άλλοτε βουτηγμένα στις φλόγες τοπία, με τα κουρασμένα, καρβουνιασμένα, γεμάτα αναπάντητα ερωτήματα, πρόσωπα των ηλικιωμένων αλλά και των νέων ανθρώπων, που αν και χωρίς μέλλον δεν έχουν χάσει την ανθρωπιά τους, εικόνες εφιαλτικές σαν από κάποια Αποκάλυψη, που οι δυο σκηνοθέτες συνθέτουν μέσα από πλάνα δοσμένα με δύναμη και μια άγρια θα έλεγα ομορφιά, εικόνες τελικά που σε συγκινούν και σε στοιχειώνουν.
