ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Υπαρξιακά και αλλά προβλήματα σε σύγχρονες και μελλοντικές κοινωνίες
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
**** 1/2 – Ένας ελέφαντας στέκεται ακίνητος
Da xiang xi di er zuo. Κίνα, 2018. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μπο Χου. Ηθοποιοί: Γιου Ζανγκ, Γιουτσάνγκ Πενγκ, Ούβιν Γουάνγκ. 230´
Η ταινία «Ένας ελέφαντας στέκεται ακίνητος» του πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη Μπο Χου (που όχι μόνο έγραψε το σενάριο και τη σκηνοθέτησε αλλά έκανε και το μοντάζ), διάρκειας τεσσάρων σχεδόν ωρών (που όμως βλέπεται χωρίς να κουράσει ούτε ένα δευτερόλεπτο), δεν είναι απλά κάτι το ασυνήθιστο αλλά και εκπληκτικό μια και το αποτέλεσμα ξεπερνάει κάθε προσδοκία για να μας αποκαλύψει ένα εξαίρετο, μοναδικό δημιουργό, που δυστυχώς αυτοκτόνησε, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ταινίας του, σε ηλικία μόλις 29 χρονών, σημαντική απώλεια όχι μόνο για τον κινεζικό αλλά και για τον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Η ταινία διαγραφεί, με ένα στιλ που ξεκινάει από εκείνο του ιταλικού νεορεαλισμού (ιδιαίτερα στις πρώτες σκηνές) και φτάνει ως τις ταινίες σκηνοθετών όπως ο Κινέζος Τζία Ζανγκ-Κε και ο Ιάπωνας Χιροκάζου Κόρε-Έντα, την γεμάτη με πλούσιες, πάντα ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, παράλληλη πορεία, σε μια εγκαταλειμμένη, γκρίζα πόλη της Βόρειας Κίνας, στη διάρκεια μιας μέρας, μιας ομάδας απλών ανθρώπων, θυμάτων της πρόσφατης οικονομικής ανάπτυξης που οδήγησε στην ερήμωση της πόλης τους.
Με τον Μπο Χου να φτιάχνει ένα δικό του, εντελώς προσωπικό, στιλ, με την κάμερά του να ακολουθεί και να καταγράφει, συχνά από πολύ κοντά, σε όμορφα μεγάλης διάρκειας πλάνα, τη ψυχολογική κατάσταση και τα βάσανα των προσώπων του, περιθωριακών νεαρών και μικροεγκληματιών (δυο σε αδιέξοδο, εξαιτίας των προβλημάτων των γονιών τους, μαθητών, του παππού της οικογένειας, που ζει στο μπαλκόνι της οικογένειας και που οι δικοί του θέλουν να τον μεταφέρουν σε γηροκομείο, ενός γκάνγκστερ που ξεσπά κάθε τόσο βίαια στους γύρω του), να ξεφύγουν από τις καθημερινές απασχολήσεις τους, στις αχέσεις και τις συγκρούσεις με την οικογένεια τους, στα μίζερα διαμερίσματά τους, αλλά και στις συναντήσεις και τις συγκρούσεις τους σε δρόμους, όπου κυριαρχεί η βία.
Την ιστορία του ελέφαντα που έδωσε τον τίτλο στην ταινία αφηγείται ένα από τα πρόσωπα – ο με ψυχρό, ανέκφραστο πρόσωπο, γκάνγκστερ, Γιου Τσενγκ που φτάνει στο διαμέρισμα της οικογένειας για να κάνει έρωτα με τη γυναίκα του καλύτερού του φίλου – ιστορία γύρω από έναν ελέφαντα τσίρκου που παρέμενε όρθιος και ακίνητος όλη την ημέρα, ακόμη και όταν οι άλλοι του έδιναν τροφή ή απλά τον τσίγκλιζαν. Στασιμότητα και αδιαφορία που θα επιδείξει λίγο αργότερα ο ίδιος ο Τσενγκ όταν ο φίλος του πηδάει από το παράθυρο και σκοτώνεται.
Η ιστορία της ταινίας ίσως δημιουργήσει την εντύπωση πως πρόκειται για μια ακόμη καταθλιπτική ταινία (όταν μάλιστα υπάρχουν κι άλλοι θάνατοι και θλιβερές καταστάσεις), ο Μπο Χου όμως κατορθώνει, με τη ξεχωριστή μάτια του, να τους δώσει κάτι το ιδιαίτερα ανθρώπινο, κάτι που μας φέρνει πολύ κοντά στα πρόσωπα για να τα συμπαθήσουμε και να νοιώσουμε τον πόνο τους – αυτό που πετυχαίνει η αρχαία τραγωδία – μαζί και το θάρρος και την αντοχή με την οποία αντιμετωπίζουν και τις χειρότερες και πιο αλγεινές καταστάσεις, ενώ, παράλληλα, τόσο με τις εξαιρετικές ερμηνείες όλων ανεξαιρέτως των ηθοποιών του, που κάνουν τους χαρακτήρες τους πέρα για πέρα πειστικούς, όσο και με τα στημένα με ξεχωριστή φροντίδα, πρωτοτυπία, και ποιητική διάθεση και ωραίο ρυθμό, πλάνα του, δημιουργεί την ατμόσφαιρα εκείνη που σε παρασύρει και σε κάνει να μην αποσύρεις ούτε στιγμή τα μάτια σου από την οθόνη.
*** Transit
Γερμανία, 2018. Σκηνοθεσία: Κρίστιαν Πέτζολντ. Σενάριο: Άννα Σέγκερς, Κρίστιαν Πέτζολντ. Ηθοποιοί: Φραντζ Ροκόφσκι, Πάουλα Μπέερ, Γκόντεχαρντ Γκίζε. 101´
Το παρελθόν αναμιγνύεται έξυπνα, μαζί και αναχρονιστικά, με το παρόν, για να μας δώσει μια εικόνα της πρόσφατης Ιστορίας αλλά και να διεισδύσει στις ενοχές και τη ψυχή της σύγχρονης Ευρώπης, στην ταινία «Transit» του Γερμανού Κρίστιαν Πέτζολντ. Είναι η δεύτερη φορά στην καριέρα του που ο Πέτζολντ στρέφεται στον Β´ παγκόσμιο πόλεμο, μετά το εξαιρετικό «Phoenix», στο οποίο είχε καταπιαστεί με το Ολοκαύτωμα.
Τη φορά αυτή, με βάση το μυθιστόρημα «Transit Visa» (1944) της Άννας Σέγκερ, ο σκηνοθέτης συνδυάζει τις προσπάθειες του Γκεόργκ (ένας πολύ καλός Φραντζ Ροκόφσκι), ενός, εβραϊκής μάλλον καταγωγής, άντρα που φτανει στο Παρίσι (ποτέ δεν είσαι σίγουρος αν είναι το σύγχρονο ή εκείνο της κατοχής), και από εκεί στη Μασσαλία, για να αποδράσει από την υπό ναζιστικη κατοχή Γαλλία, χρησιμοποιώντας το γερμανικό διαβατήριο ενός νεκρού συγγραφέα και να επιβιβαστεί στο πλοίο για το Μεξικό, με τις προσπάθειες μιας παράνομης Αφρικανής και του μικρού γιου της που φτάνουν στη Γαλλία επιδιώκοντας μια καλύτερη και πιο ασφαλή ζωή.
Η ταινία επικεντρώνεται στην αναμονή του Γκέοργκ στη Μασσαλία, με τον Πέτζολντ να δημιουργεί μια σκοτεινή (τα στοιχεία του φιλμ νουάρ είναι έντονα), εφιαλτική ατμόσφαιρα, με τον ηρώα του να ζει ένα είδος κόλασης (άμεση αναφορά σ’ αυτήν γίνεται στο διήγημα του νεκρού συγγραφέα που αυτός διαβάζει και που αναφέρεται σε έναν άντρα που περιμένει να πάει στην κόλαση), ενώ, παράλληλα, με τη γνωριμία του με τη γυναίκα του νεκρού συγγραφέα, αρχίζει να εξελίσσεται και μια ερωτική ιστορία. Το σημαντικό όμως στην ταινία είναι πως ο Πέτζολντ χρησιμοποιεί την ιστορία του για να καταδείξει πόσο λίγο σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και να μας μιλήσει για σύγχρονες καταστάσεις, μαζί και την άνοδο ενός με διαφορετικό πρόσωπο φασισμού, και τη ανάγκη ανάληψης των σωστών, ανθρωπιστικών αποφάσεων που, δυστυχώς, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες σήμερα όχι μόνο τις αρνούνται αλλά και τις καταπολεμούν.
*** Μαύρη τρύπα
High Life. Γαλλία, 2018. Σκηνοθεσία: Κλερ Ντενίς. Σενάριο: Κλερ Ντένις, Ζαν-Πολ Φαρζο, Τζέφ Κοξ, Νίκ Λερντ. Ηθοποιοί: Ζιλιέτ Μπινός, Ρόμπερτ Πάτινσον, Αντρέ Μπέντζαμιν, Μία Γκοθ. 113´
Οι ιστορίες επιστημονικής φαντασίας, είτε στη λογοτεχνία, είτε στον κινηματογράφο, ασχολούνται συνήθως με επίκαιρα, καυτά, συχνά και φιλοσοφικά θέματα. Με παρόμοια θέματα ασχολείται και η Γαλλίδα Κλερ Ντενίς, στην ταινία της αυτή, γύρω από ένα διαστημόπλοιο, γεμάτο με βαρυποινίτες φυλακισμένους, σε ταξίδι αυτοκτονίας. Στόχος του ταξιδιού είναι να μαζέψουν την ενέργεια μιας μαύρης τρύπας και να τη μεταφέρουν στη γη. Παράλληλα όμως, η υπεύθυνη του δαστημόπλοιου, Δρ. Ντιμπς (Ζιλιέτ Μπινός), μια κάπως τρελή επιστήμονας, χρησιμοποει τους φυλακισμένους ως πειραματόζωα σε πειράματα γονιμότητας (προσφέρουν τεχνητή γονιμοποίηση που χρησιμοποιεί σε γυναίκες φυλακισμένες), αν και στα σεξουαλικά της πειράματα αρνείται να συμμετάσχει ο Μόντι (Ρόμπερτ Πάτινσον), ένας άλλος κρατούμενος και τώρα ειδικευμένος στην πλοήγηση του διαστημοπλοίου, που προτιμά να περνάει την ώρα του με τη μικρή του κόρη, Γουίλοου.
Τα λιγοστά πρόσωπα της ταινίας κινούνται σε μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, όπου σημασία δεν έχουν τα ειδικά εφέ (άλλωστε είναι πολύ λίγα) αλλά οι ανθρώπινες σχέσεις, η αναπαραγωγή και η ανθρώπινη επιβίωση, με αλλά λόγια το μέλλον της ίδιας της ανθρωπότητας. Ατμόσφαιρα στην οποία κυριαρχούν η ωμότητα αλλά και ένας ερωτισμός, δοσμένα με ποιητική συχνά διάθεση, με την Ντενίς να αντλεί από ταινίες όπως το «2001: Οδύσσεια του διαστήματος» του Κιούμπρικ αλλά και το «Κάτω από το δέρμα» του Τζόναθαν Γκλέιζερ και «Silent Running» του Ντάγκλας Τράμπολ (το
τελευταίο ιδιαίτερα στις σκηνές με τα φυτά και τη βλάστηση που μεταφέρει το διαστημόπλοιο για τη διατροφή των φυλακισμένων και του πληρώματος).
