ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Φαντασία όνειρα και ανάγκη επικοινωνίας από Μεξικό και Κίνα
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδης
**** Μπάρντο, το ψευδές χρονικό ενός σωρού αλήθειες
Bardo, falsa chronica de unas cuantas verdades. Μεξικό, 2022. Σκηνοθεσία: Αλεχάντρο Γκονζάλεζ Ιναρίτου. Σενάριο: Αλεχάντρο Γκονζάλεζ Ιναρίτου, Νίκολας Τζιακομπόνε. Ηθοποιοί: Ντανιέλ Χιμένεθ Γκάτσιο, Γκριζέλντα Σισιλιάνι, Χιμένα Λαμαδρίδ. 159´
Από τα «21 γραμμάρια» και τη «Βαβέλ» μέχρι το βραβευμένο με δύο Όσκαρ «Birdman» (καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας) και την «Επιστροφή», ο Αλεχάντρο Γκονζάλεζ Ιναρίτου δεν έπαψε να μας εκπλήσσει. Και τώρα, με τις πολιτικές αλλαγές και την άνοδο στην εξουσία του αριστερού προέδρου Λόπες Ομπραδόρ, ο Ιναρίτου βρήκε την ευκαιρία με την ταινία του «Μπάρντο», να φτιάξει μια με καυστική κριτική ματιά, διανθισμένη σουρεαλιστικές σκηνές, τολμηρή πολιτική αλληγορία.
Αλληγορία δοσμένη μέσα από την υπαρξιακή κρίση που περνάει ο Σιλβέριο Γκάμα, ένας διάσημος Μεξικανός δημοσιογράφος και ντοκιμαντερίστας κινηματογραφιστής, ο οποίος επιστρέφει από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην πατρίδα του. Επιστροφή στην οποία αντιμετωπίζει προβλήματα ταυτότητας και οικογενειακών σχέσεων, συχνά μέσα από μνήμες, που τον αναγκάζουν να κάνει και την αυτοκριτική του. Η σουρεαλιστική ατμόσφαιρα τονίζεται από τα πρώτα κιόλας πλάνα με την επιμήκη σκιά ενός αγχωμένου άντρα να τρέχει μέσα από έρημες πεδιάδες και που την ακολουθεί η παράξενη γέννα της γυναίκας του, όπου, οι γιατροί, όταν ανακαλύπτουν πως ο τοκετός δεν θέλει να ζήσει σε ένα τέτοιο κόσμο, αποφασίζουν να τοποθετήσουν το έμβρυο πίσω στη μήτρα του.
Το πολιτικό στίγμα δίνεται με την απόφαση της μεξικανικής κυβέρνησης, που μεταδίδεται από το ραδιόφωνο, να πουλήσει μέρος της χώρας στις ΗΠΑ («ήδη μας έχουν πάρει με πόλεμο το ένα τμήμα», αναφέρει, κάποια στιγμή, με σατιρική διάθεση ο ήρωας), με τον βραβευμένο από την Ένωση Αμερικανών Δημοσιογράφων Μεξικανό δημοσιογράφο Σιλβέριο να ζητά από τον Αμερικανό πρέσβη να του κανονίσει συνέντευξη με τον Αμερικανό Πρόεδρο – ευκαιρία για τον Ιναρίτου να φτιάξει πολεμικές σκηνές από το πρόσφατο παρελθόν, με εικόνες που θυμίζουν την εισβολή των μπολσεβίκων στα τσαρικά Ανάκτορα, στον «Οχτώβρη» του Αϊζενστάιν.
Οι αναφορές στον κινηματογράφο γενικότερα δεν σταματούν εδώ. Ο Μεξικανός σκηνοθέτης αντλεί άλλοτε από γνωστά κινηματογραφικά πρόσωπα (τον Μαστρογιάννη του «Οκτώμιση») και άλλοτε από αμερικανικές ταινίες, όπως όταν φτιάχνει (με μια κάμερα που κινείται συνεχώς, τονίζοντας τη ψυχολογική, ασταθή κατάσταση του ήρωά του) μιαν από τις πιο εντυπωσιακές σκηνές του, προς το φινάλε της ταινίας, σκηνές που θυμίζουν τα καλύτερα μπλοκ-μπάστερ (που δείχνουν πως ένας σκηνοθέτης με έμπνευση και πλήρη ελευθερία μπορεί να δώσει μιαν άλλη διάσταση στο είδος), με τον πρωταγωνιστή του να περνάει από έρημους δρόμους του Μεξικού σε άλλους, γεμάτους με ανθρώπους, που αρχίζουν σταδιακά να πέφτουν στο έδαφος νεκροί σαν από σφαίρες, και να φτάνει τελικά σε μια τεράστια πυραμίδα από νεκρά, γυμνά κορμιά (φέρνοντας στο νου πίνακες του Ιερώνυμου Μπος. Με αποτέλεσμα να έχουμε μια ταινία γεμάτη με πλούσιες, συναρπαστικές ιδέες και μια αφήγηση με εξαίσιες, φανταστικές εικόνες που σε κρατάνε καθηλωμένο στη θέση σου παρά τη μεγάλη διάρκεια (159 λεπτά) της ταινίας.
**** Ο σπόρος μιας αγάπης
Yin tu chen yan/Return to Dust. Κίνα, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ριουτζούν Λι. Ηθοποιοί: Ρένλιν Γου, Χάι-Κινγκ, Γκουανγκρούι Γιάνγκ. 131´
Τον έρωτα, που αναπτύσσεται με τη φροντίδα και τη στοργή αφηγείται στην εξαιρετική αυτή, δοσμένη με ανθρωπιά, αληθινή συγκίνηση και, πάνω απ’ολα, ποιητική διάθεση, αφηγείται στην ταινία του «Ο σπόρος μιας αγάπης», ο Κινέζος σκηνοθέτης Ριουτζούν Λι. Έναν έρωτα που σίγουρα θα ενθουσίαζε τον Άδωνιι Κύρου και θα έπαιρνε ξεχωριστή θέση στο εμβληματικό βιβλίο του «Έρωτας, ερωτισμός στον κινηματογράφο».
Το ερωτευμένο, αν και όχι αρχικά, ζευγάρι της ταινίας είναι δυο αγρότες, απόβλητοι στην πραγματικότητα, από μια επαρχία της Κίνας (όπου γεννήθηκε και ο σκηνοθέτης): δυο φτωχοί μεσήλικες, ο Μα και η Γκουιγίνγκ (ηθοποιοί ερασιτέχνες όπως και τα διάφορα συγγενικά πρόσωπα που χρησιμοποιεί στην ταινία του ο Λι), που οδηγούνται σε γάμο ύστερα από πίεση των παιδιών τους και που σταδιακά, χάρη στη φροντίδα που δείχνει από την αρχή ο σιωπηλός βασικά Μα για την με μερική αναπηρία Γκουιγίνκ, μετατρέπεται σε ένα συγκινητικό, σχεδόν «τρελό» θα έλεγα, με την έννοια που του έδιναν οι σουρεαλιστές.
Με τον Μα να επιδίδεται τόσο στη φροντιδα του αγροκτήματος και των ζώων τους, να οργανώνει και να κάνει όλες τις αναγκαίες δουλειές στα χωράφια και να αναλαμβάνει και το κτίσιμο του νέου τους σπιτιού, όσο και στη φροντιδα της Γκουιγίνγκ, η οποία προσπαθεί όσο μπορεί να τον βοηθήσει – σε μια από τις πιο όμορφες σκηνες τους, την παρακολουθούμε να προσπαθεί να τον βοηθήσει να μαζέψουν τα βρεγμένα τούβλα στη διάρκεια μιας ξαφνικής βροχής και να καταλήγουν οι δυο τους, καταβρεγμένοι και ξεσπώντας σε γέλια, στο έδαφος.
Παράλληλα με την ερωτική αυτή ιστορία τους, η ταινία είναι και μια ωδή στη φύση και την ομορφιά της, με σκηνές που θυμίζουν τόσο τις ταινίες του Ντοβζένκο («Η γη»), όσο κι εκείνες των Μούρναου της «Αυγής» και του Ζαν Ρενουάρ των «The Sputherner» και «The River». Ακόμη, η καλλιέργεια της γης και η επιμονη του Μα σε μια ζωή κοντά στα ζώα και το γαϊδουράκι του (με την πιο συγκινητική σκηνή εκείνη της «απελευθέρωσης» του κουρασμένου ζώου), με το οποίο μεταφέρει τα προϊόντα του αγρού, χρησιμοποιούνται από τον σκηνοθέτη για να τονίσει τη σχέση ενός τρόπου ζωής κοντά στη φύση (μαζί και στον άνθρωπο και τα, έστω και συχνά ακατόρθωτα του όνειρα) που ο σύγχρονος πολιτισμός προσπαθεί να εξαφανίσει (η μετακόμιση σε διαμερίσματα στις μεγάλες πόλεις που προσφέρει το κράτος στο ζευγάρι). Ένας με βάση την εκβιομηχανοποίηση τρόπος ζωής που ο Ριουτζούν είχε ήδη στηλιτεύει και στην προηγούμενη ταινία του, Walking Past the Future που είχε εντυπωσιάσει στο « Ένα κάποιο βλέμμα» των Καννών του 2017.
*** Κορσές
Corsage. Αυστρία, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μαρί Κρόιτσερ.. Ηθοποιοί: Βίκι Κριπς, Κόλιν Μόργκαν, Ιβάνα Ούρμπαν. 113´
Μετά τη χολιγουντιανού τύπου, με το απαραίτητο χάπι-εντ, τριλογία της «Πριγκίπισσας Σίσσυ» (το εφηβικό όνομα της μετέπειτα Αυτοκράτειρας Ελισάβετ) που έκανε διάσημη τη Ρόμι Σνάιντερ, να και ένα εντελώς διαφορετικό πορτρέτο της αυστριακής Αυτοκράτειρας του οίκου των Αψβούργων, που ξεχωρίζει, τόσο για την «άλλη» εικόνα της Έλισάβετ όσο και για την όλη, έστω και μπολιασμένη με σύγχρονες αναφορές (με σύγχρονη μουσική και άλλες λεπτομέρειες) εικόνα μιας συγκεκριμένης εποχής.
Ενώ πλησιάζει τα 40 της χρόνια, στην ταινία αυτή της Μαρί Κρόιτσερ, η Ελισάβετ βρίσκεται παγιδευμένη σ’ ένα κορσέ (φυσιολογικά και μεταφορικά) που είναι αναγκασμένη να φοράει τόσο για να κρατήσει την απαιτούμενη ομορφιά και φιγούρα (που κινδυνεύει να χαθεί), που απαιτεί η τότε κοινωνία, όσο και για να υποχωρεί και να υπακούει στις απαιτήσεις ενός συζύγου. Μια ζωή από την οποία, παρ’ όλες τις προσπάθειες και τις μικρές αλλά σημαντικές εξεγέρσεις της, δεν καταφέρνει να ξεφύγει. Η Κρόιτσερ καταγράφει όσο πιο πειστικά μπορεί την εικόνα της γυναίκας σε μια αυστηρά ανδροκρατούμενη εποχή με δικές της απόψεις για τη γυναικεία θηλυκότητα, με την Βίκι Κριπς να τονιζει με τρόπο συγκλονιστικό, τη θλιμμενη πλευρά της τραγικής ηρωιδας, θύμα διχασμένο ανάμεσα στους κοινωνικούς περιορισμούς και τη δικη της, δυστυχώς χωρίς αποτέλεσμα, εξέγερση για να μπορέσει να απελευθερωθεί.
